xρονοτοπία

O «αστρολόγος της συλλογής Guennol», ένα εξαιρετικό έργο τέχνης από τα Κοίλα της Θράκης της 3ης χιλιετίας π.Χ. βγαίνει στο σφυρί!...

Δημοπρατείται 28 Απριλίου
Εκτιμάται ότι θα πιάσει 3.000.000 δολλάρια!
Αρχαίες σχέσεις Θράκης με Αιγαίο, Σάμο, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα…
Ειδώλια αστρονόμων, αστρολόγων από την 5η χιλιετία π.Χ.

Ένα από τα… highlight της Κλασικής Εβδομάδος του Οίκου Κρίστι’ς στην Ν. Υόρκη είναι και μια κομψή, αφηρημένη μορφή αγαλματιδίου, με τα μάτια γερμένα ελαφρά προς τους ουρανούς, γι’ αυτό και ονομάσθηκε ο… αστρολόγος («Stargazer»)… Έχει μια ελαφρά κλίση προς τα πίσω, το κεφάλι στηρίζεται σε λεπτό λαιμό, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση πως κοιτάζει ιδιότροπα επάνω στους ουρανούς… Πρόκειται για ένα σπάνιο πλήρες ειδώλιο από την «Ανατολία», λένε, αλλά μετά μαρτυρούνται και λένε… «τύπου Κοιλιάς/Kiliya», δηλ. όπως αυτά που βρέθηκαν στην Κοιλιά στην θρακική χερσόνησο της Καλλιπόλεως. Άρα πρόκειται για σαφώς αρχαία θρακική ελληνική τέχνη! Είναι τόσο δε χαρακτηριστικά της περιοχής, για όσους γνωρίζουν, όσο τα… κυκλαδικά ειδώλια, για τις Κυκλάδες! Και επειδή είναι και αυτά τόσο παλαιά όσο τα κυκλαδίτικα, ήδη έχουν φέρει σύγχυση: Ποιος ήταν ο πρόδρομος ποιών: Τα θρακιώτικα των κυκλαδικών ή το ανάποδο;

Τα Κοίλα ή (η) Κοιλούς ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη στον Ελλήσποντο, Ν. της Σηστούς. Ο Πομπ. Μέλας την αναφέρει ως Portus Coelus (II, 26), και ο Πλίνιος ως Coela oppidum (IV, 49). Οι βυζαντινοί συγγραφείς την έλεγαν (τα) Κοίλα ή (η) Κοιλία.[1] Των αρχαίων Κοίλων ουδέν ίχνος σώζεται. Όμως η αρχαία ψυχή της (που «ζει μέσα μας αθέλητα κρυμμένη») δεν είχε πει ακόμη την τελευταία της λέξη…

Κατά τον Κλ. Πτολεμαίο, η Χερσόνησος Καλλιπόλεως είχε τις εξής πόλεις: Ελαιούς, Κοίλα, Σεστός, και Καλλίπολις, όλες ελληνικές («Γεωγρ.» 3.11.9.1-11).
Τα πέτρινα ειδώλια αυτά ήταν πολύ πιο δύσκολο να παραχθούν εκείνην την εποχή. Απεικονίζουν έναν στυλιζαρισμένο άνθρωπο, πιθανότατα θηλυκό, με μακρύ λαιμό, στρογγυλεμένους ώμους, χέρια διπλωμένα προς τα πάνω εμπρός από το στήθος, που πολλάκις μοιάζουν με πτερά πουλιών. Μπορούμε να πούμε πως είναι οι πρόδρομοι των πτερών των χριστιανικών αγγέλων! Το σώμα, τα πόδια και το ηβικό τρίγωνο υποδηλώνονται με τομές. Τα σώματα είναι επίπεδα. Οι λαιμοί κυλινδρικοί και οι κεφαλές μακρόστενες (είδος μακροκέφαλων).

