Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα, ένα έθιμο που ξέρει να κρατά καλά η Θράκη

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πολυποίκιλες παραλλαγές καλάντων που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα. Οι στίχοι διαμορφώνονται ανάλογα με τις διαλέκτους και τα ιδιώματα της κάθε περιοχής και η μουσική ανάλογα με την παράδοση του κάθε τόπου.

Να σημειωθεί ότι τα παλαιότερα χρόνια τα κάλαντα δεν τραγουδιόντουσαν μόνο, αλλά και παίζονταν από παραδοσιακούς οργανοπαίκτες. Για αυτό τον λόγο, πολλές φορές θύμιζαν περισσότερο παραδοσιακά τραγούδια, παρά κάλαντα. Στην Θράκη τα κάλαντα του Δωδεκαημέρου συναντιούνται σε ρυθμό συρτού, ζωναράδικου και  συγκαθιστού μαντηλάτου. Το Δωδεκαήμερο είναι το χρονικό διάστημα από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνεια. Τα εορταστικά έθιμα του Δωδεκαημέρου αρχίζουν από την παραμονή των Χριστουγέννων με τα κάλαντα, συνεχίζονται με τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και τελειώνουν με αυτά των Φώτων.

Μιλώντας για τα κάλαντα, δύο πράγματα φαίνονται  αυτονόητα. Πρώτον, ότι πρόκειται για τραγούδια που λέγονται την παραμονή ή ανήμερα της αντίστοιχης γιορτής (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνεια ) και, δεύτερον, ότι ψάλλονται ως επί το πλείστον από ομάδες μικρών παιδιών. Ωστόσο, αν μελετήσουμε προσεκτικά τα έθιμα των τραγουδιών του Δωδεκαημέρου, θα διαπιστώσουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις η εικόνα αυτή είναι, τουλάχιστον, ελλιπής. Στη Θράκη, για παράδειγμα, τα κάλαντα ψάλλονται συνήθως από ομάδες ενήλικων ανδρών. Πολλά από αυτά μάλιστα είναι τόσο δύσκολα, ώστε θα ήταν απίθανο να ψάλλονται από μικρά παιδιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα κάλαντα των Χριστουγέννων που λέγονται από τα παλικάρια του χωριού   ( νέοι μεταξύ 18 και 25 χρονών) , βραδινές ώρες, σε πολλά χωριά της Θράκης. Τα δε τραγούδια αριθμούν μερικές δεκάδες και τραγουδιούνται χορωδιακά από δύο ομάδες και αποκλειστικά από άνδρες.

Τα κάλαντα Χριστουγέννων της Θράκης, έχουν ρίζες που χάνονται βαθιά μέσα στην ιστορία και παρουσιάζουν μια πραγματικά εξαιρετική ποικιλία. Σε πολλά χωριά της Θράκης, τα έλεγαν μεταμφιεσμένοι «για να πάει καλά η χρονιά», όπως έλεγαν. Με τη συνοδεία γκάιντας, έψαλλαν σε κάθε σπίτι ειδικά κάλαντα, ανάλογα με τα πρόσωπα της οικογένειας και τα επαγγέλματά τους. Τα κάλαντα τα έλεγαν είτε στην είσοδο του σπιτιού, είτε μέσα στο σπίτι, ενώ σ’ αυτά περιέχονταν παινέματα αλλά και πειράγματα για τον κάθε νοικοκύρη και τα μέλη της οικογένειάς του.  Τα δώρα (μπαξίσια) ήταν στραγάλια, σύκα, ξυλοκέρατα, πορτοκάλια, καρύδια, γλυκά, χοιρινό κρέας, κρασί και στα νεώτερα χρόνια και χρήματα.

Ας απολαύσουμε κάποιες από τις πιο γνωστές παραλλαγές σε κάλαντα Χριστουγέννων με προέλευση την Θράκη:  Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης : Πόψι Χριστός γιννήθηκι κι ου κόσμους δεν του νοιώθει κι ου κόσμους κι τα οικούμινα κι ου βασιλιάς Ηρώδης ………….

Ανατολικής Ρωμυλίας: Χριστούγιννα Πρωτούγιννα πρώτη γιουρτή του χρόνου, πόψι Χριστός γιννήθηκι κι ου κόσμους δεν του νοιώθει……

Δυτικής Θράκης: Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο, χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια. Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες, η Παναγιά μας κοιλοπονούσε……..

Ανατολικής Ρωμυλίας: Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο, χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια. Στα παλληκάρια κι όλους γειτόνους κι όλους γειτόνους στους Άγιους όλους…………

Κλείνοντας με τα Θρακιώτικα κάλαντα που αποτελούν κοσμήματα της νεοελληνικής λαϊκής μούσας, ο Σύλλογος Θρακών Κομοτηνής εύχεται η Γέννηση του Χριστού   να φέρει σε όλους τους συμπολίτες μας   ΄΄ Γεροσύν’, καλοσύν’ και καλά μπερεκέτια΄΄