Η Ελληνική Επανάσταση 1821: αδυναμίες, έριδες και ο φιλελληνισμός

Τον Φεβρουάριο του 1821, ο Υψηλάντης φτάνει στο Ιάσιο και δημοσίευσε προκήρυξη με την οποία καλούσε τους υπόδουλους λαούς των Βαλκανίων, να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων

Μετά την Άλωση της Βασιλεύουσας στις 29 Μαΐου του 1453, πολύ γρήγορα οι Τούρκοι καταλαμβάνουν ολόκληρη την Ελλάδα.

Έτσι ξεκίνησε μια πολύχρονη βαριά σκλαβιά 400 χρόνων, κατά τη διάρκεια της οποίας το υπόδουλο ελληνικό γένος, υπέστη τα πάνδεινα, με τρομοκρατία, διώξεις, σφαγές και κινδύνεψε να χάσει, στο πέρασμα της ατέλειωτης σκλαβιάς του τόσο την πίστη του, τη γλώσσα του, αλλά και την ταυτότητά του.

Τον πρώτο καιρό της σκλαβιάς, το σκοτάδι του φόβου και της απελπισίας, σκέπαζαν απ' άκρου σ' άκρο ολόκληρο τον υπόδουλο Ελληνισμό.

Πολλοί Έλληνες, κυρίως νέοι, μη αντέχοντες τους εξευτελισμούς των Τούρκων και τις καθημερινές διώξεις τους μετανάστευσαν στο εξωτερικό, σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις προσδοκώντας ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και για σπουδές σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

Με το πέρασμα των χρόνων οργάνωσαν ελληνικές παροικίες, σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις με σκοπό να επικοινωνούν ευκολότερα, αλλά και να βοηθήσουν μελλοντικά τον υπόδουλο ελληνισμό.

Στην υπόδουλη Ελλάδα της σκλαβιάς και του φόβου, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια αναλαμβάνουν δειλά - δειλά να κρατήσουν ζωντανή τη γλώσσα και την πίστη των υπόδουλων Ελλήνων και των Παιδιών τους. Τα "κρυφά σχολειά" είναι γεγονός, ότι κράτησαν τον ελληνισμό όρθιο, στα πρώτα δύσκολα χρόνια.

Σημαντικό επίσης ρόλο στην προσπάθεια να βγει το σκλαβωμένο γένος από την αμάθεια και τη δουλεία, αναλαμβάνουν οι πνευματικοί άνθρωποι, οι "Δάσκαλοι του γένους" όπως τους γνωρίζουμε, οι οποίοι πραγματικά, αψηφώντας ακόμα και τη ζωή τους προσφέραν σημαντική υπηρεσία στο σκλαβωμένο έθνος.

Μεταξύ αυτών, ο Ρήγας Φεραίος που έθεσε ως σκοπό της ζωής του την απελευθέρωση της πατρίδος, δεν έπαψε μέχρι την θανατική εκτέλεσή του από τους Τούρκους να ξεσηκώνει τους Έλληνες με τα κηρύγματά του. Ο Θούριος του, αποτέλεσε το σπόρο που έσπειρε μέσα στις καρδιές των Ελλήνων, αλλά δεν πρόλαβε να δει την πατρίδα του ελεύθερη.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός που όργωνε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, διδάσκοντας κρυφά τα Ελληνόπουλα.

Ο Αδαμάντιος Κοραής που πίστευε, ότι η απελευθέρωση του Γένους θα μπορούσε να πραγματωθεί μόνο μέσα από τη μόρφωση των Ελλήνων και για την οποία φρόντιζε καθημερινά να προσπαθεί γι' αυτό.

Είναι σημαντικό το γεγονός, ότι την περίοδο που η Ελλάδα στενάζει κάτω από την πιο βαριά σκλαβιά, στην Ευρώπη συμβαίνουν πολύ σημαντικά γεγονότα, όπως η Αναγέννηση, σ' όλα τα επίπεδα της ζωής, που είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσουν μελλοντικά και την τύχη των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Η άνθηση των Γραμμάτων, των Τεχνών και των Επιστημών, με την ανακάλυψη και την τυπογραφίας, διευκόλυνε την έκδοση και μελέτη από τους ευρωπαϊκούς λαούς, των συγγραμμάτων των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και συγγραφέων.

Το Κίνημα του Διαφωτισμού που ακολούθησε χρονικά, βοήθησε και επηρέασε πάρα πολύ τη σκέψη και τη στάση των ευρωπαϊκών λαών, έναντι του σκλαβωμένου ελληνικού λαού και ένα φιλελληνικό ρεύμα αρχίζει να εκδηλώνεται ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς, για τα δεινά των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Η Γαλλική Επανάσταση που ακολούθησε το 1789 με το σύνθημα "Ελευθερία - Ισότητα - Αδελφότητα" έγινε το έμπρακτο φωτεινό παράδειγμα για κάθε καταπιεσμένο λαό, όπως και τον ελληνικό.

