Ο ρόλος των γονέων στη διάπλαση της προσωπικότητας του παιδιού τους και στη διαμόρφωση υγιούς κοινωνίας (μέρος Α’)

1. Η ανεκτίμητη αξία των γονέων
"Να συμπεριφέρεσαι στους γονείς σου, με τον τρόπο που επιθυμείς να φέρονται σε σένα τα παιδιά σου", μας θυμίζει ο αρχαίος ρήτορας Ισοκράτης, αναγνωρίζοντας την πολυτιμότητα των γονέων και τη σημασία τους στη ζωή των παιδιών τους. Η ανθρώπινη προσωπικότητα κτίζεται σιγά - σιγά, τονίζει ο ψυχολόγος Πετρόπουλος με πρωταγωνιστές:

• Την από μέρους των γονέων αγωγή.
• Τη σχολική εκπαίδευση.
• Τα παιδικά παιχνίδια και
• Τις σχέσεις με τα άλλα παιδιά.

Ο παιδοψυχολόγος Πετρουλάκης πάλι, πιστεύει πως στη διαμόρφωση των τρόπων συμπεριφοράς του ανθρώπου, αλλά και των κλίσεων, των τάσεων, των ικανοτήτων και των ενδιαφερόντων του, όλων γενικά των χαρακτηριστικών του, με άλλα λόγια δηλαδή της προσωπικότητάς του, συντελούν: 

• Βιολογικοί παράγοντες.
• Κοινωνικοί και
• Φυσικοί παράγοντες.

Πολύ μεγάλη επίδραση -ίσως τη μεγαλύτερη- ασκεί η οικογένεια, ένας δηλαδή από τους κυριότερους κοινωνικούς παράγοντες. Τον βασικότερο ρόλο, στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού και στη διάπλαση της προσωπικότητάς του, διαδραματίζουν οι δύο βασικοί συντελεστές της οικογένειας: οι γονείς. Πρώτοι αυτοί παραλαμβάνουν την εύπλαστη ύλη που λέγεται παιδί και πρώτοι αυτοί διαπλάθουν το χαρακτήρα του - καλή ή κακό.

Σαν ύμνος στους γονείς, θα μπορούσε να θεωρηθεί το παρακάτω ποίημα του Γιάννη Λόντου, που αναφέρεται στους γεννήτορές μας, προβάλλοντας μ' αυτόν τον τρόπο την σημασία τους στην ανατροφή του παιδιού.

Πατέρα μου σ' ευγνωμονώ, / για όσα έχεις κάνει. / Ένα μονάχα ευχαριστώ, / πατέρα μου δε φτάνει. / Μάνα μου, θυσιάστηκες, / για να με μεγαλώσεις. / Ό,τι είχες μου το έδωσες! / Τι άλλο να μου δώσεις;

Πατέρας, λέξη δυνατή. / Πατέρα μου, είσαι βράχος. / Ποτέ μου δεν με άφησες / να περπατώ μονάχος. / Μάνα μου, ένα γίνεσαι, / σε κάθε πρόβλημά μου. / Όποτε σε χρειάστηκα, / πάντα ήσουν κοντά μου!

Γονείς μου τόσα κάνατε, / δίχως να κουρασθείτε. / Και μια φορά δεν άκουσα, / έστω ένα αχ! να πείτε! / Στην πρώτη δύσκολη στιγμή: / "μάνα μου" θα φωνάξω / και όταν νιώθω αδύναμος, / πατέρα, θα σε ψάξω.

Δύο σκέψεις έχω στο μυαλό, / στο νου μου νύχτα - μέρα. / Η μια είναι μάνα μου / και η άλλη είναι πατέρα.

2. Τα πρώτα χρόνια του παιδιού
Οι εμπειρίες των πρώτων 5 χρόνων του παιδιού στο σπίτι των γονέων, αποτελούν την σημαντικότερη περίοδο της ζωής του, για την σωστή του ανάπτυξη.

"Τα πρώτα σωστά ή λαθεμένα μαθήματα", αναφέρει ο παιδοψυχολόγος Κογκούλης, "που θα δεχθεί το παιδί στην οικογένεια, ανεξάρτητα ίσως από τη μελλοντική τους αμφισβήτηση, παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο σκέψης του". Ο μεγάλος παιδαγωγός Paul ισχυρίζεται πως το παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του, αποκτά γνώσεις πολύ περισσότερες, από όσα μαθαίνει σ' όλη τη διάρκεια των σπουδών του στο πανεπιστήμιο.

Γι' αυτό ο σοφός Σολομώντας, στις παροιμίες του προτρέπει: Δίδαξε στο παιδί το σωστό, όταν ακόμη βρίσκεται στην αρχή του δρόμου της ζωής του και δεν θα απομακρυνθεί από αυτό το σωστό, ούτε όταν γεράσει.

3. Η οικογένεια, οι μορφές της και οι λειτουργίες της
Ι. Η οικογένεια και οι μορφές της

Η οικογένεια είναι η 1η κοινωνική ομάδα, μέσα από την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να καλύψει βιολογικές και συναισθηματικές ανάγκες. Είναι το σύνολο των ανθρώπων που ζουν κάτω από την ίδια στέγη και συνδέονται μεταξύ τους με γάμο και συγγένεια. Σκοπός της οικογένειας είναι η δημιουργία ενός υγιούς και ηθικού περιβάλλοντος, όπου μέσα σ' αυτό θα ζήσουν ευτυχισμένα, όλα τα μέλη της.

