«Η Δημοκρατία και η θέση της φοιτητικής κοινότητας»

Δημοκρατία. Να μια ακόμη πασίγνωστη λέξη-κληροδότημα του αρχαιοελληνικού κόσμου στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Το αναλλοίωτο πέρασμα της λέξης στις γλώσσες των λαών ανά τον κόσμο αυταπόδεικτα προφανές: democracy, démocratie, democrazia, democracia κ.ο.κ.. Σε αυτό,όμως, το σημείο εύλογα προκύπτει το ερώτημα: Συμβαίνει το ίδιο και με το νόημά της;  Μια μερίδα των ελλήνων πολιτών θα απαντήσει όχι (έχομε βλέπεις την τάση ως λαός, αγαπητέ αναγνώστη, να εξωραΐζουμε κάθε τι που σχετίζεται με το αρχαίο τμήμα του πολιτισμού μας, και ταυτόχρονα να αποδοκιμάζουμε τη σύγχρονη μορφή του). Τούτο, όμως, θα ήταν ανακριβές. Διότι η έννοια της Δημοκρατίας – αυτή καθ’ αυτή- δεν έχει υποστεί ουδεμία αλλοίωση. Και εξηγώ. 

Αν ρωτήσεις, αγαπητέ αναγνώστη,  τη σήμερον ημέρα στο δρόμο κάποιον πολίτη για το τι σημαίνει Δημοκρατία, εκείνος το πιο πιθανόν είναι –εκούσια ή ακούσια- να σου παραθέσει έναν ορισμό της έννοιας θεμελιωμένο στην ετυμολογική ανάλυσή της. Θα σου πει, δηλαδή, πάνω-κάτω και δίχως δεύτερη σκέψη, σχεδόν αυθόρμητα, πως Δημοκρατία είναι το να έχει την εξουσία ο λαός. Και δεν θα έχει άδικο. Διότι πράγματι αυτό είναι το περιεχόμενο του όρου Δημοκρατία τη σήμερον ημέρα· το να έχουν στα χέρια τους την εξουσία, όχι οι λίγοι, αλλά οι πολλοί. Αυτός, όμως, ο ορισμός δεν είναι καινός. Αυτός ο ορισμός πρωτοδιατυπώθηκε από τον Θουκυδίδη ‘’δια στόματος’’ Περικλή στον Επιτάφιο («καὶ ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ᾽ ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται·» ).

Επιχειρηματολογώντας υπέρ της θέσεώς τους, πολλοί απ’ όσους πιστεύουν πως το νόημα της Δημοκρατίας έχει φθαρεί καταδεικνύουν τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα της σύγχρονης Δημοκρατίας. Ας γίνει στο σημείο αυτό αντιληπτό πως το τελευταίο δεν αλλοιώνει το νόημά της, παρά διαφοροποιεί τον τρόπο εφαρμογής της. Ακόμη και στο σύγχρονο αντιπροσωπευτικό μοντέλο, ο λαός δεν χάνει την κυρίαρχη θέση του. Άλλωστε, και στην Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρχαν πολιτειακά αξιώματα αντιπροσωπευτικού χαρακτήρα (Βουλευτής, Στρατηγός κλπ.). Η Δημοκρατία εξακολουθεί να είναι δημοκρατία είτε αυτή είναι άμεση, είτε έμμεση (αντιπροσωπευτική). Σαφέστατα υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Όχι, όμως, τόσο ουσιαστικές, ώστε να αλλοιώνουν τον πυρήνα της έννοιας. 

Βέβαια, το γεγονός ότι η έννοια της Δημοκρατίας δεν έχει υποστεί νοηματική αλλοίωση, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει παραφθορά της ως προς την εφαρμογή της. Σε αυτήν την περίπτωση γίνεται λόγος για κακοποίηση της Δημοκρατίας και εν Ελλάδι –δυστυχώς- η τελευταία αριθμεί πλήθος εκφάνσεων, που εντοπίζονται σε κάθε τομέα του ιδιωτικού και δημοσίου βίου. Πολλές από αυτές της εκφάνσεις, αγαπητέ αναγνώστη, είτε λίγο είτε πολύ και εσύ θα έχεις αντιληφθεί γύρω σου ή θα έχεις βιώσει. 

