Κινδυνεύει η Μακεδονία!

«Απόλλυται η Μακεδονία! Γοερά και απέλπιδος φωνή, και τας αναισθητοτέρας συγκινούσα καρδίας, εξερχομένη εκ των σπλάχνων αυτής διασαλπίζεται δια του Βυζαντινού τύπου ανά πάσαν την οικουμένην «κινδυνεύω, απόλλυμαι, εσήμανεν η ενδεκάτη ώρα». Ρώσσοι και Αυστριακοί, Σλαύοι και Βούλγαροι, Ρουμάνοι και Σέρβοι, ορθόδοξοι και αλλόθρησκοι, Καθολικοί και Διαμαρτυρόμενοι, ως αι δέκα του Φαραώ πληγαί, ενέσκηψαν εν τη ταλαίνη και δυσπότμω πατρίδι του μεγάλου Αλεξάνδρου και φιλοσόφου Αριστοτέλους, ων ο μεν στρατιωτικώς και πολιτικώς επεκτείνας τα όρια μέχρι του Υφάσιος και τον ελληνισμόν εγκατασπείρας εις την Αφρικήν και Ασίαν εδόξασε την Ελλάδα όσον ουδείς άλλος των θνητών, ο δε φιλοσοφικώς, την φιλοσοφίαν, ην ο μεν Σωκράτης κατεβίβασεν εξ ουρανού, ο δε μαθητής αυτού Πλάτων και αύθις ανεβίβασεν εκεί, το δεύτερον καταβιβάσας επί γης επ’ αγαθώ και ωφελεία της ανθρωπότητος και προς δόξαν της Ελλάδος. Τοιούτον διατρέχουσα τριπλούν κίνδυνον, πολιτικόν, θρησκευτικόν και πνευματικόν η δύσμοιρος πατρίς των δύο μεγάλων ανδρών και εις τοσούτον δεινόν και φοβερόν αγώνα εκτεθειμένη δι’ όλης των πνευμόνων της δυνάμεως κραυγάζει προς τους ώτα ακούειν και ελληνικήν έχοντας καρδίαν: «Σπεύσατε, τρέξατε εις βοήθειαν, βοηθήσατέ μοι διότι απόλωλα».

Διότι η μεν κακοδιοίκησις εξεμύζησέ μου και την τελευταίαν ικμάδα, η δε ληστεία επαπειλεί μου και αυτήν ζωήν. Ούτω δε διακινδυνεύουσα τα πάντα και μη έχουσά ποι την κεφαλήν κλίναι, επικαλείται την συνδρομήν παντός ευγενούς, παντός φιλανθρώπου και παντός επιθυμούντος την σωτηρίαν της πατρίδος των δύο μεγίστων ανδρών του Πανελληνίου, μήτε χρήματα, μήτε άλλα υλικά βοηθήματα ζητούσα, αλλά μόνον πνευματικά, ήτοι διδασκάλους, διδασκαλίσσας και βιβλία. Περί τούτων και μόνων χείρα επαίτου ορέγουσα η μεγαλοπράγμων Μακεδονία στεντορεία τη φωνή κραυγάζει προς πάντα ομογενή, προς πάντα φιλαλέξανδρον και φιλαριστοτέλη: «Συνδράμετέ με, διότι απόλωλα και ευρίσκομαι εν τη ενδεκάτη ώρα». Διότι Ρουμάνων και Σλαυοβουλγάρων γυμνάσια και υποτροφεία ιδρύονται εν τοις μεγάλοις κέντροις, Θεσσαλονίκη και Βιτωλίοις, μαθηταί επί αμοιβή αναφανδόν στρατολογούνται, βιβλία δωρεάν και άλλα βοηθήματα ως δελεάσματα διανέμονται, σχολεία και παρθεναγωγεία πανταχού εν ταις πόλεσι, κώμαις και χωρίοις ιδρύονται, καθηγηταί, διδάσκαλοι και διδασκάλισσαι, πεμπόμεναι εκ Ρωσσίας, Ρουμανίας, Σόφιας και Φιλιππουπόλεως διατρέχουσι και διασταυρούσιν άπασαν την χώραν, ιεραπόστολοι καθολικών, ουνιτών και διαμαρτυρομένων επωφελούμενοι εκ της καταστάσεως ταύτης μετά πυρετώδους θέρμης ανταγωνίζονται, ως εν χώραις Εσκιμώων και Οτεντοτών, φιλοτιμούμενοι τίνες πλείονα