Ο ρόλος των γονέων στη διάπλαση της προσωπικότητας του παιδιού τους και στη διαμόρφωση υγιούς κοινωνίας (μέρος ΣΤ’ τελευταίο)

10. Η σημασία της οικογένειας και ο ρόλος των γονέων
Η οικογένεια και οι γονείς, το κύριο συστατικό της, αποτελούν τους δύο καθοριστικούς παράγοντες στην φυσιολογική εξέλιξη του παιδιού.

Α. Η επίδραση της οικογένειας στο νεαρό άτομο

Η ερευνητική δυάδα, Hart Shome και May, αλλά και οι περισσότεροι επιστήμονες αξιολογούν ως εξής την σπουδαιότητα των βασικών φορέων της διαπαιδαγώγησης του παιδιού.

α) Η οικογένεια έρχεται 1η σε επιρροές πάνω στο παιδί και μάλιστα η μητέρα ασκεί μεγαλύτερη επίδραση από τον πατέρα. Ας θυμηθούμε το γνωστό Cherchez la Femme (=Αναζητήστε τη γυναίκα), διότι πίσω από έναν πετυχημένο ή αποτυχημένο άνδρα, αλλά και πίσω από μια ωραία οικογένεια κρύβεται πάντα μια γυναίκα.

β) Ακολουθούν οι φίλοι και οι συνομήλικοι, των οποίων η επίδραση καλύπτει τα 2/3 της επήρειας της οικογένειας. Όταν όμως οι σχέσεις παιδιού - οικογένειας είναι χαλαρές ή ανύπαρκτες, οι συνομήλικοι ασκούν βαθύτερες επιδράσεις και 

γ) Ο ρόλος του σχολείου μόλις καλύπτει το 1/20 του επηρεασμού της οικογένειας, αναφέρει ο παιδαγωγός Αναστ. Γιαννικόπουλος στο έργο του: Ψυχολογία Προσαρμογής του παιδιού και του ενηλίκου. Δικαιολογημένα επομένως ο Πεσταλότσι, Ελβετός παιδαγωγός και μεταρρυθμιστής της εκπαίδευσης, ισχυρίζεται ότι το πατρικό σπίτι είναι η βάση της αγωγής της ανθρωπότητας.

Η αγωγή που θα δώσουν οι γονείς στα παιδιά, αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης μιας κοινωνίας υγιούς, ισορροπημένης, χωρίς νευρώσεις και αρρωστημένες καταστάσεις.

Β. Ο ρόλος των γονέων στη διάπλαση υγιούς προσωπικότητας του παιδιού

Το πόσο υπεύθυνο θα γίνει ένα παιδί, εξαρτάται οπωσδήποτε: α) Από τον τρόπο που μεγαλώνει, β) από τους τρόπους διαπαιδαγώγησης που εφαρμόζουν οι γονείς του και κυρίως γ) από το να του μάθουν να θέτει στόχους στη ζωή του και να προσπαθεί να τους επιτύχει, για να μαθαίνει έτσι και τη χαρά της δημιουργίας και της επιτυχίας, που αυξάνουν την αυτοπεποίθησή του, αλλά και την αυτοεκτίμησή του και το ωριμάζουν περισσότερο.

Βεβαίως καλούνται οι γονείς σ' έναν ρόλο, για τον οποίο μάλιστα ο άνθρωπος δεν εκπαιδεύεται, αλλά και δεν προετοιμάζεται, για τις απαιτήσεις και τις ευθύνες που αυτός ο ρόλος συνεπάγεται, όπως εξάλλου τονίσθηκε αναλυτικά σε σχετική εκδήλωση που έγινε στο Γυμνάσιο Μαργαριτίου Θεσπρωτίας Ηπείρου και συγκεκριμένα αναφέρθηκε ότι η συμπεριφορά των γονέων βασίζεται στην αγάπη, στο ένστικτο και κάποιες φορές στον αυτοσχεδιασμό. Οπωσδήποτε όμως ο πατέρας και η μητέρα επηρεάζονται από τις αντιλήψεις τους για τον ρόλο αυτό, αλλά και από την ψυχολογική τους κατάσταση και από την μεταξύ τους σχέση, αν είναι αρμονική ή όχι.