Ξεκινώντας, λοιπόν, με την απαρίθμηση των μορφών κακοποίησης της σύγχρονης ελληνικής Δημοκρατίας, δεν είναι δυνατόν να μην αναφέρω ως πρώτη τη γραφειοκρατία. Και αυτό όχι τόσο με κριτήρια αξιολογικά, όσο με κριτήρια χρονολογικά, μιας και η γραφειοκρατία υπάρχει  ακατάπαυστη  από τις  απαρχές της κρατικής συγκρότησης αυτού του τόπου, παρεμποδίζοντας με τρόπο – θα έλεγε κανείς- παράδοξα επιτυχημένο την ανάπτυξη και την αναδιοργάνωσή του. Δεν είναι τυχαίο πως ήδη από τη δεκαετία του 1850 έχει αναπτυχθεί στις πολιτικές ομαδοποιήσεις της χώρας το - πάγιο πλέον- αίτημα για απλούστευση της διοίκησης και περιορισμό της γραφειοκρατίας. 

Από λόγια, βέβαια, άλλο τίποτε(!) Πράξεις όμως, ποτέ! Και σε αυτό το σημείο ξεδιπλώνεται η δεύτερη μορφή κακοποίησης της Δημοκρατίας. Αυτής της αποδίδεται η ονομασία λαϊκισμός και ασκείται ως επί το πλείστον από πρόσωπα δραστηριοποιούμενα εντός του πολιτικού χώρου. Χαρακτηρίζεται από υποσχεσιολογία και κολακεία με δέκτες τους ψηφοφόρους, για αυτό συνδέεται άμεσα με την «κολεκτιβοποίηση» των ψήφων ή αλλιώς: ψηφοθηρία, που αποτελεί κι αύτη φαινόμενο κακοποίησης της Δημοκρατίας, αφού επικεντρώνει το ενδιαφέρον των πολιτικών αποκλειστικά στην προεκλογική τους εκστρατεία και όχι στην μετεκλογική τους εργασία. Ως προς την τελευταία γίνεται συχνά λόγος για αυθαιρεσία. 

Πράγματι, η αυθαιρεσία της πολιτικής εξουσίας είναι φαινόμενο καθόλου σπάνιο στις μέρες μας, μιας και δεν είναι λίγες οι φορές που παραμερίζεται η κοινή γνώμη, καταπατάται η λαϊκή κυριαρχία, ούτως ώστε η λήψη των αποφάσεων να ευνοήσει συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, καθιστώντας τη Δημοκρατία μας, το πολίτευμα που θεμελιώνεται –μεταξύ άλλων- στην αρχή της πλειοψηφίας, έρμαιο μιας ελιτιστικής, πατερναλιστικής αντίληψης που θέλει την πολιτική εξουσία υποχείριο των λίγων, των πολύ λίγων, μιας συντριπτικής μειοψηφίας.

Κάπως έτσι, αγαπητέ αναγνώστη, οδηγούμαστε σε αυτό που ονομάζουμε διαφθορά, η οποία εξουσιάζει χρόνια αυτόν τον τόπο! Και η διαφθορά έχει ποικιλόμορφες εκφάνσεις που ξεκινούν από τα πιο μεγάλα, όπως τον χρηματισμό πολιτικών προσώπων, έως τα πιο μικρά και ‘’ασήμαντα’’, όπως ο διορισμός, συγγενών, φίλων ή εν γένει ψηφοφόρων (πελατειακές σχέσεις)

Όλα αυτά - ένα προς ένα- πληγώνουν τη Δημοκρατία μας.  Επιφέρουν δε τη μεγαλύτερη –ίσως- έκφανση κακοποίησής της: την αποχή των δυσαρεστημένων πολιτών από τα κοινά. Και αυτό αξιολογικά ίσως είναι το κυριότερο φαινόμενο κακοποίησης της Δημοκρατίας, αφού χωρίς το λαό- χωρίς το Δήμο- δεν υφίσταται η Δημοκρατία. 

Ποια, όμως, η σχέση των ανωτέρω εκτεθέντων με την φοιτητική κοινότητα, που έως τώρα έχει αναφερθεί μόνο στο τίτλο; Πίστεψέ με, αγαπητέ αναγνώστη, η τοποθέτησή της αυτή δεν είναι τυχαία και σίγουρα το γεγονός ότι ο γράφων -όντας φοιτητής-  είναι μέλος αυτής της κοινότητας δεν αποτελεί το μοναδικό συσχετισμό της με το εκτεθέν ζήτημα. 

