Ο ενεργός ρόλος των Θρακών και η συνεισφορά τους στους αγώνες της εθνικής εξέγερσης του 1821 (Μέρος Δ’)

11. Η συμμετοχή των Θρακών στους αγώνες του 1821
Η νεότερη έρευνα έφερε στο φως πολλά έγγραφα που αναφέρονται στη ζωή και στη δράση των Θρακών στη Νότια Ελλάδα, αλλά και για τους κόπους και τις στερήσεις σε κείνα τα χρόνια. Οι Θρακιώτες αγωνιστές της Μοδλοβλαχίας κατέβηκαν στη Νότια Ελλάδα, ακολουθώντας τον δρόμο των φυγάδων διαμέσου της Αυστρίας και από το λιμάνι της Τεργέστης, όπου κατέφευγαν, μέσα από τα μονοπάτια των δασών ή δωροδοκώντας τους Αυστριακούς φρουρούς των συνόρων, αναφέρει ο ιστορικός Κων. Βακαλόπουλος. Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Θράκης είχαν υψηλό εθνικό φρόνημα και σε πολλά μέρη ξεσηκώθηκαν κατά τον κατακτητή. Δυστυχώς όμως τα εθνικά τους κινήματα καταπνίγηκαν στο αίμα, όπως στη Σαμοθράκη ή είχαν σαν αποτέλεσμα διώξεις, απαγχονισμούς αποκεφαλισμούς, όπως αναφέρθηκαν στις προηγούμενες ενότητες. Και όλες αυτές οι δυσκολίες αντί να τους αποτρέψουν από το εθνικό τους ιδεώδες και να καταθέσουν τα όπλα, ώθησε πολλούς από τους κατοίκους του εσωτερικού και των παραλίων να πάρουν το μακρύ και γεμάτο εμπόδια δρόμο για τις νότιες περιοχές του ελλαδικού χώρου, όπου είχε σταθεροποιηθεί η επανάσταση. Καθοριστική υπήρξε η συμμετοχή των Θρακών στον τακτικό στρατό. 

Ο Θρακιώτης ιστορικός του τακτικού στρατού συνταγματάρχης Χρίστος Βυζάντιος, που είχε καταταχθεί από τους πρώτους στις τάξεις του, αναφέρει σχετικά με την προέλευση των νέων αγωνιστών: Αυτοί κατάγονταν, ως επί το πλείστον, από επαρχίες και πόλεις της Θράκης, της Μακεδονίας, της Μικράς Ασίας και από νησιά και μέρη κοντά σ' αυτές τις περιοχές, που είχαν καταστραφεί από τους Τούρκους. Αποτελούνταν προπάντων από νέους με πολύ καλή ανατροφή και από μερικούς πολύ μορφωμένους, που είχαν καθαρό το αίσθημα του πατριωτισμού. Πόσο ταιριάζουν, αλήθεια, σ' αυτά τα παλικάρια οι στίχοι του εθνικού ποιητή του Σολωμού: Ω! Τρακόσιοι σηκωθείτε / και ξανάρθετε σε μας / τα παιδιά σας θέλ' ιδείτε / πόσο μοιάζουνε με σας!

Η έρευνα των αρχείων των Αγωνιστών του 1821, έδωσε μερικά ονόματα αυτών που αγωνίσθηκαν και έπεσαν στα πεδία των μαχών, χωρίς την ελπίδα του λυτρωμού της ιδιαίτερης πατρίδας τους στη Θράκη, αλλά χάρισαν στους υπόλοιπους Έλληνες την ελευθερία τους.

Ι. Ο Καραγιώργης Γεώργιος, που συμπολέμησε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία και έχασε εκεί και τους 5 αδελφούς του. Μετά την αποτυχία του κινήματος στη Μολδαβία και τη Βλαχία, κατέβηκε και πολέμησε στη Νότια Ελλάδα. Αναλυτικά η δράση του αναφέρθηκε σε προηγούμενη σχετική ενότητα.

ΙΙ. Ο Δημήτριος Καβαλλάρης, έφυγε κρυφά με 10 οπαδούς του και κατατάχθηκε στο σώμα του Γκούρα. Πήρε μέρος στην πολιορκία της Ακροπόλεως και πληγώθηκε τρεις φορε΄ς στο Νεόκαστρο, στην Τρίπολη και στη Θήβα.

