Από το Μαντζικέρτ… στη Μικρασιατική καταστροφή και την εισβολή στην Κύπρο

Σε όσες ιστορικές στιγμές αγωνιστήκαμε ενωμένοι για την Ελευθερία μας, μεγαλουργήσαμε, γράψαμε εποποιίες, ενώ αντίθετα όταν κυριαρχούσε μεταξύ μας το μίσος και ο διχασμός, οδηγηθήκαμε στις μεγαλύτερες εθνικές τραγωδίες

Η μάχη του Μαντζικέρτ της Αρμενίας και η ήττα των βυζαντινών στρατευμάτων, ήταν μια φυσική συνέπεια της παρακμής που παρουσίαζε η Αυτοκρατορία την περίοδο εκείνη, με ποικίλα, πολλαπλά και σοβαρά εσωτερικά προβλήματα

Τον τελευταίο καιρό, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, μέσα από τις "Οβιδιακές" του εμφανίσεις και αναφερόμενος πολλές φορές στη χώρα μας, άλλοτε μεν μας δείχνει …αγάπη του και άλλοτε όμως μας απειλεί με νυχτερινές επισκέψεις στα νησιά μας, αλλά ακόμα και τη Θράκη.
Μέσα σ' όλα αυτά βέβαια δεν παραλείπει να μας υπενθυμίζει και ιστορικά γεγονότα, όπως π.χ. τη μάχη στο Μαντζικέρτ μεταξύ Βυζαντινών και των Σελτζούκων Τούρκων το 1071, να μεταβαίνει άμεσα στα πιο πρόσφατα του 1922 και την πανωλεθρία των Ελλήνων στη Σμύρνη και το πέταγμα των Ρωμιών στη θάλασσα, όπως διηγείται ο ίδιος και να καταλήγει με την "Ειρηνική" εισβολή στην Κύπρο και τη συνεχιζόμενη κατοχή της μέχρι σήμερα.

Γεγονότα που απέχουν, μεν χρονικά μεταξύ τους, αλλά με μια εποχική συνάφεια, αφού όλα συμπτωματικά συνέβησαν Αύγουστο μήνα, που όμως όλα μαζί μας ενοχλούν, μας προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα, μας θίγουν την εθνική μας υπερηφάνεια και τα οποία βέβαια στοχεύουν να μας προκαλέσουν ανησυχίες και φόβο για το μέλλον, όταν προβάλλονται τόσο επίσημα από τον Πρόεδρο της γειτονικής χώρας.

Επειδή όμως η μνήμη είναι πάντα το όπλο του μέλλοντος, αλλά και η συνέχεια κάθε λαού, επειδή χωρίς μνήμη δεν υπάρχει ζώσα ιστορία και δεν υπάρχει και πολιτική αλλά και εθνική συνέχεια, καλό θα είναι και αυτό θα επιδιώξουμε, στο παρόν άρθρο, να εξετάσουμε τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα από μια άλλη οπτική γωνία προκειμένου να οδηγηθούμε στην εξαγωγή συμπερασμάτων που μπορούν να μας βοηθήσουν και τα λάθη μας να αναγνωρίσουμε, αλλά και την όλη στάση μας, στο διεθνές προσκήνιο ν' αλλάξουμε.

"Όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν" λέει πολύ σοφά ο Ισοκράτης που σημαίνει ότι ευτυχής είναι αυτός που γνωρίζει την ιστορία του, αλλά ευτυχέστερος αυτός που διδάσκεται από την ιστορία του.

Συνεπώς είναι καλό και για μας σήμερα να διδασκόμαστε από τα λάθη μας με σκοπό να μην τα επαναλαμβάνουμε, αλλά να γινόμαστε πιο προσεκτικοί.

