Ο ρόλος των γονέων στη διάπλαση της προσωπικότητας του παιδιού τους και στη διαμόρφωση υγιούς κοινωνίας (μέρος Β’)

4. Η ανατροφή των παιδιών
Αυτή εστιάζεται κυρίως σε: Ι. Μεθόδους Ανατροφής, ΙΙ. Στις τιμωρίες και στις αμοιβές και ΙΙΙ. Στη σημασία του παραδείγματος των γονέων.

Ι. Μέθοδοι ανατροφής

Για την ανατροφή των παιδιών, συνήθως, υπάρχουν τρεις μέθοδοι, σύμφωνα με τον παιδαγωγό Γιαννικόπουλο, οι οποίες είναι: η αυταρχική, η υποχωρητική και η δημοκρατική αγωγή.

α) Η αυταρχική αγωγή: Τα παιδιά των αυστηρών γονέων, συνήθως γίνονται: Υποτακτικά, ανασφαλή και έχουν την τάση για απομόνωση και διστακτικότητα.

β) Η υποχωρητική αγωγή: Χωρίς τάξη και έλεγχο τα παιδιά γίνονται μικροί τύραννοι για τους ανεκτικούς γονείς, αλλά και δυσπροσάρμοστα στο σχολείο και στην κοινωνία.

γ) Η δημοκρατική αγωγή: Βρίσκεται ανάμεσα στους δύο παραπάνω ακραίους τρόπους ανατροφής. Σέβεται την ατομικότητα και την ελευθερία του κάθε μέλους της οικογένειας και χρησιμοποιεί τον διάλογο για τη λύση των οικογενειακών προβλημάτων. Τα παιδιά που μεγαλώνουν μ' αυτή την μέθοδο: Έχουν καλή κοινωνική προσαρμογή, η δραστηριότητα και οι πρωτοβουλίες τους είναι αυξημένες. Είναι συνεργάσιμα.

ΙΙ. Τιμωρίες και αμοιβές

Μεταξύ των μέσων επαναφοράς του παιδιού στον ευθύ δρόμο, συγκαταλέγεται και η τιμωρία, που επιβάλλεται με ποινές. Αυτές διακρίνονται σε: α) Σε σωματικές. Το ξύλο, όπως ξέρουμε, αποτελούσε τη βάση της αρχαίας παιδαγωγικής και όλοι σχεδόν οι σοφοί μας τάχθηκαν υπέρ αυτού. Σύμφωνα με τον καθηγητή Παιδιατρικής Ματσανιώτη, η ποινή αυτού του είδους μπορεί να επιβάλλεται σε παιδιά το πολύ μέχρι 6 χρόνων. Μετά χρειάζεται περίσκεψη. β) Ψυχολογικές: Μπορούν οι γονείς σε περίπτωση παράβασης του παιδιού τους, αντί για ξύλο να του δείχνουν ψυχρότητα, να αποσύρουν δηλαδή για λίγο την αγάπη και την τρυφερότητα προς αυτό, που τόσο τα έχει ανάγκη, για να συνετίζεται και γ) Φυσικές τιμωρίες: Το είδος αυτό υπερτερεί όλων των άλλων. Το παιδί δέχεται την τιμωρία σαν φυσική συνέπεια των παραβάσεών του. Αν π.χ. κάποια φορά δεν διαβάσει ένα μάθημά του, αν και οι γονείς επέμεναν και την άλλη μέρα ο δάσκαλος ή ο καθηγητής, το σηκώσει σ' αυτό το μάθημα, θα αποδειχθεί αδιάβαστος, οπότε θα αμειφθεί αναλόγως. 

Στόχος της τιμωρίας, γενικά, είναι η εδραίωση της πειθαρχίας, απαραίτητη πολύ στην κοινωνική προσαρμογή. Είναι καλό να αποφεύγεται η επιβολή υπερβολικής και σκληρής ποινής, διότι τότε δεν είναι μέσο ανατροφής, αλλά εκδίκηση ή εκτόνωση των γονέων. Για τον παιδευτικό και σωφρονιστικό χαρακτήρα της ποινής, μας μιλά ο Πλάτων, στο έργο του: Πρωταγόρας.