ΙΙΙ. Ο Μπαχάρης Παναγιώτης, υπολοχαγός του τακτικού στρατού της επανάστασης, έλαβε μέρος στην εκστρατεία των παραλίων της Πελοποννήσου - όταν ο εχθρικός στόλος ήρθε στην Καλαμάτα και στη Βοστίτσα- στην πολιορκία του Ναυπλίου και στην επίθεση, στην πολιορκία της Κορίνθου και στην παράδοσή της, στην εκστρατεία της Ηπείρου με τον Αλέξ. Μακροκορδάτο και μάλιστα στις μάχες του Πέτα και στο Κομπότι. Συμμετείχε επίσης στη 2η πολιορκία του Ναυπλίου, στην επίθεση κατά του Παλαμηδιού και στην παράδοσή του.

IV. Μυσιρλής Νικόλαος. Κατέβηκε στη Νότια Ελλάδα σαν αρχηγός δικού του σώματος από Θρακιώτες. Αποβιβάσθηκε στην Πελοπόννησο και πήρε μέρος σε πολλές μάχες.

V. Παπαδόπουλος Κάρπος, από την Αδριανούπολη. Υπηρέτησε στο σώμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου και με το βαθμό του Λοχαγού συμμετείχε στις μάχες των Μύλων, της Καρύστου και του Πειραιά. Έφτασε μέχρι το βαθμό του αντισυνταγματάρχη, θεωρείται ο συγγραφέας του Απανθίσματος του ιστορικού αγώνα των Ελλήνων.

VI. Χατζηγιώργης Δημητρίου. Υπήρξε πολύ πλούσιος τραπεζίτης και Φιλικός, καταγόμενος από την Ανατ. Θράκη. Μόλις κηρύχθηκε η ελληνική επανάσταση, έφυγε για τη Νότια Ελλάδα, για να λάβει ενεργητικό μέρος στον ένδοξο αγώνα, όπως έλεγε ο ίδιος. Είχε κοντά του και άλλους 20 Θρακιώτες που επιθυμούσαν να πολεμήσουν για την ελευθερία της Ελλάδος. Πήρε μαζί του τα μετρητά και τα κοσμήματα αξίας 70.000 διστήλων δηλαδή παραπάνω από 16.000 χρυσές λίρες, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή του. Τα χρήματα αυτά τα ξόδεψε για τον εξοπλισμό, το ντύσιμο και την τροφή των οπλιτών του σώματός του, που έφτασε σιγά - σιγά τους 500 άνδρες. Συμμετείχε στην πολιορκία της Κορίνθου, στις μάχες της Πόλιανης, των Μύλων, των Βερβένων και άλλων μερών, στην εκστρατεία του Μεσσηνιακού Κόλπου, αγωνιζόμενος με ανδρεία μέχρι το 1828, ο κυβερνήτης εσάλπισε ανακωχή. Η κυβέρνηση τον αντάμειψε με το βαθμό του στρατηγού, αναγνωρίζοντας την γενναιότητά του και την πολύτιμη προσφορά του για τον κοινό αγώνα των Ελλήνων υπέρ της ελευθερίας τους.

VII. Δημητρίου Γιώργης από την Ξάνθη. Συγκρότησε δικό του σώμα επανδρωμένο από Θρακιώτες. Το Σεπτέμβριο του 1824 επικεφαλής σώματος 49 ανδρών ήταν στο Φρουρά της Ύδρας.

VIII. Τατλίκαρης Ιωάννης, από τη Ραιδεστό της Ανατολικής Θράκης. Αφού έλαβε μέρος στον υπέρ της ελευθερίας αγώνα, στη συνέχεια διετέλεσε μέλος του Αρείου Πάγου. 

Πολλοί Θρακιώτες μαζί με Θεσσαλούς και Μακεδόνες συγκρότησαν το στρατιωτικό σώμα των Θρακομακεδόνων με επικεφαλής τον Στέφο Βούλγαρη. Το 1827 από στρατόπεδο έξω από την Ακρόπολη, οι 9.500 από τους 11.000 υπερασπιστές της, ήσαν Θρακομακεδόνες και νησιώτες.

Πολλοί Θρακιώτες από τη Βάρνα συμμετείχαν στον υπέρ της ελευθερίας αγώνα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι Θρακιώτες της Αίνου σκοτώθηκαν σε διάφορες μάχες της Στεριάς, όπως στο Ναύπλιο, στην κατάληψη της Τριπολιτσάς, στην καταστροφή του Πέτα, στο Άργος και στη μάχη της Αράχωβας.