Θορυβημένοι οι Ευρωπαίοι Μονάρχες και με πρωτοστάτη τον Καγκελάριο της Αυστρίας Μέττερνιχ, προχώρησαν στη λεγόμενη "Ιερή Συμμαχία" το 1815 και καταδίκαζαν κάθε μελλοντική επαναστατική κίνηση υπόδουλων ευρωπαίων λαών.

Όμως ο πόθος της λευτεριάς που κρυφόκαιγε στις καρδιές των σκλαβωμένων Ελλήνων, ήταν μεγαλύτερος από οποιαδήποτε απαγόρευση, γι' αυτό και η απόφαση τους να αγωνιστούν, έστω και μόνοι τους, για την ελευθερία τους και να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό, είχε ήδη αποφασιστεί και ανέμεναν μόνο την ημέρα του ξεσηκωμού τους.

Τα λόγια του Ρήγα Φεραίου "Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή…" αντηχούσαν καθημερινά στ' αυτιά τους.

Η μακρόχρονη προσπάθεια όλων των πνευματικών δυνάμεων της υπόδουλης Ελλάδος μέσα, αλλά κυρίως έξω από τον σκλαβωμένο ελληνικό χώρο, είχε ως αποτέλεσμα την εθνική αφύπνιση, ώστε να αναβιώσει η χαμένη ελπίδα για την ανάσταση του Γένους.

Και η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα γίνεται πράξη. Μετά από την ανάληψη της Αρχηγίας της Φιλικής Εταιρείας το 1818, τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή της, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, η οργάνωση έχει πάρει μαζικό χαρακτήρα στη μύηση χιλιάδων μελών και η ώρα έφτασε!

Η απόφαση της οργάνωσης είναι να ξεκινήσει η Επανάσταση, από τη Μολδοβλαχία και τις παραδουνάβιες περιοχές, όπου η τουρκική παρουσία ήταν ποσοτικά μικρότερη.

Τον Φεβρουάριο του 1821, ο Υψηλάντης φτάνει στο Ιάσιο και δημοσίευσε προκήρυξη με την οποία καλούσε τους υπόδουλους λαούς των Βαλκανίων, να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων. Οι πρώτες δυσκολίες του αγώνα δεν άργησαν να φανούν. Η ξένη υποστήριξη που υπόσχονταν ο Υψηλάντης δεν ερχόταν, οι δε κάτοικοι των περιοχών αυτών δεν έδειξαν διάθεση για ξεσηκωμό, αναγκάζοντας τον Υψηλάντη να κατέβει νοτιότερα στο Βουκουρέστι.

Στο μεταξύ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως φοβούμενος επεισόδια και αντίποινα των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων, αναγκάστηκε να αφορίσει τον Υψηλάντη και το επαναστατικό του κίνημα.

Οι Ρώσοι, δεσμευόμενοι τάχατες από την "Ιερή Συμμαχία", όχι μόνο δεν έστειλαν στρατιωτική βοήθεια, προχώρησαν και σε διαγραφή του Υψηλάντη από τη δύναμη των Ρώσων αξιωματικών, αλλά και το χειρότερο επέτρεψαν και τα τουρκικά στρατεύματα να εισέλθουν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και να καταστείλουν την Επανάσταση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Υψηλάντης αντιμετώπισε με τον "Ιερό Λόχο του" τις τουρκικές δυνάμεις στο Δραγατσάνι στις 2 Ιουνίου 1821, όπου και υπέστη ολοκληρωτική ήττα. Όλοι οι Ιερολοχίτες, νέα παιδιά Ελληνόπουλα, φοιτητές Πανεπιστημίων, θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδος.

Η επαναστατική αυτή κίνηση στη Μολδοβλαχία έσβησε μεν, προσέφερε όμως σημαντική υπηρεσία, στον επαναστατικό αγώνα όλων των Ελλήνων, αφού ο αντιπερισπασμός που προέβλεπε το σχέδιο πέτυχε, με την έννοια ότι οι Τούρκοι στέλνοντας σημαντικά στρατεύματα εκεί, αποδυνάμωσαν την παρουσία τους στην υπόλοιπη Ελλάδα, διευκολύνοντας έτσι τις επαναστατικές δυνάμεις της κυρίως Ελλάδος να επισπεύσουν την κήρυξη της Επανάστασης.

Έτσι ο ξεσηκωμός των σκλαβωμένων Ελλήνων γενικεύεται και ολόκληρος ο Μοριάς είναι πλέον στο πόδι.

Η παρουσία του Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο ως εκπροσώπου της Φιλικής Εταιρείας, ξεσηκώνει τους ραγιάδες και γίνεται η ψυχή του αγώνα.