Το μέγεθος της οικογένειας, η σειρά γέννησης του κάθε παιδιού, επιδρούν στην ψυχοσύνθεση των παιδιών, αλλά και στις προσδοκίες των γονέων. Επίσης και οι επαγγελματικές υποχρεώσεις των γονέων, αλλά και η εμπλοκή της προηγούμενης γενιάς (παππούδες, γιαγιάδες, θείες και θείοι), είναι κάποιοι παράγοντες που δημιουργούν λίγο άγχος. Όμως με τον καλοπροαίρετο και χωρίς εξάρσεις διάλογο μεταξύ τους, όταν χρειάζεται, όλα οριοθετούνται.

Καθοριστικής σημασίας, επίσης, θεωρείται το επάγγελμα που θα ασκήσει το παιδί - έφηβος στη μετέπειτα ζωή του και ο ρόλος των γονέων σ' αυτό. Σύμφωνα με τις επιθυμίες του, σε συνδυασμό με τις κλίσεις και τα προσόντα του, αλλά και ανάλογα με τον βαθμό ανεργίας που υπάρχει, και το εργασιακό περιβάλλον και τις δυσκολίες άσκησης του επαγγέλματος, είναι απαραίτητο να συμβουλεύσουν οι γονείς το παιδί - έφηβο και όχι να το πιέζουν να ακολουθήσει το δικό τους επάγγελμα, αν το ίδιο το παιδί δεν συμφωνεί. Σε διαφορετική περίπτωση, θα δημιουργήσουν ένα δυστυχισμένο άτομο, διότι όταν το επάγγελμα που ασκούμε, δε μας αρέσει, ούτε αποδίδουμε σ' αυτό αλλά και η δουλειά γίνεται δουλεία.

11. Συμπεράσματα και προτάσεις
Όλοι οι γονείς, λοιπόν, χρειάζεται να πεισθούν για τη σημασία που έχει το έργο τους, ομολογουμένως πολύ δύσκολο, ιδιαίτερα στην εποχή μας, που χαρακτηρίζεται από αμφισβήτηση των θεσμών και των αξιών της ζωής. Θεωρούνται σημαντικά για τους γονείς, όσα ακολουθούν.

Α. Δημιουργία περιβάλλοντος ασφάλειας και σταθερότητας για το παιδί

"Επιβάλλεται να δημιουργούν γύρω από το παιδί ατμόσφαιρα οικογενειακής αρμονίας και αγάπης, ώστε το αναπτυσσόμενο άτομο να αισθάνεται σταθερότητα και ασφάλεια", τονίζει η Ευσταθία Λάμπρου, στο βιβλίο της: Γνώσεις βρεφοκομίας και παιδοκομίας.
Αυτό βεβαίως μπορεί να επιτευχθεί, αν καταργήσουν ή έστω περιορίσουν οι γονείς τις αιτίες, που θέτουν σε δοκιμασία την ασφάλεια του παιδιού.

α) Σαν πηγές ανασφάλειας θεωρούνται:

-Η απουσία του πατέρα.

-Η μεροληψία και η αποθάρρυνση

-Οι οικονομικές δυσκολίες και τα προβλήματα υγείας των γονέων.

-Η ασυνέπεια και η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά των γονέων και 

-Η δυσαρμονία των γεννητόρων, που εκδηλώνεται με ύβρεις, καυγάδες και δάκρια και μάλιστα μπροστά στα παιδιά.

β) Για την αποφυγή όλων των παραπάνω απαραίτητο είναι να ξεκινήσει σωστά ένας γάμος:

-Μετά από σχετική ψυχολογική προετοιμασία.

-Με ωριμότητα σκέψης και απόφασης.

-Με την επιλογή κυρίως του κατάλληλου συζύγου, που θεωρείται θεμελιακή προϋπόθεση επιτυχημένου γάμου.

γ) Για την επιλογή του κατάλληλου συζύγου απαιτούνται:

-Φυσική και πνευματική έλξη.

-Όσο το δυνατόν πιο πολλά κοινά σημεία, μεταξύ άνδρα και γυναίκας, με κάποια υπεροχή του άνδρα σε προσόντα.

-Όχι μεγάλες κοινωνικές διαφορές.

-Όχι μεγάλη διαφορά ηλικίας.