Ακόμη πολλοί Θρακιώτες και Θρακιώτισσες βρέθηκαν να αγωνίζονται στο πλευρό των πολιορκημένων Μεσολογγιτών. Πόσο ταιριάζουν σ' όλους αυτούς τους Θρακιώτες που αγωνίσθηκαν οι στίχοι του ποιήματος: "Πατρίδα" του Λορέντζου Μαβίλη, του γενναίου ποιητή, που πολέμησε και σκοτώθηκε στον Δρίσκο της Ηπείρου, για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων: Και στων παιδιών σου τις καρδιές αμάραντα τραγούδια / σταλάζουν μες στα σπλάχνα τους βάλσαμο λησμονιάς / ελευθεριάς αγαλλίαση και μίσος τυραννιάς.

12. Η συμβολή των Ελλήνων της Αίνου στις ναυτικές επιχειρήσεις του 1821
Μέσα από ξεχασμένα έγγραφα, πάλι των χρόνων εκείνων, ξεχωρίζουν ονόματα καπετάνιων από την Αίνο και από άλλα ναυτικά μέρη της Θράκης, που πήραν μέρος σε ναυμαχίες της επανάστασης του 1821. Σώζεται κατάλογος 76 Αινιτών που έδωσαν τη ζωή τους πολεμώντας. Τον κατάλογο αυτό τον συνέταξαν το 1832 οι Αινίτες που επέζησαν. Σύμφωνα με τον Μόσχο Κούκο, οι 14 Αινίτες από τον κατάλογο αυτό, χάθηκαν στην καταστροφή των Ψαρών, οι 9 στη Σαμοθράκη, οι 3 στο Νεόκαστρο του Ναυαρίνου και πολλοί στα διάφορα μπλόκα της Εύβοιας. Επίσης αρκετοί σκοτώθηκαν στη Μυτιλήνη, στο Τρίκερι, στη Σμύρνη, στην Κάλυμνο, στη Ρόδο και στην Κρήτη. Αξιομνημόνευτη υπήρξε η προσφορά του Στρατή Σκόρδου, ο οποίος με το πλοίο του, που είχε πλήρωμα 32 ανδρών συμμετείχε σε μια ναυμαχία κοντά στη Λέσβο. Αξιόλογοι, επίσης, υπήρξαν: Ι. Ο Γιάννης Καραβέλλας, ιδιοκτήτης του πλοίου "Άγιος Συμεών", που έλαβε μέρος στην πολιορκία της Χαλκίδας και της Καρύστου και αργότερα χρησιμοποιήθηκε το πλοίο του ως πυρπολικό, όπως και ο "Μιχαήλ Αρχάγγελος" το πλοίο που είχε, ΙΙ. Ο Ελευθέριος Παλιός, που το πρακτικό της ορκωμοσίας του βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο του Πειραιά, ΙΙΙ. Ο Σαράντης Σαπίνης, κυβερνήτης του πλοίου "Παναγία", IV. Ο Γρηγόρης Κομνηνός, που αγωνίσθηκε μαζί με τους Ψαριανούς, V. Ο Χατζηεμμανουήλ Τέρογλου, που συνεργάθηκε, με το καράβι του "Ποσειδών" μαζί με τους Σαμιώτες και έσωσε πολλούς κατοίκους του νησιού. Και VI. Ο Αργύριος Αγγελής, που συμμετείχε με τη σκούνα του σε πολλές επικίνδυνες, αποστολές.

Ήδη στα 1813 η ναυτική δύναμη της Αίνου έφτανε τα 4 μεγάλα καράβια και 60 σακολέβες. Το 1821 τα καράβια της Αίνου έφταναν τα 300. Πολλά απ' αυτά ταξίδευαν μέχρι τη Συρία και την Αίγυπτο. Καράβια από την Αίνο ενίσχυσαν τους Μακεδόνες επαναστάτες στην Χαλκιδική και στον Όλυμπο, αποκλείοντας τα παράλια της Μακεδονίας.

Ξεχωριστό ρόλο διαδραμάτισαν στους ναυτικούς αγώνες της εξέγερσης του 1821 οι Αινίτες: Ι. Ο Μαργαρίτης Χατζή Φραντζής Κούταβος, ΙΙ. Ο γιος του Μαργαρίτης Κούταβος και ΙΙΙ. Ο ανεψιός του Κωνσταντίνος Κούταβος.

Ο Χατζή Φραντζής Κούταβος υπήρξε πολύ γενναίος σε διάφορες αναμετρήσεις με τους Τούρκους, όπως φαίνεται από σχετικά έγγραφα. Ο γιος του Μαργαρίτης Κούταβος, με το πλοίο του "Ποσειδών" πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ολύμπου, ένωσε πολλούς κατοίκους της Χίου με το καράβι του, αλλά και πολλούς Έλληνες της Εύβοιας με το να συμμετέχει στην πολιορκία της Χαλκίδας. Το 1825 διορίσθηκε γενικός φροντιστής του στρατοπέδου της Αθήνας.

