Για τους δύο πρωταγωνιστές της εμφύλιας σύγκρουσης 1946 - 1949 Μάρκου Βαφειάδη και του στρατηγού Θρασύβουλο Τσακαλώτου

Γράφει ο Νικόλαος Κουρούδης Ανχης ε.α., επίτιμος πρόεδρος Ε.Α.Α.Σ Νομού Ροδόπης

Μετά από τριάντα έξι χρόνια (1949 - 1984) από τις τελευταίες άγριες και πολυαίμακτες μάχες στον ορεινό όγκο Γραίκου και Βιτσίου, συναντήθηκαν την άνοιξη του 1984, δύο από τις ηγετικές μορφές των αντιπάλων: ο Μάρκος Βαφειάδης και στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος. Ο πρώτος ήταν το πρόσωπο που σχεδίασε και οργάνωσε τα ένοπλα τμήματα του Κ.Κ.Ε. και στη συνέχεια ανέλαβε θέση στρατιωτικού ηγέτη στην αναμέτρηση.Ο δεύτερος ήταν πρόσωπο κλειδί για την επιτυχή κάλυψη των επιχειρήσεων στο Γράμμο και στο Βίτσι, και τη σωτηρία του αστικού καθεστώτος στην Ελλάδα.

Μάρκος Βαφειάδης
Ο Μάρκος Βαφειάδης γεννήθηκε (1906 - 1992) στη Θεοδόσια της Μικράς Ασίας. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, βρέθηκε πρόσφυγας στη Καβάλα όπου από το 1924 - 1928 εργάζεται ως καπνεργάτης και παράλληλα οργανώνεται από το Κ.Κ.Ε. Το 1933 - 1937 μπαίνει στην παρανομία και εργάζεται ως καθοδηγητής. Το 1938 - 1941 οργανώνει ένοπλη εξέγερση στα Χτενιά. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, στην Ακροναυπλία, και στη συνέχεια, εκτοπίζεται στη Γαύδο έως τα τέλη Μαΐου 1941, οπότε και δραπετεύει το 1942. Εκλέγεται επίσημο μέλος της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε και υπεύθυνος του Ε.Λ.Α.Σ. Το 1943 ορίζεται υπεύθυνος συντονιστής της 9ηςκαι 10ηςΜεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ. Το Νοέμβριο 1944 στη σύσκεψη των καπεταναίων στη Λαμία διαφωνεί με τον Άρη Βελουχιώτη και δεν παίρνει μέρος στις συγκρούσεις με τα βρετανικά στρατεύματα στα Δεκεμβριανά. Τον Οκτώβριο του 1946, συγκροτήθηκε το γενικό των ανταρτών και ο Μάρκος Βαφειάδης αναλαμβάνει την ηγεσία των ανταρτικών ομάδων που είχαν βγει στο βουνό και είχαν σταθερές βάσεις στο τρίγωνο Χάσια - Αντιχτίσια, Κοζάκο και διατήρησαν την πρωτοβουλία κινήσεων.

Το 1947 ονομάζεται πρόεδρος και υπουργός στρατιωτικών, της προσωρινής «Δημοκρατικής Κυβέρνησης» (κυβέρνηση του Βουνού). Το 1948 ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕΜ Ζαχαριάδης ζητεί την μετατροπή των ανταρτών σε (Δ.Σ.Ε.) σε τακτικό στρατό. Ο Βαφειάδης διαφωνεί με τον Ζαχαριάδη και τον Φεβρουάριο του 1949 τον απαλλάσσει από τα καθήκοντα του και όλα τα αξιώματά του. Ο Ζαχαριάδης αναλαμβάνει τον έλεγχο του λεγομένου «Δημοκρατικού Στρατού». Ο Βαφειάδης αφού καθαιρέθηκε από όλα τα αξιώματα, ακολούθησε τον δρόμο της εξορίας στη Ρωσία, με την κατηγορία για αναθεωρητισμό, με αλλεπάλληλες διαγραφές από το κόμμα που επί 25 χρόνια είχε υπηρετήσει.