Πράγματι η ιστορία μας έχει μεν στιγμές δόξης και εθνικής υπερηφάνειας, έχει επικές και ένδοξες ηρωικές στιγμές, όπως π.χ. ο Απελευθερωτικός αγώνας του 1821, αλλά ταυτόχρονα έχει και στιγμές τραγικές και εθνικά επώδυνες. Και στις δύο περιπτώσεις, πρωταγωνιστές είμαστε εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες που συχνά πυκνά παρουσιάζουμε διαφορετικές συμπεριφορές διαμετρικά αντίθετες και ανεξήγητες.

Πολλές φορές τα μίση και τα πάθη που μας χαρακτηρίζουν και μας κατατρέχουν μας οδήγησαν σε εθνικές τραγωδίες σαν κι αυτές που μας υπενθυμίζει για να μας ειρωνευτεί ο Πρόεδρος της Τουρκίας.

Σε όσες ιστορικές στιγμές αγωνιστήκαμε ενωμένοι για την Ελευθερία μας, μεγαλουργήσαμε, γράψαμε εποποιίες, ενώ αντίθετα όταν κυριαρχούσε μεταξύ μας το μίσος και ο διχασμός, οδηγηθήκαμε στις μεγαλύτερες εθνικές τραγωδίες.

Γιατί η Μικρασιατική καταστροφή ήταν και παραμένει στη θύμησή μας μια τέτοια εθνική τραγωδία για τον Ελληνισμό. Ύστερα από μια δοξασμένη περίοδο του Μακεδονικού αγώνα και των Βαλκανικών πολέμων του 1912 - 1913, όπου η πατρίδα μας μεγαλούργησε -μόνη της- στα πεδία των μαχών και διπλασιάστηκε εδαφικά, λίγο αργότερα μπήκαμε, οι ίδιοι εμείς, σε μια περίοδο διχασμού, πολιτικών και κομματικών παθών και αντιθέσεων στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, για να καταλήξουμε τελικά στη μεγαλύτερη εθνική τραγωδία, που ως κορύφωση του δράματος κατέληξε στη βίαιη έξοδο των Ελλήνων από την κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού τη Μικρά Ασία και δημιούργησε το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα που συντάραξε όλη τη χώρα.

Δεν είναι συνεπώς καθόλου τυχαίο, ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν, όταν αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα που μας προκαλούν πόνο να πηγαίνει τόσο πίσω, στο μακρινό 1071, για να μας θυμίζει το ξεκίνημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η μάχη του Μαντζικέρτ της Αρμενίας και η ήττα των βυζαντινών στρατευμάτων, ήταν μια φυσική συνέπεια της παρακμής που παρουσίαζε η Αυτοκρατορία την περίοδο εκείνη, με ποικίλα, πολλαπλά και σοβαρά εσωτερικά προβλήματα.

Η πανωλεθρία των βυζαντινών στρατευμάτων στο Μαντζικέρτ το 1071 Αύγουστο μήνα όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, υπήρξε χωρίς αμφιβολία συνέπεια της κατάρρευσης και αποδιοργάνωσης αλλά και της ανομοιογένειας που παρουσίαζε ο στρατός της Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μάλιστα από την εποχή του ολέθριου μέτρου του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου (1042 - 1054) που επέτρεψε, με Διάταγμα, στους νέους να μη στρατεύονται υποχρεωτικά, αλλά να έχουν τη δυνατότητα εξαγοράς της θητείας τους.