Απαραίτητοι, ωστόσο, για τη σωστή ανατροφή, θεωρούνται "οι έπαινοι" και οι αμοιβές, υλικές ή ηθικές, ανάλογα με την περίπτωση. Οπωσδήποτε επιφέρουν καλύτερα αποτελέσματα από τις ποινές, τονίζει ο παιδαγωγός Χρήστος Φράγκος. Τόσο οι έπαινοι και οι αμοιβές, όσο και οι ποινές, απορρέουν από τη θεωρία του μπιχεβιορισμού (=συμπεριφορισμού) δηλαδή της θεωρίας, που στηρίζεται στη συμπεριφορά του ατόμου τον οποίου κύριοι εκπρόσωποι θεωρούνται οι Ουάτσον και Σκίννερ.

ΙΙΙ. Η σημασία του παραδείγματος των γονέων

Τόσο μεγάλη είναι η επίδραση του πατέρα και της μητέρας στο αναπτυσσόμενο "εγώ" του παιδιού, που συχνά παρουσιάζεται εκπληκτική ομοιομορφία των παιδιών προς τους γονείς, όχι μόνον στα σωματικά γνωρίσματα, αλλά και στις ιδέες και στην κοινωνικότητα. Αυτό συμβαίνει, διότι το παιδί έχει σαν πρότυπο τον πατέρα και τη μητέρα. Κυρίως μ' αυτά τα δύο πρόσωπα θέλει να ταυτισθεί, ανάλογα με το φύλο του. Προσκολλάται δηλαδή σ' ένα από αυτά και προσπαθεί να το μιμηθεί, διότι "η μίμηση είναι έμφυτη στους ανθρώπους από την παιδική ηλικία… και τις πρώτες γνώσεις τις αποκτά με την μίμηση", μας θυμίζει ο φιλόσοφος Αριστοτέλης.

Οι γονείς μεταφέρουν στο παιδί τις επιδράσεις της κοινωνίας. Του παρουσιάζουν με το παράδειγμά τους τις ανθρώπινες σχέσεις. Γι' αυτό, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, καθήκον των γονέων είναι να αποτελούν φωτεινό παράδειγμα για τα παιδιά τους, μας τονίζει ο αρχαίος παιδαγωγός σε έργο του σχετικό με την αγωγή των παιδιών. Το παράδειγμα τοποθετείται στην κορυφή της αξιολογικής πυραμίδας όλων των μέσων διαπαιδαγώγησης, που η αγωγή χρησιμοποιεί για άμεση επίδραση στο χαρακτήρα και στη συμπεριφορά του εξελισσόμενου ανθρώπου. "Ο δρόμος των διδαγμάτων είναι μακρύς, ενώ ο δρόμος των παραδειγμάτων είναι συντομότερος", αναφέρει ο Ρωμαίος παιδαγωγός Σενέκας. "Το παράδειγμα του γονιού μετράει 100, ενώ ο λόγος του 1", τονίζει επανειλημμένα, ο παιδίατρος Ματσανιώτης.

Βέβαια, κάθε γονιός θέλει να διδάξει στο παιδί του να είναι υπεύθυνο. Όμως "τα νεαρά βλαστάρια" μαθαίνουν περισσότερα από αυτά που βλέπουν, παρά από κείνα που τους λέμε. Με άλλα λόγια ο γονιός είναι για το γιο ή για τη θυγατέρα ένα μοντέλο συμπεριφοράς, ισχυρίζεται ο ψυχολόγος Πιντέρης.

Πολύ σημαντικό για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, είναι να συμμετέχουν σ' αυτήν και οι δύο γονείς, γιατί καθένας τους διαδραματίζει διαφορετικό ρόλο μέσα στην οικογένεια. 