Β. Ο γάμος που αξίζει Βασικά στοιχεία για τη σωστή λειτουργία του γάμου θεωρούνται:

α) Ο ουσιαστικός και όχι τυπικός αλληλοσεβασμός μεταξύ των γονέων, β) οι αμοιβαίες υποχωρήσεις και παραχωρήσεις, γ) περισσότερες κοινές δραστηριότητες στη ζωή του ζεύγους και δ) η αποφυγή οπωσδήποτε εξωσυζυγικών σχέσεων και επιβλαβών συνηθειών, όπως είναι τα τυχερά παιχνίδια και ο αλκοολισμός, που επιφέρουν άσχημες συνέπειες.

Γ. Επίλυση προβλημάτων της οικογένειας

α) Για την επίλυση των προβλημάτων στην οικογένεια:

-Χρήσιμα θεωρούνται τα οικογενειακά συμβούλια, όπου το κάθε μέλος έχει λόγο, για τη λήψη αποφάσεων.

-Σαν πολύ αποτελεσματικό φάρμακο για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, συστήνεται από τους κοινωνιολόγους και το χιούμορ, διότι εκτονώνει και βοηθά τα μέλη της οικογένειας να δουν το πρόβλημα με διαφορετική διάθεση. Ο Γερμανός ποιητής Γκαίτε στο έργο του Βέρθερος τονίζει: Το γέλιο είναι φως, είναι ευλογία, είναι το πουλί της αυγής.

-Επίσης σαν πολύ αποτελεσματικά, για τη σύσφιξη των σχέσεων μέσα στην οικογένεια, προτείνονται τα επιτραπέζια παιχνίδια.

β) Για τη σωστή διευθέτηση των προβλημάτων των παιδιών σαν ωφέλιμα κρίνονται τα εξής:

Ι. Να καθορισθούν τα όρια της δραστηριότητας του παιδιού, ύστερα από κοινή συμφωνία με τους γονείς, ιδιαίτερα του έφηβου παιδιού που παρουσιάζει μια πιο κυκλοθυμική συμπεριφορά, την οποία χρειάζεται να αντιμετωπίζουν οι γονείς, με όσο το δυνατόν περισσότερη ηρεμία. Αυτό βέβαια θα είναι δυνατόν να επιτευχθεί, σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές του αυξο-μειώσεις δηλαδή τα κοινώς λεγόμενα "συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα" του παιδιού - εφήβου, εξαιτίας της απόκτησης νέων φίλων, που δεν εγκρίνουν οι γονείς, αλλά και λόγω της αργοπορημένης επιστροφής στο σπίτι, ύστερα από κάθε έξοδο.

ΙΙ. Να υπάρχει περισσότερος διάλογος και κατανόηση, αντί για κακή χρήση εξουσίας των γονέων στα παιδιά.

ΙΙΙ. "Να δημιουργηθούν περισσότερα κέντρα νεότητας, βιβλιοθήκες, καλλιτεχνικοί ή αθλητικοί χώροι, ελκυστικά, γενικά, στέκια για παιδιά και εφήβους, οργανωμένα από τα ίδια τα ενδιαφερόμενα μέλη, για να εκτονώνονται δημιουργικά και να αξιοποιείται σωστά ο ελεύθερος εξωσχολικός χρόνος" τονίζει ο Καβαλιώτης ψυχολόγος Μηνάς Νιτσόπουλος, στο άρθρο του: Προετοιμασία παιδιών και εφήβων για την κοινωνική και οικογενειακή ζωή.

"Για την υλοποίηση των παραπάνω προτάσεων, πρέπει να βοηθήσουν: το κράτος, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι εκπαιδευτικοί φορείς, οι μορφωτικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι", συστήνει ο θεολόγος - κοινωνιολόγος Γιώργος Μουστάκης στο βιβλίο του: Σκοτώνουν τους νέους με τα ναρκωτικά.