Από τότε κυρίως αρχίζει η ολοένα αυξανόμενη είσοδος πλήθους αλλοεθνών μισθοφόρων στον βυζαντινό στρατό, εξέλιξη που αποδείχθηκε διαβρωτική για την συνεκτικότητα και την μαχητικότητα των βυζαντινών στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά και αναποτελεσματική στη φύλαξη των συνόρων.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με την βασιλεύουσα την Κωνσταντινούπολη, στην έντεκα (11) περίπου αιώνων ζωής της και σε περιόδους, όπου στο θρόνο βασίλευαν άξιοι και ικανοί και με ισχυρή προσωπικότητα Αυτοκράτορες διεξήγαγαν με επιτυχία χιλιόχρονους αγώνες κατά των ποικιλώνυμων , κατά καιρούς, επιδρομέων, Ευρωπαίων, Ασιατών και άλλων, που αποτελούν μοναδική πολιτισμική προσφορά και στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Αντίθετα όμως σε περιόδους ανάξιων και ανίκανων Αυτοκρατόρων δοκιμάστηκε από πολλαπλά εσωτερικά, αλλά και εξωτερικά προβλήματα από την παρουσία πλήθους βαρβαρικών φυλών και επιδρομέων που καραδοκούσαν, εκμεταλλευόμενοι ευκαιρίες που ανέκυπταν, από εσωτερικές έριδες, να κατακτήσουν εδάφη της Αυτοκρατορίας και να εκβιάζουν για προνόμια και άλλες παραχωρήσεις.

Η ήττα των Βυζαντινών στο Μαντζικέρτ και η αιχμαλωσία του ίδιου του Αυτοκράτορα Ρωμανού Δ' του Διογένη (1067 - 1071), ήταν αποτέλεσμα τέτοιων προβλημάτων, αλλά και αφορμή, ώστε άμεσα να εκδηλωθούν στην αυλή του παλατιού όλα τα μίση και τα πάθη που είχαν συσσωρευθεί από καιρό και οδήγησαν άμεσα στην καθαίρεσή του, από το θρόνο, ευρισκόμενος ήδη σε αιχμαλωσία στα χέρια των Οθωμανών.

Την ώρα που στο θρόνο του Βυζαντίου συμβαίνουν αυτά, νομαδικές ληστρικές φυλές των Σελτζούκων εκμεταλλευόμενες τους εμφύλιους σπαραγμούς των Βυζαντινών, εγκαθίστανται μόνιμα πλέον στα εδάφη της Μικράς Ασίας πράγμα που σηματοδότησε την αρχή της απώλειας εδαφών, πολύ ζωτικών, στη σημαντική αυτή περιοχή, που αποτελούσε και την σπονδυλική στήλη της Αυτοκρατορίας.

Η ήττα του Μαντζικέρτ σημειώνει την αρχή του τέλους της βυζαντινής κυριαρχίας στην Ανατολή, επιταχύνει την πτώση της Αυτοκρατορίας και της Βασιλεύουσας το 1453, είναι δε και η αρχή του δράματος του Μικρασιατικού Ελληνισμού το οποίο τελικά ολοκληρώθηκε το 1922 με τον οριστικό ξεριζωμό τους.

Η ιστορία μας όμως συνεχίζεται ακόμα τραγικότερη για τον ελληνισμό, με την Μικρασιατική εκστρατεία που οδήγησε τελικά και στην ονομαζόμενη Μικρασιατική Καταστροφή, με τις γνωστές σε όλους συνέπειες.

Στις 2 Μαΐου 1919, ο ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στην περιοχή της Σμύρνης σε εφαρμογή και σύμφωνα με τη Συνθήκη των Σερβών που υπογράφηκε επίσημα ένας (1) χρόνο αργότερα στις 10 Αυγούστου 1920.

Τη Συνθήκη των Σεβρών απέβαλαν μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι νικήτριες δυνάμεις, στο πλευρό των οποίων συμμετείχε και η πατρίδα μας. Με τη συνθήκη αυτή η Τουρκία, που συμμετείχε στον πόλεμο αυτό στο πλευρό των ηττημένων, περιοριζόταν σ' ένα μικρό κράτος στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Η Ελλάδα με την πλήρη υποστήριξη της Αγγλίας, για δικούς της λόγους, αλλά και της προσωπικής σχέσης Βενιζέλου με τον πρωθυπουργό της Αγγλίας Λόυζ Τζώρτζ, φαινόταν ότι έπαιρνε την αμοιβή της, με την πλήρη κυριαρχία στο Αιγαίο, τη Σμύρνη με την γύρω περιοχή της και την Ανατολική Θράκη. Ένα όνειρο των Ελλήνων, για την Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών, έδειχνε πως γινόταν μια πραγματικότητα.