Οι ανταγωνιστικές οικογένειες διεγείρουν τον ανταγωνισμό στα παιδιά τους. Η συνεργατική οικογενειακή ομάδα μπορεί να επιτύχει ένα διαφορετικό πρότυπο για κάθε παιδί, αναφέρει ο ψυχολόγος Ντράικωρς στο έργο του: Ενθαρρύνοντας το παιδί στη μάθηση.

5. Ο ρόλος του πατέρα

"Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία άλλη ανάγκη στην παιδική ηλικία, τόσο δυνατή, όσο την ανάγκη της πατρικής παρουσίας" μας λέει ο γνωστός, νευρολόγος και ψυχίατρος Φρόυντ.

Ο πατέρας ως αρχηγός της σημερινής πυρηνικής οικογένειας, με το ψυχικό του ανάστημα της μέριμνας και της προστασίας, παρέχει στο παιδί το αίσθημα της ασφάλειας. Θυμόμαστε την Μελισσάνθη στο ποίημά της: Στη μνήμη του πατέρα μου, όπου αναφέρει: "Πόσο σοφός είν' ο πατέρας! / Πόση ασφάλεια νιώθει το παιδί / στο μεγάλο του χέρι! / Αν το κρατεί, / τίποτε στον κόσμο δεν φοβάται! / Ο Ιωνάς Salu γράφει: Οι καλοί πατέρες δίνουν στα παιδιά τους ρίζες και φτερά. Ρίζες, για να θυμούνται, πού είναι το σπίτι τους και φτερά, για να πετάξουν λεύτερα. Ο πατέρας στην τρυφερή παιδική ψυχή χαρίζει τη γαλήνη και την ηρεμία, που είναι βασικές προϋποθέσεις διαμόρφωσης υγιούς προσωπικότητας. Η Διδώ Σωτηρίου στο έργο της: Ματωμένα Χώματα τονίζει: "Στο σπίτι μας δύο εξουσίες υπολογίζαμε όλοι: Του Θεού και του πατέρα, γιατί μ' αυτές τις δύο είχαμε δέσει την ύπαρξή μας… Η αλήθεια είναι, πως τον πατέρα μου τον σεβόταν ο κόσμος, γιατί κρατούσε το λόγο του. Ήταν τίμιος στο αλισβερίσι, φιλόξενος και προκομμένος".

Ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια είναι πολύτιμος, διότι: 

α) Βοηθά ποικιλοτρόπως τη μητέρα. 

β) Αποτελεί πρότυπο για το γιο, αλλά και για την κόρη. Κάτι σχετικό σημειώνει και η 13χρονη Εβραιοπούλα Άννα Φρανκ, στο ομώνυμο ημερολόγιό της: "Ο πατέρας είναι το μεγάλο ιδανικό μου. Κανέναν δεν αγαπώ στον κόσμο τόσο, όσο τον πατέρα". Ο Θρακιώτης φιλόσοφος Δημόκριτος τονίζει: Η σύνεση του πατέρα είναι πολύ σπουδαίο παράδειγμα για τα παιδιά.

γ) Συντελεί στη διαμόρφωση του ιδανικού, για τον μελλοντικό σύζυγο της θυγατέρας Γι' αυτό σχετίζεται με τον πατέρα: το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας και

δ) Αποτελεί άριστο δάσκαλο για τα παιδιά του. "Πατέρας, που δεν μαθαίνει στον γιο του τα καθήκοντά του, είναι σχεδόν εξίσου ένοχος με τον γιο που τα αγνοεί", λέγει ο Κινέζος φιλόσοφος Κομφούκιος. Ας μην ξεχνούμε επίσης και την παραβολή του ασώτου υιού και ό,τι αυτή μας διδάσκει για την αγάπη και την συγχωρητικότητα όχι μόνο του σαρκικού μας πατέρα, αλλά και του ουράνιου μεγάλου πατέρα μας, του Θεού.