Έτσι λοιπόν η τελευταία μάχη στο Γράμμο και στο Βίτσι τον Αύγουστο του 1949 δόθηκε χωρίς την παρουσία του Μάρκου Βαφειάδη. Η απομάκρυνση του Μάρκου Βαφειάδη συνέπεσε με την οριστικοποίηση της ρήξης του Τίτο Γιουγκοσλάβου με τον Στάλιν των Ρώσων και το κλείσιμο των συνόρων, μαζί με τη διακοπή παροχής βοήθειας από τη Γιουγκοσλαβία στους Έλληνες αντάρτες (10-07-1949). Το κλείσιμο των Γιουγκοσλαβικών συνόρων (Σερβίας) η μετατροπή του αντάρτικου στρατού σε τακτικό στρατό κατά Ζαχαριάδη. Και η απομάκρυνση παραδεκτών ηγετών περιόρισαν πολύ τη δυνατότητα επιβίωσης του αντάρτικου. Το 1956 - 1964 η ολομέλεια τον αποκαθιστά και η 7ητον αναφέρει ως τακτικό μέλος της Κ.Ε. του Π.Γ. Διαγράφεται και πάλι από το κόμμα το 1964. Στις 23 Μαρτίου 1983 με το νόμο 1985 - 1982 περί επαναπατρισμού των πολιτικών προσφύγων ο Μάρκος επέστρεψε από τη Ρωσία στην Ελλάδα. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα βρήκε τους κομμουνιστές, τα αδέλφια του διασπασμένα. Γιατί; Το Κ.Κ.Εσωτερικού τον είχε αποκαταστήσει ήδη από το 1969… αλλά ο ίδιος αρνήθηκε την ένταξη του σ' αυτό υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ένα ενιαίο ΚΚΕ. Το 1989 προσχωρεί στο ΠΑΣΟΚ και εκλέγεται δύο φορές βουλευτής Επικρατείας (Νοέμβριος 1989 - Απρίλιος 1990). Πέθανε στις 22-02-1992 στην Αθήνα.

Θρασύβουλος Τσακαλώτος
Γεννήθηκε στην Πρέβεζα 1897 - 1989. Παιδί πολυμελούς οικογένειας, όνειρό του από τα παιδικά του χρόνια ήταν να γίνει αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και αποφοίτησε το 1916 ως ανθ/γός Πεζικού. Η τάξη του 1916 βρέθηκε την εποχή εκείνη στο σημείο που ο διχασμός παγιώθηκε με επίσημο τρόπο στο στράτευμα. Ο Τσακαλώτος που ήταν βασιλικής προέλευσης, κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του και να προχωρήσει σεβόμενος την ιεραρχία και διατηρώντας απόσταση από τις οξύτητες. Η πολεμική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίστηκε στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Στον ελληνικό - ιταλικό πόλεμο, πολέμησε ως διοικητής του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων της 8ης Μεραρχίας, με μέραρχο τον στρατηγό Κατσημήτρο. Στις 16 Μαρτίου 1941 παρέδωσε την διοίκηση του Συντάγματος και ανέλαβε επιτελάρχης Β' Σώμα Στρατού με Σωματάρχη τον Γεώργιο Μπάκο. Η συνθηκολόγηση με τις γερμανικές δυνάμεις και στη συνέχεια η ανάληψη της θέσης του πρωθυπουργού της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης από τον Στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου διοικητή Γ.Σ. Στρατού που έκανε την κατάσταση να μοιάζει με υπόθεση μεταξύ στρατιωτικών, δίνει την διάσταση της πολιτικής κρίσης και της αυτονόμησης των αξιωματικών του ελληνικού στρατού που κορυφώθηκαν, κατά την περίοδο της Κατοχής. Μεταξύ των αξιωματικών, ξεχωριστή θέση κατείχε ο Τσακαλώτος, λόγω του κύρους και των ισορροπιών που κατάφερνε να διατηρεί.

Το 1942 αναλαμβάνει γενικός διευθυντής του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση. Στη συνέχεια δραστηριοποιήθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση υπό του Πέτρου Σπηλιωτόπουλο. Ήρθε σε επαφή με βρετανικές υπηρεσίες και πολιτικά πρόσωπα, όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, με στόχο την ανάσχεση της εξάπλωσης της ΕΑΜικής Επιτροπής καταρχήν στο εσωτερικό του σώματος των αξιωματικών. Το 1943 το καλοκαίρι, διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου έλαβε θέση στο Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο, προσπαθώντας να ελέγξει την κατάσταση προς όφελος των μονίμων αξιωματικών που είχαν διαφύγει από την κατεχόμενη Ελλάδα. Την Άνοιξη του 1944 μετά τα κινήματα σε Στρατό και Ναυτικό και την κρίση που ακολούθησε (διάλυση των δύο Ταξιαρχιών, του Συντάγματος Μηχανικού και άλλων μονάδων). Προέκυψε η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, διοικητής της οποίας τοποθετήθηκε ο ταξίαρχος Τσακαλώτος. Μετά από σκληρή εκπαίδευση στα βουνά του Λιβάνου το καλοκαίρι του 1944 η Ταξιαρχία αναχώρησε για το μέτωπο της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο 1944, ενταγμένη σε νεοζηλανδική Μεραρχία. Πολέμησε εναντίον των Γερμανών στο μέτωπο της Ιταλίας και κατέλαβε την πόλη Ρίμινι. Η πολεμική πείρα της Μονάδος του Τσακαλώτου, άρτιος εξοπλισμός και η πολιτική καθαρότητα αποτέλεσαν ισχυρά στοιχεία απέναντι στον ΕΛΑΣ που κυριαρχούσε την περίοδο αυτή στα ελληνικά βουνά. Χωρίς να παραγνωρίζεται η αριθμητική δύναμη του Στρατού της Αριστεράς του ΕΛΑΣ, η Ταξιαρχία του Ρίμινι έθετε τις προϋποθέσεις για την δημιουργία του Στρατού. Κατά την σύγκρουση του Δεκεμβρίου 1944 η Ταξιαρχία του Ρίμινι έπαιξε ουσιαστικό και καθοριστικό ρόλο στη μάχη της Αθήνας τουλάχιστον από την πλευρά των ελληνικών τμημάτων που αντιμετώπισε ο ΕΛΑΣ. Στην τελευταία φάση των μαχών η Ταξιαρχία ανέλαβε την εκκαθάριση των περιοχών Παγκρατίου, Υμηττού και ιδιαίτερα της Καισαριανής, περιοχής προπυργίου της ΕΛΑΣ. Έτσι ο Τσακαλώτος έγινε το σύμβολο του κυβερνητικού Στρατού απέναντι στην Αριστερά του ΕΑΜ-ΚΚΕ δυναμική που θα κρινόταν αναγκαία για την πορεία των πραγμάτων και των λύσεων που ακολούθησε. Μετά την σύγκρουση του Δεκεμβρίου οι πιθανότητες να βρεθεί η πολιτική λύση στο ελληνικό πρόβλημα μειώθηκαν.