"Ελευθερία ή θάνατος" ορκίζονται οι επαναστάτες και στις 23 Μαρτίου οι Μανιάτες με τον Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα απελευθερώνουν την Καλαμάτα.

Η Επανάσταση απλώνεται στη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου με τις Σπέτσες και την Μπουμπουλίνα να πρωτοστατούν.

Ο Σουλτάνος πληροφορούμενος τον ξεσηκωμό των Ελλήνων δίνει το σύνθημα για σφαγές αμάχων στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και άλλες πόλεις. Ανάμεσα στα θύματα του τουρκικού φανατισμού είναι και ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', ο οποίος συλλαμβάνεται και ανήμερα του Πάσχα 10 Απριλίου οδηγείται στην αγχόνη, με σκοπό να τρομοκρατήσει τους επαναστάτες.

Η αποτρόπαια αυτή πράξη των Τούρκων, δημιούργησε αλγεινή εικόνα σ' όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς, προκάλεσε την αγανάκτηση όλων των χριστιανικών λαών της Δύσης και αύξησε τις διαμαρτυρίες των φιλελληνικών οργανώσεων σ' όλο το δυτικό πνευματικό, αλλά και απλό κόσμο.

Η Ρωσία μάλιστα που ως τότε ακολουθούσε μια ουδέτερη στάση, συγκλονίστηκε από τον απαγχονισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά και τις συνεχιζόμενες θηριωδίες των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων, ώστε παραλίγο ν' ξεσπάσει νέος Ρωσο-τουρκικός πόλεμος. Ακόμα και η Αγγλία, που παραδοσιακά ήταν υπέρ των Τούρκων, αλλάζει σταδιακά άποψη για την ελληνική επανάσταση και ο υπουργός της επί των Εξωτερικών Κάνιγκ εκδηλώθηκε αργότερα ανοιχτά υπέρ των Ελλήνων (1825).

Στο μεταξύ η επανάσταση των Ελλήνων σημειώνει επιτυχίες, με τη νίκη στο Βαλτέτσι και την πτώση της Τριπολιτσάς γεγονός πολύ σημαντικό για την παραπέρα πορεία του αγώνα. Ήδη ολόκληρη η Πελοπόννησος απελευθερώνεται και ο Κολοκοτρώνης αναδεικνύεται σε ηγετική μορφή της Επανάστασης.

Από την πλευρά τους οι Τούρκοι οργανώνουν εκστρατείες από τη Στερεά Ελλάδα, με σκοπό να καταπνίξουν την Επανάσταση στην Πελοπόννησο, ενώ ο τουρκικός στόλος αποβιβάζεται στην επαναστατημένη Χίο την οποία και καταστρέφει ολοσχερώς τον Απρίλιο του 1822. Η σφαγή όλων σχεδόν των κατοίκων της Χίου, συγκλόνισε κυριολεκτικά όλη την Ευρώπη. Οι εφημερίδες με άρθρα τους εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για τη σφαγή των αμάχων του νησιού, ενώ οι φιλελληνικές οργανώσεις με φυλλάδια και βιβλία που κυκλοφόρησαν κυρίως σε Γαλλία, Αγγλία και Γερμανία προσπάθησαν να συνεγείρουν την κοινή γνώμη.

Ο Γάλλος ζωγράφος Ντελακρουά αποτύπωσε με συγκλονιστικό τρόπο το γεγονός σε πίνακα με τίτλο "Η σφαγή της Χίου" Μουσείο Λούβρου στο Παρίσι.

Η αποφασιστική νίκη των Ελλήνων στα Δερβενάκια Ιούλιος 1822 και η καταστροφή του Δράμαλη, σημάδεψε επίσης και την πορεία της Επαναστάσεως στο δεύτερο έτος του αγώνα.

Ο νικητής της μάχης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανακηρύσσεται Αρχιστράτηγος του αγώνα, δυστυχώς όμως για πολύ λίγο καιρό.

Βρισκόμαστε στα 1823 και η Επανάσταση των Ελλήνων κλονίζεται από αδυναμίες, πάθη και προσωπικές διαμάχες.

Δυστυχώς "η διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολορή, καθενός χαμογελάει, παρ' το λέγοντας και συ", όπως την περιέγραψε ο εθνικός μας ποιητής Δ. Σολωμός στον "Ύμνο στην Ελευθερία" μπήκε στα σωθικά των Ελλήνων αγωνιστών με δυσμενείς συνέπειες για την πορεία του αγώνα. Η ανοιχτή διαμάχη για τον έλεγχο της εξουσίας ανάμεσα σε πολιτικούς και στρατιωτικούς παίρνει πλέον διαστάσεις εμφυλίου.