Άρα η σωστή λειτουργία της κοινωνίας εξαρτάται από τη διατήρηση μιας σταθερής, ασφαλούς και ήρεμης οικογενειακής ζωής, διότι όλοι γνωρίζουμε ότι η οικογένεια αποτελεί το κύτταρο της κοινωνίας και την 1η μορφή κοινωνικοποίησης του ατόμου.

Η οικογένεια διακρίνεται σε:

• Πυρηνική οικογένεια.
• Εκτεταμένη οικογένεια.
• Μονογονεϊκή και σε
• Οικογένεια χωρίς γάμο.

α. Η πυρηνική, που είναι η επικρατέστερη μορφή οικογένειας, δημιουργείται με γάμο και αποτελείται από τους συζύγους μόνον ή από τους συζύγους και τα παιδιά που αποκτούν.

β. Εκτεταμένη οικογένεια: Πρόκειται για την οικογένεια που αποτελείται εκτός από τον πατέρα, τη μητέρα και τα παιδιά και από τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Σ' αυτό το είδος συνυπάρχουν τουλάχιστον 3 γενιές.

γ. Μονογονεϊκή: Θεωρείται αυτή η οικογένεια που αποτελείται από έναν μόνο γονέα και ο οποίος έχει αναλάβει την ανατροφή ενός ή και περισσότερων παιδιών κάτω των 18 ετών. Σε μια διευκρίνιση του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, σχετικά με τον ορισμό του προστάτη ή της προστάτιδος μονογονεϊκής οικογένειας, αναφέρεται ότι: Προστάτης ή προστάτις θεωρείται αυτός ή αυτή, που ασκεί με αποκλειστικότητα -και μετά βέβαια από σχετική ανάθεση- την γονική μέριμνα ενός ή περισσότερων ανήλικων τέκνων στις ακόλουθες περιπτώσεις: Σε κατάσταση χηρείας, σε ελεύθερη συμβίωση χωρίς σύμφωνο συμβίωσης και σε τέκνο γεννημένο εκτός γάμου. Το δικαίωμα αυτό ασκείται από τον ή την γονέα και μετά την ενηλικίωση του τέκνου ή των τέκνων, μέχρι την συμπλήρωση του 25ου έτους της ηλικίας. Σ' αυτόν τον τύπο της οικογένειας ανήκουν και οι ανύπαντρες μητέρες με παιδιά.

δ. Οικογένεια χωρίς γάμο. Αυτό το είδος της οικογένειας συνιστούν ζευγάρια που συζούν, με παιδιά ή χωρίς παιδιά, χωρίς να έχουν συνάψει καμία νόμιμη μορφή γάμου δηλαδή θρησκευτικό -που είναι και ο πιο παραδοσιακός και ο επικρατέστερος- πολιτικό ή κάποιο σύμφωνο συμβίωσης. Αξίζει να σημειώσουμε πως για τους αρχαίους Έλληνες, γάμος ήταν: φιλότης  ευνή δηλαδή αγάπη  κοινό κρεβάτι. Αντίθετα, η αγαμία και η ατεκνία εθεωρούντο κατάρα.

ΙΙ. Οι λειτουργίες της οικογένειας
Νεότατες ανθρωπολογικές θεωρίες, όπως ο "στρουκτουραλισμός" (=Δομισμός) του Cl.Levi - Strauss, υποστηρίζουν ότι στη δομή της οικογένειας, στον τύπο των συγγενικών σχέσεων, καθρεπτίζεται η φυσιογνωμία του "πολιτισμού" μιας κοινωνίας, κάτι το οποίο ισχυρίζεται και ο Ευάγγ. Παπανούτσος στο έργο του: η κρίση του πολιτισμού μας.

Εξάλλου αυτό αποδεικνύεται και από τη σωστή ή όχι εφαρμογή των λειτουργιών, που επιτελεί η οικογένεια σε σχέση με το παιδί και που είναι οι εξής, σύμφωνα με τον παιδοψυχολόγο Παρασκευόπουλο: α) Η φροντίδα για την ικανοποίηση των βασικών βιολογικών αναγκών του παιδιού, αλλά και το ενδιαφέρον για την σωματική του ακεραιότητα και για την υγεία του. β) Η συνεχής ενασχόληση με την κοινωνικοποίηση του παιδιού. γ) Η διαρκής προσπάθεια για την οικοδόμηση υγιούς προσωπικότητας του τέκνου τους και δ) Η μέριμνα για την ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων.

Οι δύο πρώτες λειτουργίες είναι παραδεκτές από όλες τις κοινωνίες όλων των εποχών, ενώ οι δύο τελευταίες αποτελούν αντικείμενο έρευνας στα τελευταία χρόνια.

Όλες οι καλές προδιαθέσεις και οι κλίσεις που το παιδί φέρει κληρονομικά, χωρίς την αγωγή μέσα στην οικογένεια, θα έμεναν άχρηστες. Το περιβάλλον και η συστηματική ανατροφή έχουν καθοριστική σημασία για την εξέλιξη του ανθρώπου.

Ο Piaget ψυχολόγος και φιλόσοφος, με πολλές μελέτες για τα παιδιά, δέχεται το μοντέλο της αλληλεπίδρασης, πιστεύει όμως ότι η κληρονομικότητα, το περιβάλλον και  μεταξύ τους αλληλεπίδραση δεν αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες της πνευματικής ανάπτυξης, θέση με την οποία συμφωνεί και ο παιδοψυχολόγος Καψάλης.

Διαβάστε το δεύτερο μέρος εδώ

Διαβάστε το τρίτο μέρος εδώ

Διαβάστε το τέταρτο μέρος εδώ