Η Συνθήκη της Βάρκιζας απέκλεισε από τον εθνικό στρατό τους μονίμους αξιωματικούς, που στην Κατοχή είχαν ενταχθεί τον ΕΛΑΣ, ο νέος εθνικός στρατός ήταν υπόθεση των νικητών του Δεκεμβρίου 1944. Άλλωστε η επιφυλακτικότητα, προς την πολιτική προέλαση των αξιωματικών του ΕΛΑΣ οδήγησαν τον Ζαχαριάδη να μη χρησιμοποιήσει τους αξιωματικούς αυτούς με αποτέλεσμα στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου 1946 - 1949, να συλληφθούν και να εξορισθούν πολλοί από αυτούς κατά την περίοδο των επιχειρήσεων την Άνοιξη 1947 εναντίον των ανταρτών. Ο Τσακαλώτος ανέλαβε τη διοίκηση του Α’ Σώματος Στρατού των ανταρτών στη Ρούμελη, στη συνέχεια τοποθετήθηκε ως υπουργός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Τον Μάρτιο 1948 απομακρύνθηκε από το ΓΕΣ και του ανατέθηκε και πάλι η ηγεσία του Α’ Σώματος Στρατού, κατά τη διάρκεια της Εαρινής επιχείρησης «Χαραυγής» στη Ρούμελη. Ο Τσακαλώτος κήρυξε ανηλεή πόλεμο στις οργανώσεις αυτοάμυνας που μεταφερόμενοι συντηρούσαν μικρές αποθήκες τροφικών, διάσπαρτες στους ορεινούς όγκους και παρείχαν πληροφορίες στους αντάρτες μαζί με λίγα τρόφιμα, στον Τομέα του Α’ Σώματος Στρατού (διοικητής ο Τσακαλώτος) επίπληξε και πίεσε τους αντάρτες σε μεγάλο βαθμό.

Μετά από 45 ημέρες επιχειρήσεων, στη Ρούμελη παρά την πίεση μεγάλος αριθμός ανταρτών κατάφερε και πέρασε στα Άγραφα χωρίς να καταστραφεί πλήρως το αντάρτικο στη Ρούμελη. Ο κυβερνητικός στρατός αναπτύχθηκε στην περιοχή με αποτέλεσμα να επαναλειτουργήσουν οι οδικές και σιδηροδρομικές συγκοινωνίες, ανοίγοντας τον δρόμο για την εκκαθάριση του Γράμμου. Τον Αύγουστο 1948 ο εθνικός στρατός κατέλαβε τον Γράμμο. Χωρίς όμως να εξουδετερώσουν τα τμήματα των ανταρτών τα οποία και επέστρεψαν στην ίδια περιοχή την επομένη Άνοιξη του 1949, λίγο πριν τη μεγάλη και τελική αναμέτρηση στο Γράμμο. Το 1949, ο Τσακαλώτος, μετά την επιτυχή εκκαθάριση της Πελοποννήσου και της Ρούμελης, θα αποτελέσει την κύρια δύναμη κρούσεως του εθνικού στρατού στη δεύτερη, και τελευταία μεγάλη αναμέτρηση στο Γράμμο και στο Βίτσι με τους αντάρτες του λεγόμενου «Δημοκρατικού Στρατού» τη νύχτα της 29 Αυγούστου 1949 θα πέσει η αυλαία του δράματος του πολυαίμακτου αυτού συμμοριτοπολέμου, (εμφύλιου λάθους) σπαραγμού, με ολοκληρωτική ήττα κατάρρευση της αριστεράς ανταρσίας του ΚΚΕ. Ο Τσακαλώτος Στρατηγός το 1951 τοποθετήθηκε στη θέση του Αρχηγού ΓΕΣ και το 1952 αποστρατεύθηκε.