Η Επανάσταση εμφανίζει τα πρώτα σημάδια αποσύνθεσης και γίνεται αντιληπτό ότι χρειάζεται πλέον μια κεντρική διοίκηση που θα κατευθύνει τον αγώνα και θα ρυθμίζει όλα τα θέματα του αγώνα.

Μέσα στα τρία πρώτα χρόνια της Επανάστασης, έγιναν δύο προσπάθειες για την πολιτική οργάνωση του αγώνα.

Η πρώτη Εθνοσυνέλευση έγινε στην Επίδαυρο τον Δεκέμβριο του 1821 δεν βρέθηκε όμως λύση και οι διαμάχες συνεχίστηκαν. Η δεύτερη προσπάθεια έγινε στον Άστρος το 1823 με την ελπίδα να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών, αλλά και πάλι δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν.

Τη στιγμή που η Επανάσταση είχε ανάγκη από την ομόνοια και την ομοψυχία των αγωνιζομένων Ελλήνων, οι διαμάχες οδηγούσαν τα δύο μέρη σε εμφύλιο σπαραγμό.

Τον Μάρτιο μάλιστα του 1824 οι εμφύλιες συγκρούσεις απόκτησαν και μαζικό χαρακτήρα, με αντιμαχόμενους τους στρατιωτικούς της Πελοποννήσου με τον Κολοκοτρώνη, επικεφαλή από τη μια και από την άλλη οι Πρόκριτοι της Πελοποννήσου και των νησιών από την άλλη, με αρχηγό τον Μαυροκορδάτο. Οι συγκρούσεις που έλαβαν χώρα ήταν σκληρές, οι πολιτικοί επικράτησαν, οι γιος του Κολοκοτρώνη σκοτώθηκε, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονήθηκε, πολλοί αγωνιστές του Κολοκοτρώνη φυλακίστηκαν, αλλά και ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης πιάστηκε αιχμάλωτος και φυλακίστηκε σε Μοναστήρι στην Ύδρα και καταδικάστηκε μάλιστα και σε θάνατο. Η εκτέλεση όμως δεν πραγματοποιήθηκε μπροστά στον κίνδυνο που διέτρεχε η παραπέρα πορεία της Επανάστασης, με την απόβαση του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου και του πολυάριθμου στρατευμάτων του στην Πελοπόννησο. Έτσι ο γέρος του Μοριά αποφυλακίστηκε, προσωρινά, προκειμένου να βοηθήσει κι αυτός στη σωτηρία του αγώνα και της πατρίδας.

Η παρουσία του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου στην επαναστατημένη Ελλάδα, με σύγχρονα οργανωμένο στρατό και στόλο, άλλαξε τα δεδομένα και ο κίνδυνος για την κατάρρευση της Επανάστασης ήταν πλέον άμεσος. Οι Έλληνες εξουθενωμένοι, από τις εμφύλιες διαμάχες, δεν μπόρεσαν να αναχαιτίσουν την προέλαση των Τουρκο-Αιγυπτιακών στρατευμάτων, τα οποία μετά την Πελοπόννησο φτάνουν στη Στερεά Ελλάδα και πολιορκούν το Μεσολόγγι.

Η ηρωική έξοδος των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" στις 10 Απριλίου του 1826, ύστερα από αποκλεισμό δώδεκα (12) μηνών, μαζί με πολλούς φιλέλληνες, προκάλεσε για μια ακόμα φορά το θαυμασμό, τόσο των λαών της Ευρώπης, όσο και των κυβερνήσεων τους.

Το Κίνημα των Φιλελλήνων, με άρθρα στις εφημερίδες και παραστάσεις διαμαρτυρίας, ξεσηκώνεται πανευρωπαϊκά και με συντονισμένες παρεμβάσεις του, επιβάλει στις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών, την άμεση στρατιωτική στήριξη των επαναστατημένων Ελλήνων.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συνεκτιμώντας τόσο την ιστορία όσο και τους ηρωικούς αγώνες για την ελευθερία τους, αποφασίζουν να παρέμβουν πλέον στρατιωτικά, για την διάσωση της επανάστασης.

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου, με την πρωτοβουλία των στόλων των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, υπήρξε καταλυτικής σημασίας γεγονός, για την τελική έκβαση του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας.

Ο Άγγλος λόρδος Βύρωνας, πρωτοστάτης του Φιλελληνισμού στην Ευρώπη, με τη συμμετοχή του στον αγώνα των Ελλήνων και τον πρόωρο θάνατό του στο Μεσολόγγι, στάθηκε το πιο λαμπρό παράδειγμα φιλελληνισμού στον ευρωπαϊκό χώρο και δίδαξε με τη θυσία του, ότι η Ελευθερία ενός λαού είναι κοινή υπόθεση όλων των λαών της γης.