6. Ο ρόλος της μητέρας

α) Η πολυτιμότητα της μάνας

Μια ξένη παροιμία λέγει: "Το χέρι που κουνά την κούνια, κυβερνά όλον τον κόσμο". Απ' αυτήν φαίνεται ο σημαντικότατος ρόλος της μητέρας στην ανατροφή του παιδιού και έμμεσα στην προκοπή της ανθρωπότητας. Γνωστό είναι επίσης: "το φαινόμενο της προσκόλλησης". Αυτό σχετίζεται με τη σταθερή συναισθηματική σχέση, που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παιδί και στη μητέρα, κυρίως μετά τον 6ο μήνα από η γέννησή του. Σημασία στην προσκόλληση περισσότερο έχουν τα κοινωνικά ερεθίσματα και η διαπροσωπική επαφή και όχι η ικανοποίηση βιολογικών αναγκών. Φορέας των παραπάνω ιδιοτήτων είναι η μητέρα. Η μητρική αγάπη και η στοργή συντελούν στην ομαλή πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ η στέρησή τους εγκλείει ψυχολογικούς κινδύνους. Ας θυμηθούμε ότι η λέξη "μαμά" προέρχεται από το λατινικό mamma = θηλή μαστός, η παρέχουσα τον μαστό στο παιδί, η θηλάζουσα γυναίκα. Είναι η μάμμη. Πολύ χρήσιμος κρίνεται από τους ειδικούς ο μητρικός θηλασμός για την υγιή σωματική και ψυχική εξέλιξη του παιδιού. Ακόμη συναφής είναι ο όρος: "Επιλόχειος ψυχισμός" που σχετίζεται με τις συναισθηματικές διακυμάνσεις και την αλλαγή της ψυχολογίας της κοπέλας - γυναίκας που γίνεται μητέρα. "Η μάνα μου ήταν τρυφερή και υπομονετική γυναίκα… με τον καλό λόγο και το χαμόγελο στα χείλη" τονίζει η Διδώ Σωτηρίου στα Ματωμένα Χώματα. Ο Γερμανός φιλόσοφος Νίτσε αναφέρει πως ο καθένας δημιουργεί μέσα του την ιδανική εικόνα της αγαπημένης, από τις σχέσεις του με τη μητέρα. Γι' αυτό, άλλωστε, έχει να κάνει με τη μητέρα, το ονομαζόμενο, από τον ψυχίατρο Φρόυντ, οιδιπόδειο σύμπλεγμα και το συναφές μ' αυτό σύμπλεγμα του ευνουχισμού, αλλά και το οικογενειακό σύμπλεγμα.

Την μοναδικότητα της μητέρας και την πολύτιμη προσφορά της στο παιδί, τονίζει ο ποιητής Γ. Μαρτινέλλης, στο ποίημά του: "Μάνα" όπου μεταξύ άλλων τονίζει έμμετρα τα εξής: Την υγειά της, τη ζωή της, / όλα η μάνα τ' αψηφάει, /  για το τέκνο που αγαπάει, / για το τέκνο που φιλεί. / Όπου τρέχεις, πάντα η μάνα, / με τον νου σε συντροφεύει. / Σε προσμένει, σε γυρεύει, / μ' ανυπόμονη καρδιά. /  Κι αν σκληρός εσύ φαρμάκια, / την ποτίζεις την καημένη, / πάντα η μάνα σ' απανταίνει, / με ολόθερμα φιλιά. / Δυστυχής, όποιος την χάνει! / Ο καημός είναι μεγάλος. / Σαν τη μάνα δεν είν' άλλος / εις τον κόσμο θησαυρός.

Εξάλλου, ποιος δεν γνωρίζει το ποίημα του Ζαν Ρισπέν: "Η καρδιά της μάνας" και την τραγική και συνάμα συγκινητική αγάπη για το παιδί της, αλλά και άλλες θλιβερές πραγματικές ιστορίες, που προβάλλονται στο internet και στα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης!

Διαβάστε το πρώτος μέρος εδώ
Διαβάστε το τρίτο μέρος εδώ
Διαβάστε το πέμπτο μέρος εδώ