13. Χατζηαντώνης Βιζβίζης και Δόμνα Βιζβίζη
Από επίσημα έγγραφα, που φυλάσσονται στο αρχείο των αγωνιστών της εθνικής βιβλιοθήκης, από τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821, αλλά και από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους συμπεραίνουμε πως ο Χατζή Αντώνης Βισβίζης υπήρξε καπετάνιος και πλούσιος καραβοκύρης - εφοπλιστής θα λέγαμε σήμερα. Καταγόταν από την Αίνο της Θράκης, αγωνίσθηκε κατά την επανάσταση του 1821, αλλά και κατά την προετοιμασία της εθνικής εξέγερσης και κατά τη διεξαγωγή της. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και μάλιστα σώζεται και αντίγραφα του εγγράφου της κατήχησής τους, στο Αρχείο των Αγωνιστών. Το πλοίο του "Καλομοίρα" ήταν ένα μεγάλο Βρίκι, με 140 ναύτες και 16 κανόνια. Είχε μιαν ευρύχωρη αίθουσα που χρησιμοποιήθηκε αργότερα για τις συνεδριάσεις του Αρείου Πάγου, της ανώτατης δηλαδή πολιτικής αρχής της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος και τα πολύκροτα συμβούλιά του με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και άλλους μεγάλους οπλαρχηγούς. Με το πλοίο του αυτό πήρε μέρος ο Βισβίζης σε όλες τις επιχειρήσεις της Ανατολικής Στερεάς και Εύβοιας, υποστηρίζοντας τα στρατεύματα του Ανδρούτσου, του Δημητρίου Υψηλάντη και του Νικηταρά. Συμμετείχε σε πολλές ναυμαχίες, όπως του Αγίου Όρους, της Λέσβου και της Σύρου. Για ένα μήνα περιπολούσε έξω από την Άνδρο, για να προφυλάγει τους κατοίκους της από τις επιθέσεις των Τούρκων και πρόφτασε να σώσει στην Πάρο, όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα τον συμπατριώτη του Ελευθέριο Παλαιό από τις αρπακτικές επιθέσεις των εντοπίων. Στην Αγία Μαρίνα έσωσε τους Έλληνες του Οδυσσέα Ανδρούτσου που κινδύνευαν να ριχτούν στη θάλασσα, καθώς και τα μέλη του Αρείου Πάγου που παρακολουθούσαν τον αγώνα. Στην κρίσιμη στιγμή έστειλε μια Λέμβο με δύο πεδινά κανόνια και 12 πυροβολητές στην ξηρά και ο ίδιος για 3 μέρες από την παραλία κανονιοβολούσε. Μ' αυτή τη μαχητική επέμβαση του Χατζή Αντώνη Βισβίζη, μπόρεσαν να επιβιβαστούν και να σωθούν οι 3000 Έλληνες, όπως βεβαιώνουν με σχετικό έγγραφό τους οι οπλαρχηγοί Ανδρούτσος και Νικηταράς. Την ίδια στιγμή τα πλοία της Λύμνης κι όχι Λίμνης (από το αρχαίο Ελύμηρο) Ευβοίας και Τρικέρων που ήσαν ταγμένα για αυτό το σκοπό, δείλιασαν ή αδιαφόρησαν. Σκοτώθηκε κατά την πολιορκία της Εύβοιας.

Όταν έμεινε ακυβέρνητο το καράβι του, ανέλαβε σαν καπετάνιος η γυναίκα του Δόμνα, ισάξια σε προσφορά, δράση και εθνικό ζήλο με την Μπουμπουλίνα, αλλά, δυστυχώς πολύ λίγο γνωστή στο πανελλήνιο. Η Δόμνα λοιπόν μετέβαλε το καράβι σε πυρπολικό, με το οποίο ο Πιπίνος ανατίναξε στο Τσεμέ τουρκικό σκάφος, το 1824, το Χαζνέ Γκεμισί. Η προφορά της στην πολιορκία της Εύβοιας υπήρξε σημαντικότατη. Οι πρόκριτοι της Εύβοιας αναγνώρισαν ότι τόσο "ο μακαρίτης σύζυγός της, ζων και αυτή μετά τον θάνατον εκείνου εις την νήσον Εύβοιαν κατά το βόρειον μέρος, με ειλικρίνειαν και πατριωτικόν ζήλον, χωρίς να παρακούσει της προσταγής, εδούλευσαν με το πλοιον των".