Η όλη επιχείρηση, όμως από την αρχή έκρυβε και έναν μεγαλοϊδεατισμό που αρχίζει από αλυτρωτικές επιθυμίες και τελείωνε, στο φρούδο όνειρο της ανασύστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η συνέχεια βέβαια της όλης επιχείρησης στη Μικρά Ασία, είχε τη γνωστή τραγική κατάληξη, αφού ο Μουσταφά Κεμάλ, ως ηγέτης και οι Τούρκοι των οποίων η εθνική συνείδησή τους που ήταν ανύπαρκτη στην αρχή, στη συνέχεια, αφού οργανώθηκαν, αποφάσισαν ολοκληρωτικό πόλεμο, με σκοπό και στόχο την ακύρωση στην πράξη της Συνθήκης των Σεβρών. Έτσι αμέσως μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, θα συγκροτήσει το Εθνικιστικό του μέτωπο, θα εξουδετερώσει κάθε αντίσταση αντιπάλων του, που αρνούνταν την εθνικιστική του ατζέντα, καθώς και τις μη τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες που προσπάθησαν να αρθρώσουν έναν αυτόνομο λόγο, προσπάθησε και πέτυχε να ενδυθεί το ρόλο του "gazi" δηλαδή του ιερού πολεμιστή του Κορανίου και να κηρύξει "τζιχάντ" δηλαδή ιερό πόλεμο κατά των απίστων.

Με τη βοήθεια των Ιταλών και των Σοβιετικών αρχικά, των Γάλλων στη συνέχεια, την ουδέτερη στάση των ΗΠΑ αλλά και των Βρετανών, κατάφερε να συντρίψει τον ελληνικό στρατό, το αξιόμαχο του οποίου είχε καταβαραθρωθεί εξαιτίας της γενικότερης πολιτικής κατάστασης στη χώρα μας, της οξύτατης διαμάχης κομμάτων και πολιτικών αλλά και του διχασμένου λαϊκού φρονήματος, ταυτόχρονα.

Την όλη κατάσταση του Εθνικού διχασμού που επικρατούσε την περίοδο αυτή στη χώρα μας, μεσούσης της Εκστρατείας, εκμεταλλεύτηκε στον υπέρτατο βαθμό ο Κεμάλ Μουσταφά και κατάφερε αυτό που θεωρούνταν τελείως απίθανο τη στιγμή εκείνη. Ήταν μια κλασική περίπτωση εθνικής αυτοκτονίας.

Πολλοί ιστορικοί και στρατιωτικοί αναλυτές, Έλληνες και ξένοι έχουν παραθέσει στοιχεία και εκφράσει απόψεις για την πολιτικο-στρατιωτική πλευρά της ιστορίας, αυτής που τερματίστηκε με μια ελληνική καταστροφή χαρακτηρισμένη "ως μεγαλύτερη και από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης".

Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα, γιατί οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, που υπερτερούσαν αριθμητικά, γύρω στις τριακόσιες πενήντα χιλιάδες (350 χιλ) στρατό αποβίβασε η Ελλάδα στη Μικρά Ασία και επί πλέον δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ Μουσταφά, οδηγήθηκαν σ' αυτών την πρωτοφανή και καταστροφική ήττα.

Η συντριβή των Ελλήνων τον Αύγουστο του 1922 και τα όσα τραγικά επακολούθησαν της νίκης των Κεμαλικών, δεν υπήρξαν ένα νομοτελειακό γεγονός, αλλά ήταν απόρροια της Διαχείρισης μιας μοναδικής ευκαιρίας -τόσο προδοτικά- από τις ελλαδικές πολιτικές και στρατιωτικές ελίτ.