Το πρώτο απ’ αυτά τα ειδώλια ευρέθη στην Κοιλιά Καλλιπόλεως. Τα Κοίλα είναι μια… γεωγραφική κοιλιά, ένας στρογγυλός όρμος στην ακτή της ευρωπαϊκής πλευράς του Ελλήσποντου, ονοματισμένη έτσι, επειδή ακριβώς μοιάζει με… κοιλιά, κατά τον τρόπο που και στην κυρίως Ελλάδα έχουν ονοματισθεί και άλλοι παρόμοιου σχήματος όρμοι (θυμίζω την Βοϊδοκοιλιά στην Πύλο, την κόλπωση Κοίλα στην Εύβοια[2], κ.ά.). Θυμόμαστε το Αιγαίο με τους «κοίλους μυχούς» του (κατά Ευριπίδη). Κατά τον ίδιο τρόπο, μέρη που είναι σε κοιλώματα τα ονομάζει ο λαός μας Κοίλα (θυμίζω τα Κοίλα του Έβρου). Γι’ αυτόν τον λόγο, ο λαός μας ονομάζει κοιλάδες, τις κοίλες επιφάνειες όπου ρέουν οι ποταμοί. Και λέει «κοίλα», τα… κοίλα σημεία όπου συγκεντρώνεται λίγο νερό και σχηματίζει μικρές λίμνες (> τουρκ. γκιολ).[3]  Έτσι, ως διεθνώς συνηθίζεται, τα ειδώλια αυτά ονομάσθηκαν εκ της περιοχής: «τύπου Κοιλιάς». Αργότερα όμως, παρόμοια ευρέθησαν σε μεγάλη έκταση: Από την Βουλγαρία και τον Έβρο έως το Αιγαίο και την Καρία!… Παρόμοια έχουν επίσης βρεθεί στο Τηγάνι της Σάμου, στα νησιά Κέρος και Νάξος των Κυκλάδων, στην Τρωάδα (Kumtepe, Besik-Yassıtepe, Hanaytepe και Τροία), στο Εσκίσεχιρ (Demircihuyuk), σε Yortan, Alaagac, Selendi, Gavurtepe και Αφροδισιάδα και στην Βάρνα Βουλγαρίας.

Χρονολογούνται από την 5η χιλιετία π.Χ. (Kumtepe, Gulpinar και Besik-Sivritepe), την 5η-4η χιλιετία π.Χ. και έως την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (Αφροδισιάδα, Πεκμεζ και Τροία). Η πλειονότης τους πάντως κατασκευάσθηκε μεταξύ 4500 και 4000 π.Χ. Συγκεκριμένα στην Αφροδισιάδα βρέθηκαν δύο ειδώλια της Κοιλιάς στο επίπεδο 8Α του τάφου 2, που χρονολογείται περίπου στα 4300-4000 π.Χ. Έτσι η ιστορία της σπουδαίας αρχαίας ελληνικής Αφροδισιάδος αρχίζει πια στην 5η χιλιετία (όπως ισχυρίζεται και ο Joukowsky).[4] Σημειώστε πως και η Κοιλιά και η Αφροδισιάς εισήγαγαν οψιδιανό τόσο από την Καππαδοκία, όσο και από νησιά του Αιγαίου (Μήλος και Γυαλί).

Έτσι, αυτά τα «προϊστορικά» ειδώλια δείχνουν ανταλλαγές και πολιτιστικές προτιμήσεις μεταξύ των πελασγικών λαών του ευρύτερου αιγαιακού υποστρώματος.
Αυτά τα ειδώλια, με… «ονομασία προελεύσεως» (εκ της ευρυτέρας Θράκης φυσικά), που άλλο έχει ονομασθεί ο «αστρονόμος», άλλο ο «αστροναύτης», άλλο ο «ρομαντικός που κοιτά τα αστέρια», σε συνδυασμό με τις βραχογραφίες της περιοχής Έβρου, φαίνεται να δείχνουν πως υπήρχε μια διάχυτη απεικόνιση ανθρώπων που κοιτούσαν τα αστέρια, δηλ. αστρονόμων, αστρομάντεων. Ίσως ήταν μύστες και ιερείς του Ορφέως. Άρα η περιοχή αυτή της Θράκης, ίσως αποδειχθεί σπουδαία για την αρχαιο-αστρονομική γνώση, εάν ποτέ βέβαια η αρχαιολογική σκαπάνη στην Ελλάδα φιλοτιμηθεί να σκαλίσει το χώμα της και οι αρχαιολόγοι ξεφύγουν από τις παλαιο-αγκυλώσεις τους…
Πάμε πίσω στο έγκλημα της πώλησης αυτού του υπέροχου αρχαίου ελληνικού τέχνεργου: Το ύψους 22,9 cm θρακικό γυναικείο ειδώλιο είναι ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα μαρμάρινα που έχουν διατηρηθεί! Δημοπρατείται στην εξαιρετική πώληση στις 28 Απριλίου… Εκτίμηση τιμής δίνεται μόνον κατόπιν αιτήματος του ενδιαφερομένου. Κι αυτό γιατί το τελευταίο παρόμοιο μαρμάρινο ειδώλιο «τύπου Κοίλων» που είχε εμφανισθεί σε δημοπρασία, ήταν ο «Αστρολόγος του Σούστερ», το οποίο πωλήθηκε στο Κρίστι’ς της Νέας Υόρκης, στις 5 Ιουνίου 2005, για 1.808.000 δολλάρια! Τα εξαιρετικά αρχαία αντικείμενα, που περιλαμβάνονται στην συλλογή Guennol είναι θρυλικά: Τον Δεκέμβριο του 2007, η «λέαινα του Guennol», ένα ασβεστολιθικό έργο τέχνης από την Μεσοποταμία, πωλήθηκε… 57.100.000 δολλ. – τιμή-ρεκόρ σε δημοπρασία για ένα αρχαίο έργο τέχνης![5] Οπότε καταλαβαίνετε ότι είναι πολλά τα λεφτά, για να πέσουν οι ξεπουλητάδες σε συναισθηματισμούς, δάκρυα και ηθικά ή νομικά κωλύματα…