απολωλότα πρόβατα να κερδήσωσι δια διαφόρων υλικῶν μέσων και δελεασμάτων. Εν ω δε ούτω διασταυρούνται κατά πάσας τας διευθύνσεις εξ άρκτου προς μεσημβρίαν και εξ ανατολών προς δυσμάς και επιπίπτουσιν ως άγρια όρνεα επί νεκρού πτώματος, τι πράττει η ελευθέρα Ελλάς, τι πράττει το παναγιώτατον Πατριαρχείον συν τη αγία και ιερά Συνόδω, τι πράττουσιν οι κομπορρημονούντες Σύλλογοι και ιδίως ο προς διάδοσιν των Ελληνικών γραμμάτων; Η περιγραφείσα κατάστασις μαρτυρεί, και ας μη απατώμεθα, αλλά την γλώσσαν της παρρησίας, την γλώσσαν της αληθείας οφείλομεν να λαλώμεν και να εκθέσωμεν γυμνήν την αλήθειαν και να μη σιγώμεν ένοχον και εγκληματίου σιγήν. Οι μεν πολιτικοί της Ελλάδος συμπολιτευόμενοι και αντιπολιτευόμενοι μεριμνώντες και τυρβάζοντες περί άλλα πολλά, αρκούνται ακούοντες τα πράγματα και επαναπαυόμενοι ότι η Μακεδονία θα δοθή ημίν δώρον, ως η Θεσσαλία μεθ’ ενὸς τεμαχίου Ηπείρου, το δε παναγιώτατον πατριαρχείον ασχολούμενον εις την κατακόσμησιν των πατριαρχείων κατά τον νέον συρμόν των Παρισίων ελάχιστα μεριμνά αν ετερόδοξοι θερίζωσι και αλωνίζωσιν εν Μακεδονία προς δόξαν και τιμήν του παναγιωτάτου, οι δε Σύλλογοι απηύδησαν βοηθούντες και ήδη δρέπουσι τους καρπούς των μεγάλων ενεργειών, εν ω ελληνόφωνοι και βουλγαρόφωνοι πόλεις και κωμοπόλεις βοώσι «πέμψατέ μας διδασκάλους και διδασκαλίσσας, δότε μας βιβλία, διότι μας έπνιξαν οι Βούλγαροι και οι ετερόδοξοι, τα πάντα εθυσιάσαμεν, τα πάντα εξηντλήσαμεν, τα πάντα απωλέσαμεν και ουδὲν άλλο υπολείπεται ημίν ει μή το πνεύμα και το σώμα». Δια τι δε ο ελληνικός Τύπος και ιδία ο αθηναϊκός εν τοιαύτη επικινδύνω και απελπιστική καταστάσει τηρεί ένοχον σιγήν; Δια τι δεν εισάγει εις την ημερησίαν διάταξιν το σπουδαιότατον τούτο ζήτημα περί ζωής και θανάτου της Μακεδονίας, ίνα εξεγείρη την κυβέρνησιν εκ του ληθάργου, τα πατριαρχεία εκ της φοβεράς αναλγησίας και τους Συλλόγους εκ της ασυγγνώστου ολιγωρίας και αδιαφορίας; Προς τι η διατήρησις στόλου και στρατού, ει μη έχομεν ελπίδας ευρυτέρου και αισιωτέρου μέλλοντος; Δια τι δεν προπαρασκευάζεται το έδαφος προς τοιούτον μέλλον; Δια τι δεν καταπλημμυρούμεν την χώραν διδασκάλων και βιβλίων; Δια τι δεν ιδρύομεν γυμνάσια, ελληνικά και δημοτικά σχολεία, παρθεναγωγεία και νηπιαγωγεία, εν ω οι οθνείοι και αλλόφυλοι Σλαυοβούλγαροι και Ρουμάνοι επισήμως και ημιεπισήμως, εν σημαίαις και στολαίς, εν χορδαίς και οργάνοις πανταχού της Μακεδονίας ήδη τοιαύτα διενεργούσιν; Η ηρωτόκος Ελλὰς φοβείται και την σκιάν της, λυπείται και τον οβολόν της ίνα αντεπεξέλθη κατά των ξένων ενεργειών και ραδουργιών, αλλ’ ελεύσεται ήμαρ, ότε μεταμεληθήσεται και ότε ουκ έσται καιρός μεταμελείας και ωφελείας».