Χαρακτηριστικό είναι τα όσα περιγράφει ο Αμερικανός συγγραφέας Έρνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ, ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο. Οι ανταποκρίσεις του ήταν ιδιαίτερα σημαντικές. Για την πολιτική των Μοναρχικών και του Λαϊκού Κόμματος, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έγραψε: "Οι Έλληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και, σίγουρα κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Πιστεύω ότι οι Τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο, αν δεν είχαν προδοθεί. Όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στην εξουσία, όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερες. Πολλοί απ' αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ήταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με Αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει μια τουφεκιά. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σπάσει το Μέτωπο".

Για την ιστορία, η οποία έχει καταγράψει με λεπτομέρειες τα γεγονότα και εκ του αποτελέσματος, οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι η εκστρατεία στη Μικρά Ασία και τη Σμύρνη, ήταν ένα μεγάλο στρατηγικό αλλά και πολιτικό λάθος, με παρέμβαση και των ξένων.

Η Ελλάδα έπεσε θύμα της διαμάχης των Μεγάλων Δυνάμεων. Ήταν ένα ακροβατικό παιχνίδι σε βάρος της Ελλάδας, που ρυθμιζόταν από το κατά πόσο το εσωτερικό καθεστώς της χώρας μας, ήταν φιλικό ή όχι έναντι της Αντάντ. Και όταν μετά το θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου στις 12 Σεπτεμβρίου 1920, η χώρα οδηγήθηκε στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, μεσούσης της Εκστρατείας, και κατά τις οποίες συνετρίβη κυριολεκτικά η βενιζελική παράταξη εξαιτίας του πολέμου και επικράτησαν οι αντιβενιζελικοί του Δημητρίου Γούναρη, άμεσα τέθηκε και το ζήτημα επαναφοράς του εξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου η οποία και πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 1921 με Δημοψήφισμα που ενέκρινε αυτήν την ενέργεια. Και ενώ προεκλογικά ήταν υπέρ του τερματισμού της εκστρατείας στη Μικρά Ασία, ευθύς αμέσως μετά τη νίκη τους και όλως παραδόξως, αποφάσισαν και μάλιστα με μεγαλύτερο ζήλο τον πόλεμο, με την τραγική στο τέλος κατάληξη.

Είναι χαρακτηριστικό της διάβρωσης που επήλθε στις τάξεις του ελληνικού στρατού το εξής καταγεγραμμένο ιστορικό γεγονός, που μαρτυρεί το πόσο βαθιά είχε προχωρήσει η προδοσία και στις τάξεις του ελληνικού κατεστημένου, εξαιτίας του χρόνιου διχαστικού κλίματος.

Στη διάρκεια και μεσούσης της Εκστρατείας στη Μικρά Ασία και σε σύσκεψη Ανωτάτου Επιπέδου με συμμετοχή και του Έλληνα πρωθυπουργού στην Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας όπου και αποφασίστηκε η συνέχιση των πολεμικών επιχειρήσεων, ότι συζητήθηκε και αποφασίστηκε στη σύσκεψη περιήλθαν όλα, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, και με κάθε λεπτομέρεια, σε γνώση του Κεμάλ Μουσταφά. Για μια ακόμα φορά επιβεβαιώνεται η ρήση που λέει: "Τα τείχη πέφτουν πάντα από μέσα".

Η τελευταία βέβαια σκηνή αυτού του δράματος παίχτηκε όπως είναι γνωστό στο λιμάνι της μαρτυρικής Σμύρνης. Είναι 8 Σεπτεμβρίου του 1922 (με το παλιό ημερολόγιο και η ιστορία αρχίζει να γεμίζει με πόνο, ουρλιαχτό και τη Σμύρνη στις φλόγες. Στην προκυμαία της Σμύρνης, εξαθλιωμένοι Έλληνες και Αρμένιοι ψάχνουν απεγνωσμένα τη σωτηρία δια θαλάσσης. Έχοντας πάνω τους ό,τι μπόρεσαν να περισώσουν, αναζητούν τρόπο να φύγουν από την καιόμενη Σμύρνη.