Ο Δημήτριος Υψηλάντης σε μια επιστολή του την προσφωνεί: "Ευγενεστάτη και Γενναιοτάτη". Στα τέλη του 1823 οι Υδραίοι ζήτησαν από τη Δόμνα το πλοίο της για τις ανάγκες του Υδραίικου στόλου και αυτή σαν πυρπολικό το πρόσφερε: με όλα τα αναγκαία εξοπλισμένον, ενώ τα άλλα ήσαν "γυμνά τε και πάντων υστερημένα πλοία". Και το σκαρί αυτό που όργωσε θάλασσες και στάθηκε φρούριο άπαρτο σε πολιορκίες, τέλειωσε "τη θητεία" του επάξια.

Η ίδια όμως πάμφτωχη και δυστυχισμένη, αφού πέρασε πολλές οικονομικές δυσκολίες και αρρώστιες, κατέληξε γερόντισσα, ξεχασμένη από όλους και πικραμένη να πεθάνει στον Πειραιά σε ηλικία 66 ετών. Αυτή που τα έδωσε όλα για τον Αγώνα, αλλά δυστυχώς η πατρίδα την ξέχασε, όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Μανόλης Τασούλας στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία", τον Μάιο του 1989.

Η φήμη της θρυλικής Δόμνας Βισβίζη έγινε γνωστή ακόμη και στα μέλη των ευρωπαϊκών Φιλελληνικών Επιτροπών. Η Φιλελληνική Επιτροπή του Παρισιού, ανέλαβε να περιθάλψει τον γιο της Κωνσταντίνο Βισβίζη στο Παρίσι, μαζί με τα παιδιά άλλων επώνυμων Ελλήνων οπλαρχηγών και ναυάρχων.

Η δημοτική μούσα ύμνησε τη ηρωίδα Ελληνίδα Θρακιώτισσα Δόμνα Βισβίζη, καθώς και τη δράση της, με το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:

Πουλάκι πόθεν έρχεσαι, πουλάκι γι' αποκρίσου: / Μην είδες και μην άκουσες για την κυρά Δομνίτσα, / την όμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνιο, / που 'χει καράβι ατίμητο το πρώτο μες στα πρώτα, / καράβι που πολέμησε στης Ίμβρου το μπουγάζι. / Και το πουλάκι στάθηκε και το πουλάκι λέει: / Την είδα, την απάντησα σιμά στο Αγιονόρος. / Τρεις μέρες επολέμαγε με δύο χιλιάδες Τούρκους. / Καράβια 'δω, καράβια 'κει, καράβια παραπέρα / και τούτη σαν τον αετό όρμαγε και χτυπούσε, / δεξιά, ζερβά και ανάστροφα κι ακόμη, όπου βολούσε. / Και άκουγες βόγγους δυνατούς και στεναγμούς μεγάλους. / Και άκουγες κλάματα πικρά και κλάματα απαίσια. / Και η θάλασσα εκοκκίνιζε σαν των Τούρκων τα φέσια.

Συντάκτης: Αναστασία Χατζηνικολάου
Πηγές: Σαράντος Καργάκος, Θανάσης Μουσόπουλος, Αντώνης Ρούσσης και Π. Ευθυμιάδης

Αποδεικνύεται περίτρανα, σύμφωνα με τα όσα αναπτύχθηκαν πως η συμβολή των Θρακών στους αγώνες του 1821 υπέρ της ελευθερίας της Ελλάδος, υπήρξε πολυποίκιλη και πολύτιμη και μάλιστα με μεγάλη αυταπάρνηση και ζήλο, χωρίς την προσμονή της αναγνώρισης της προφοράς τους. 

Για αυτήν την πατρίδα, που υπέφερε τόσα πολλά, ταιριάζουν οι παρακάτω στίχοι ωδής του ποιητή Κάλβου: Ελλάς ηρώων Μητέρα, / φίλη, γλυκεία πατρίδα μου / νύκτα δουλείας σ' εσκέπασε / νύκτα αιώνων.

Σημείωση «Χ»: Διαβάσατε το τελευταίο απόσπασμα του άρθρου, συνολικά τεσσάρων αποσπασμάτων.
 

Βρείτε τα τελευταία νέα της Κομοτηνής, της Ροδόπης και της Θράκης ευρύτερα
στο Google News του www.xronos.gr