Ο αστρολόγος/Stargazer φιλοτεχνήθηκε την Χαλκολιθική Περίοδο, μεταξύ 3000 και 2200 π.Χ. Θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά γνωστά του «τύπου Κιλίγια» που υπάρχουν. Δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενος. Με την μορφή δανείου είχε εκτεθεί στο Metropolitan Museum of Art σε διάφορες περιόδους (1966-2007).
Υπάρχουν μόνο περίπου 15 σχεδόν πλήρη είδωλα που επιβιώνουν, από αυτόν τον τύπο Κιλίγια… Αλλά θραύσματα, ιδιαίτερα τα κεφάλια, αφθονούν. Τα περισσότερα από τα πλήρη έχουν σπάσει πέρα από τον λαιμό, γεγονός που υποδηλώνει, ίσως, ότι τα γλυπτά αυτά ήταν τελετουργικά και τα «σκότωναν» (τα έσπαγαν) κατά την στιγμή της ταφής…
 «Ο αστρολόγος της συλλογής Guennol είναι ένα έργο τέχνης, διεθνώς αναγνωρισμένο ως το καλύτερο είδωλο τύπου Κιλίγια που υπάρχουν», δηλώνει G. Max Bernheimer, επί κεφαλής των Διεθνών Αρχαιοτήτων στο Κρίστι’ς. Η κομψή και αφηρημένη μορφή αυτού του εξαιρετικά σπάνιου έργου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους κορυφαίους του 20ού αιώνα, όπως τους Brancusi, Μοντιλιάνι, Henry Moore, κ.ά.

«Ο αστρολόγος της συλλογής Guennol ήταν ένα μέρος της συλλογής, των επιφανών συλλεκτών έργων τέχνης Alastair Bradley Martin και της συζύγου του, Edith. Η επιλογή του ονόματος της συλλογής («Guennol»), έγινε από τον Martin, από τον τόπο όπου επέρασαν τον μήνα του μέλιτός τους! Εκτός από αυτούς τους ανόητους και αδιάφορους μικροαστικούς συναισθηματισμούς, που συνηθίζονται από τους Αμερικανούς ξεπουλητάδες, για να αυξήσουν το συναίσθημα, άρα την τιμή, ο «αστρολόγος» εξαγοράσθηκε από τον σημερινό ιδιοκτήτη, από έναν ιδιώτη συλλέκτη στην Νέα Υόρκη, από την Merrin Γκαλερί, τον Αύγουστο του 1993…
Σήμερα τα αρχαία Κοίλα ονομάζονται βαρβαριστί παραφρασμένα ως Κίλια ή Κούλιαν-λιμάν, και εξακολουθούν προς Ν. της Σηστού (νυν Μποβάλι-καλεσσί) και απέναντι της Αβύδου (νυν Ναγαρά-καλεσσί)…

ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ:
«Die kleinasiatischen Marmorstatuetten vom Typ Kiliya», Archaologischer Anzeiger, 153–170, 1992.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ http://www.arxeion-politismou.gr/