ΠΗΓΗ: Μ. Γ. Δήμιτσας, εφημ. «Στοά», αρ. φ. 2888 (355), 30.12.1881.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
 

Lur: Οι χάλκινες «λύρες-λωρίδες» του 1.000 π.Χ.

Σχέση με τα χάλκινα της Μακεδονίας, τους Αιολείς, τους Κρήτες, τον Διόνυσο, τον Πάνα…

Τι είναι το lur; Ένα κέρας ή ένα χάλκινο πνευστό μουσικό όργανο, από χυτό μέταλλο, που χρονολογείται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού (περίπου από το 1000 π.Χ.)! Και στα χάλκινα πνευστά μουσικά όργανα την μεγαλυτέρα παράδοση την έχει η Μακεδονία – και δη η δυτική.
Τα πνευστά στην Ευρώπη τα λένε και «αιολικά», ως εκ του Αιόλου και των Αιολέων, ελληνικού λαού με πλουσιοτάτη μουσική.
Το καμπυλωτό σχήμα των σωλήνων θυμίζει κέρατα βοδιού, τα οποία με την σειρά τους μας παραπέμπουν στην μινωική Κρήτη. 
Αρχικά είπαν πως το όργανο προέρχεται από τα ισλανδικά sagas, τα οποία, λένε, ότι εφευρέθηκαν όταν «πολεμιστές εκλήθησαν να πολεμήσουν με lur-θόρυβο». Αυτό, όμως, είναι η παναρχαία ελληνική παράδοση του θεού Πάνα, που από την εκστρατεία του θεού Διονύσου στην Ασία, ταξίδεψε και υιοθετήθηκε σε μύθους άλλων λαών, από την Ιεριχώ έως την Ισλανδία!
Τα περισσότερα από αυτά τα πνευστά μουσικά όργανά έχουν βρεθεί στην Δανία - συνολικά 39 κομμάτια! Στην Δανία, τα lur ευρίσκονται συνήθως σε ζεύγη, και πάντα σε κοιλάδες! Το πρώτο εύρημα lurs ήλθε στο φως το 1797 στον βάλτο Brudevaelte Mose στη βόρεια Zealand/Ζηλανδία. Κατά την διάρκεια της εκσκαφής για τύρφη στον βάλτο ο αγρότης Ole Pedersen βρήκε «6 καμπύλα ορειχάλκινα κέρατα». Με άλλα λόγια βρήκε τα κορυφαία τμήματα των οργάνων. Μία εβδομάδα αργότερα, στον ίδιο βάλτο, βρήκε τα 6 επιστόμιά τους. Έτσι 6 ολόκληρα, καλοδιατηρημένα lurs, είδαν το φως της ημέρας για πρώτη φορά από την Εποχή του Χαλκού! Όλα τα ακροφύσια ήταν συγκεντρωμένα σε μια δέσμη και δεμένα μαζί με μια υφαντή ζώνη. Το εύρημα από το Brudevaelte Mose δεν ήταν μόνο το πρώτο εύρημα των lurs, αλλά και το μεγαλύτερο.