Δυστυχώς, η μεθοδική κακοποίηση της Δημοκρατίας εν Ελλάδι εκκινεί από τον ακαδημαϊκό χώρο και συγκεκριμένα από τους Φοιτητικούς Συλλόγους των εκάστοτε σχολών και τμημάτων, οι οποίοι λειτουργούν ως εκκολαπτικές κοιτίδες των ενδεχόμενων μελλοντικών υπηρετών ενός ιδιοτελούς και διαφθαρμένου κομματικού μηχανισμού. Είτε λίγο είτε πολύ, όλοι το είδαμε ή το βλέπουμε, το βιώσαμε ή το ζούμε από μέσα ή απ’ έξω. Όλοι βάλαμε το λιθαράκι μας υπέρ της εγκαθίδρυσης αυτού του συστήματος. Ναι, αγαπητέ αναγνώστη, όλοι. Ακόμη κι εσύ! (Ας μου επιτραπεί σε αυτό το σημείο ο λόγος μου να γίνει – άνευ παρεξηγήσεως- πιο άμεσος). Ίσως να είσαι από αυτούς που το έστησαν, το χρησιμοποίησαν ή το υπηρέτησαν και υπηρετούν (ένας φοιτητο-πατέρας, φοιτητο-υιός ή φοιτητο-έγγονας) . Ίσως πάλι να μην υπήρξες ποτέ τίποτε από αυτά. Να ήσουν ή να είσαι ένας φοιτητής που δεν ενδιαφέρεται για τίποτε άλλο πέρα από τις σπουδές του. Αν ανήκες ή ανήκεις σε αυτήν την κατηγορία φοιτητών, αγαπητέ αναγνώστη, τούτο μπορεί να σου δίνει σε ορισμένα ελαφρυντικά, όμως δεν σε καθιστά λιγότερο συνυπεύθυνο, για του λόγου το αληθές ότι δεν αντέδρασες!

Γιατί δεν κατέβαλες καμία προσπάθεια ώστε να το αποτρέψεις! Σιωπηρώς το απεδέχθης!  Αδιαφόρησες και η αδιαφορία σου έγινε το εποικοδόμημα αυτού του μηχανισμού!
Τα αποτελέσματα των ανωτέρω τα ξέρεις. Τα βιώνουμε, άλλωστε, όλοι καθημερινά με την περικοπή των συντάξεών μας, ή των γονέων ή παππούδων μας, με το ποσοστό της ανεργίας να αυξάνεται κατ’ αναλογία της αύξησης των ποσοστών της φορολόγησης, με τους πρεσβύτερους  να προσφεύγουν σε άτοπες λύσεις και τους νεότερους στο εξωτερικό για λύσεις. Και παρ’ όλα αυτά, εσύ εμμένεις στο να τα υπηρετείς αυτό το σύστημα! 

Δε σε κατηγορώ, αγαπητέ αναγνώστη. Έτσι έμαθες να ζεις και έτσι ζεις. Κι όμως, δεν μπορώ να κρύψω τη θλίψη μου για όσα συμβαίνουν. Και –κυρίως- δεν μπορώ να κρύψω την απογοήτευσή μου για τις νέες γενιές φοιτητών που είτε αναζητούν την εύκολη-εφήμερη λύση, είτε συνεχίζουν να  βαδίζουν στα χνάρια της αδιαφορίας. 

Το μόνο τώρα που μένει να κάνω ως νέος ακαδημαϊκός πολίτης, ως φοιτητής είναι να ελπίζω. Όχι, παθητικά, αλλά ενεργητικά. Να μην αναμένω να έρθει η λύση του προβλήματος, αλλά να προσπαθήσω να την επιφέρω ο ίδιος στα όρια της ατομικής μου δράσης και ίσως –γιατί όχι- στο πλαίσιο μίας συλλογικότητας.

Όπως, άλλωστε, έγραψε ο συντοπίτης μου Νίκος Καζαντζάκης – και αυτήν την ρήση επιλέγω ως επίλογό μου-: «Να αγαπάς την ευθύνη· να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω.»