Δ. Καθήκοντα των γονέων και υποχρεώσεις των παιδιών

Καλούνται οι γονείς στη σωστή άσκηση του ρόλου τους, αλλά και τα παιδιά να είναι συνεπή στις υποχρεώσεις τους. Αυτά θα επιτευχθούν, αν λάβουν τα εξής υπόψη τους και τα δύο μέρη:

α) Σίγουρα οι επαφές με άλλους γονείς δημιουργούν ένα δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών, αλλά και έκφρασης απόψεων για τη σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

β) Χρήσιμο είναι επίσης να διαβάζουν οι γονείς καταξιωμένα παιδαγωγικά βιβλία ή σχετικά άρθρα στις εφημερίδες, να παρακολουθούν επιμορφωτικές εκπομπές στην τηλεόραση, αλλά και διαλέξεις από ειδικούς για να μαθαίνουν να συμπεριφέρονται σωστά και μεταξύ τους και προς το παιδί ή τον έφηβο "Απ' αυτά που βλέπουμε ή ακούμε τριγύρω μας, να παίρνουμε μόνο τα χρήσιμα, όπως και οι μέλισσες από τα λουλούδια παίρνουν μόνον τη γύρη, για να φτιάξουν το μέλι", μας συμβουλεύει ο Μέγας Βασίλειος.

γ) Πολύ αποτελεσματικό, τέλος, είναι να εφαρμόζουν στην πράξη σαν οικογένεια, την προτροπή του Αποστόλου Παύλου και που την ακούν οι νεόνυμφοι στην τελετή του γάμου, δηλαδή οι γυναίκες να σέβονται τον άνδρα τους, αλλά και οι άνδρες να αγαπούν τη γυναίκα τους. Και τα παιδιά όμως να έχουν σεβασμό και να υπακούνε στους γονείς τους και μάλιστα να τους τιμούν, όπως λέγει η 5η από τις 10 Εντολές στην Παλαιά Διαθήκη: Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, για να προκόψεις στη ζωή, αλλά και να μακροημερεύσεις στη Γη. Και οι πατέρες όμως να μην εξοργίζουν τα παιδιά τους, όπως μας συστήνει η Καινή Διαθήκη.

δ) Βέβαια, οι περισσότεροι γονείς ενδιαφέρονται για το καλό του παιδιού τους. Όμως μια μικρή αυτοεξέταση των ενεργειών τους, αποτρέπει από πολλά δυσάρεστα και φέρνει την ευτυχία στην οικογένεια. Ένα feed back δηλαδή μια επανατροφοδότηση, είναι πάντα ωφέλιμη. Επίσης ας έχουν στο νου τους οι γονείς, αυτό που γράφει ο Saint Exupery, στο έργο του: Ο Μικρός Πρίγκιπας: "Όλοι οι μεγάλοι ήσαν, κάποτε, παιδιά. Δυστυχώς όμως λίγοι τι θυμούνται αυτό".

12. Γενικό συμπέρασμα - Ανακεφαλαίωση
Αποδεικνύεται περίτρανα από όλα, όσα αναπτύχθηκαν στις προηγούμενες ενότητες, πως την ευθύνη για τη σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους, και για την αρμονική διάπλαση της προσωπικότητάς του, αλλά και για την διαμόρφωση υγιούς κοινωνίας, την έχουν κυρίως οι γονείς. Σ' αυτούς λοιπόν, καθώς και στην οικογένεια και στο σπιτικό που αυτοί δημιουργούν, ο ποιητής Γιώργος Στρατήγης, αφιερώνει το ποίημά του: "Στο σπίτι μας", όπου μεταξύ άλλων, με έμμετρο τρόπο, συγκινημένος γράφει: 

Ω σπίτι μας καλό και τιμημένο / χίλιες φορές να είσαι ευλογημένο / και του Θεού μας πάντοτε η ματιά / τ' αδέλφια μου να ραίνει μ' ευλογία / και να μυρώνει αδιάκοπα με υγεία, / τα τίμια των γονιών μου γηρατειά.

Σε σένα έμαθα τον Πλάστη να λατρεύω / και στην γλυκιά πατρίδα να πιστεύω / αλλά και τη φιλία να λαχταρώ. / Εσύ κρύβεις μες στο αγαπητό σου κτίριο, / το φως και της αγάπης το μυστήριο, / που με κερνά της λήθης το νερό.

ΜΕΡΟΣ Α

ΜΕΡΟΣ Β

ΜΕΡΟΣ Γ

ΜΕΡΟΣ Δ

ΜΕΡΟΣ Ε