Επίσης, βρέθηκαν στην Σουηδία, την Νορβηγία και την βόρειο Γερμανία. Ο σχεδιασμός και το μέγεθος των lurs ποικίλλουν. Χάρι σε αυτές τις παραλλαγές μπορούμε να εντοπίσουμε την εξέλιξη του οργάνου στην πάροδο του χρόνου…
Το όνομα «lur» είναι πρόσφατο. Χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαιολόγους στις αρχές του 19ου αιώνα. Άλλοι ετυμολογούν το lur από την αρχαία ελληνική λύρα, και άλλη από την επίσης αρχαία ελληνική λέξη λουρίδα (λωρίδα), σχήμα με το οποίο προσομοιάζουν τα lurs.
Από το πρώτο εύρημα, οι lurs είχαν περιβληθεί στο μυστήριο. Ο σκοπός τους συζητείται συχνάκις ακόμη και σήμερα. Σε έναν κατάλογο μουσείου του 1836 τα μουσικά όργανα αυτά περιγράφονται ως «lurs ή χάλκινες πολεμικές τρομπέτες». Ιδιαίτερα στον 19ο αι., οι lurs αναφέρονταν τακτικά ως όργανο σήματος, που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο. Ωστόσο, είναι πιθανότερο ότι χρησιμοποιήθηκαν σε τελετουργίες. Σε βραχογραφίες στην Σουηδία, από την Εποχή του Χαλκού, συναντάμε lur-λαμπτήρες, που αναμφίβολα συμμετέχουν σε πομπές ή θρησκευτικές τελετές.
Η τύχη όμως δεν στάθηκε καλή με τα όργανα αυτά: Ένα ζευγάρι lurs που βρέθηκε στο Lyo, γύρω στο 1805, είχε μια θλιβερή μοίρα: Κάποιοι το έλιωσαν για να το κάνουν κουμπιά… Ένα άλλο ζευγάρι lurs που βρέθηκε στο Arslev του Funen (βλ. εφημ. «Fynske Avertissements Tidende», 25.11.1803), δεν ξέρουμε πού κατέληξε… Ένα κομμάτι του, ίσως, κατέληξε στο… Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου. Δύο lurs από το Blidstrup στην βόρειο Zealand είχαν επίσης μια σκληρή «βασιλική» μοίρα: Δόθηκαν στον… βασιλιά Φρειδερίκο 7ο, φυλάσσονταν στην Συλλογή Αρχαιοτήτων του Παλλατιού Frederiksborg, το οποίο, όμως εκάη το 1859… και οι «χάλκινες λύρες» υπέστησαν σοβαρές βλάβες… Εν συνεχεία μεταβιβάσθηκαν στον Ναπολέοντα Γ΄ και σήμερα εκτίθενται σε ένα γαλλικό μουσείο… Η 6η lur από το Brudevaelte είχε επίσης μια… «ποικίλη ζωή»: Το 1843 παρουσιάσθηκε στον Ρώσο τσάρο από τον βασιλιά Χριστιανό 8ο, επέζησε τόσο στην επανάσταση όσο και στον πόλεμο και σήμερα μπορεί να βρεθεί στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη.
Το 1901 η εταιρεία παραγωγός βουτύρου «Lurpak» καταχώρησε το εμπορικό σήμα της με τα συνεστραμμένα lurs. Αυτά εξακολουθούν να εμφανίζονται στις συσκευασίες του βουτύρου της.
Από το 1911-1914 μουσικοί παίκτες lur στέκονται στην πλατεία του Δημαρχείου της Κοπεγχάγης. Κατασκευάσθηκαν σε χαλκό, από τον Siegfried Wagner και σύμφωνα με τον θρύλο θα φυσήξουν το lur όταν περάσει μια παρθένος…
Στην 200ή επέτειο του Εθνικού Μουσείου της Δανίας, το 2007, μουσικοί έπαιξαν ένα ζευγάρι lurs…

Για περισσότερα: Γ. Λεκάκη «Μουσικής Μύηση».
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Εθνικό Μουσείο Δανίας.