Τα συμμαχικά πλοία, αγκυροβολημένα στο λιμάνι, δείχνουν να αδιαφορούν μπροστά στο θέαμα και σφυρίζουν "κλέφτικα". Την ανθρωπιά τη στιγμή εκείνη διασώζει ο άγνωστος μέχρι σήμερα καπετάνιος του Γιαπωνέζικου εμπορικού πλοίου Tokei Maru που είχε προσεγγίσει το λιμάνι της Σμύρνης. Όσοι είναι επάνω, συγκλονισμένοι από την εικόνα της τραγωδίας, παίρνουν χωρίς δεύτερη σκέψη μια γενναία απόφαση. Αδειάζουν τα αμπάρια από το πολύτιμο εμπόρευμα και το πετούν στη θάλασσα, προκειμένου να πάρουν μαζί τους όσους περισσότερους εξαθλιωμένους ανθρώπους μπορούσαν. Παρά τη λυσσαλέα αντίδραση των κεμαλικών αξιωματικών, που απειλούσαν περικυκλώνοντας τις σωσίβιες λέμβους του Ιαπωνικού πλοίου, να τις βουλιάξουν επιβιβάζουν στο πλοίο τους 825 Έλληνες και Αρμένιους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που γλίτωσαν την τελευταία στιγμή και μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα.

Το συγκεκριμένο περιστατικό στο λιμάνι της Σμύρνης, περιγράφει σε τηλεγράφημά του προς το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ στις 18 Σεπτεμβρίου 1922 και ο ΤζόρτζΧόρτον Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη και γράφει τα εξής: Ένα γιαπωνέζικο πλοίο πήρε μερικούς πρόσφυγες και άκουσα πως πέταξε το φορτίο του για τον σκοπό αυτό. Επιβάτες του πλοίου μιλούν για τη συγκινητικά ευγενική συμπεριφορά του ιαπωνικού πλοίου.

Για το ίδιο περιστατικό στο λιμάνι της Σμύρνης, στις 15 Οκτωβρίου 1922 η εφημερίδα της Αμερικής "Atlanta Journal Constitation" γράφει: "Αντίθετα με τις ενέργειες κάθε άλλου πλοίου στη Σμύρνη, αυτό το Γιαπωνέζικο πήρε κάθε πρόσφυγα για τον οποίον θα μπορούσε να βρει χώρο πάνω στο σκάφος".

Και μόνο απ' αυτό το περιστατικό, μπορεί να διαπιστώσει κανείς την προδοτική και απάνθρωπη συμπεριφορά του Συμμαχικού Στόλου, μπροστά στο θέαμα της σφαγής των Αμάχων Ελλήνων στην προκυμαία του λιμανιού της Σμύρνης, που αποτελεί ταυτόχρονα, με τον πόνο που μας προκαλεί και ιστορικό δίδαγμα για όλους μας.

Είναι πλέον ιστορική παραδοχή, ότι η Μικρασιατική Εκστρατεία, έκλεισε για τον Ελληνισμό με το πιο οδυνηρό αποτέλεσμα, με χιλιάδες νεκρούς και πάνω από ένα εκατομμύριο βιαίως εκτοπισμένων Ελλήνων από τα πατρογονικά τους εδάφη. Η ιστορική αλήθεια είναι μεν οδυνηρή πολλές φορές, αποτελεί όμως και πυξίδα για τη συνέχιση της πορείας του έθνους και παράδειγμα προς αποφυγή.

Στη σημερινή χρονική συγκυρία, όπου γύρω μας συμβαίνουν επικίνδυνα πολεμικά γεγονότα και ο Αναθεωρητισμός κυριαρχεί στη γειτονιά μας, τα λάθη δεν επιτρέπονται και μόνο η Ενότητα, η Αποφασιστικότητα και η Εθνική μας Ομοψυχία, αποτελούν εγγύηση που μπορούν να αποσοβήσουν οποιαδήποτε σκέψη ή επιβουλή.