Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών στην τέχνη (1923-2023)

Η Κοσμητεία της Σχολής Κλασικών & Ανθρωπιστικών Σπουδών (ΣΚΑΣ) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης σε συνεργασία με τον Δήμο Αλεξανδρούπολης διοργάνωσε διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο: «Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών στην τέχνη (1923-2023)», στο πλαίσιο των εορτασμών των 50 ετών από την ίδρυση του ΔΠΘ (1973-2023).

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε το διάστημα 17-19 Νοεμβρίου στην Αλεξανδρούπολη στο εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο του Νομαρχείου. Αποτέλεσε συνέχεια του περσινού διαδικτυακού τετραήμερου συνεδρίου «Επανεκτιμώντας τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-2022)», οι ανακοινώσεις του οποίου δημοσιεύονται στον δεύτερο τόμο της επετηρίδας της ΣΚΑΣ και στον τρίτο υπό έκδοση τόμο.

Για πρώτη φορά αντίστοιχο συνέδριο
Για πρώτη φορά τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία οργανώθηκε ένα επιστημονικό ελληνοτουρκικό συνέδριο για την επίδραση της ανταλλαγής των πληθυσμών στην τέχνη, αφού συνήθως το συγκεκριμένο ζήτημα εμφανίζεται συμπληρωματικά σε συνέδρια ιστορικά ή διεθνών και πολιτικών σπουδών. Η τέχνη περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι μια γέφυρα που ενώνει τους λαούς και θυμίζει πως ο πόνος του ξεριζωμού είναι κοινός και βαθύς.

Η ΣΚΑΣ επέλεξε να διεξαχθεί το συνέδριο όχι στην έδρα της στην Κομοτηνή, αλλά στην Αλεξανδρούπολη, αναπτύσσοντας στενή σχέση και με την εκεί τοπική αυτοδιοίκηση. Η επιλογή αυτή σηματοδοτεί ότι η Σχολή αγκαλιάζει σε ερευνητικό επίπεδο και στο επίπεδο των πολιτιστικών δράσεων όλη την περιφέρεια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Από την άλλη η Αλεξανδρούπολη είναι μία μοντέρνα πόλη που δημιουργήθηκε στην ύστερη οθωμανική περίοδο κι αποτέλεσε πόλο έλξης των προσφύγων στην Ανταλλαγή. Το προσφυγικό στοιχείο της Αλεξανδρούπολης συνδιαμόρφωσε τη σύγχρονη πλούσια κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική φυσιογνωμία της πόλης.

46 πανεπιστημιακές ανακοινώσεις
Στο συνέδριο προγραμματίστηκαν 46 ανακοινώσεις από 47 πανεπιστημιακούς, ερευνητές, μεταδιδακτορικούς ερευνητές, διδάκτορες, καλλιτέχνες, υποψήφιους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές από Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, Αγγλία και Σλοβενία.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ανακοινώσεων πραγματοποιήθηκε δια ζώσης και μικρός αριθμός με τηλεδιάσκεψη, ενώ δόθηκε η δυνατότητα στους συνέδρους που δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν στην Αλεξανδρούπολη να παρακολουθήσουν ολόκληρο πρόγραμμα διαδικτυακά. Σημαντικό τμήμα των συνέδρων ανήκαν στην κατηγορία των νέων επιστημόνων (μεταδιδακτορικοί ερευνητές, διδάκτορες, υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές), κάτι που συνιστούσε κεντρική πρόθεση της επιστημονικής και της οργανωτικής επιτροπής, εφόσον η προώθηση της έρευνας για την αναπαράσταση της ανταλλαγής των πληθυσμών απαιτεί νέο ερευνητικό δυναμικό.

Οι 46 ανακοινώσεις του συνεδρίου σχετίστηκαν με διαφορετικά επιστημονικά πεδία: λογοτεχνικές, συγκριτολογικές, κινηματογραφικές, λαογραφικές, ανθρωπολογικές, μουσειολογικές και καλλιτεχνικές σπουδές και προσεγγίσεις της ιστορίας της τέχνης. Το εύρος των πεδίων των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών υποδεικνύει πως το εγχείρημα να διερευνηθεί διεπιστημονικά η αποτύπωση της ανταλλαγής των πληθυσμών σε ποικίλες πολιτισμικές πρακτικές είναι απολύτως επιτυχημένο. Κυρίαρχα αντικείμενα του συνεδρίου ήταν η Λογοτεχνία και τα Μουσεία που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον τριάντα τριών ανακοινώσεων από τις 46.

Σημαντικές συμμετοχές από Τουρκία
Ικανό ποσοστό του παραπάνω δυναμικού συνδέεται ακαδημαϊκά με τη Σχολή Κλασικών & Ανθρωπιστικών Σπουδών, γεγονός που αντανακλά και την ερευνητική και διδακτική δουλειά της. Επιπλέον, στο συνέδριο συναντήθηκαν μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και των τριών Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών της Τουρκίας, δηλαδή της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και της Αδριανούπολης. Η ΣΚΑΣ έχει συστηματική επαφή με τους νεοελληνιστές της Τουρκίας και δέχεται με ιδιαίτερη χαρά τους φοιτητές τους για μεταπτυχιακές, διδακτορικές και μεταδιδακτορικές έρευνες. Στηρίζει και θα συνεχίσει -σε συνθήκες δύσκολες για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες- να στηρίζει τις νεοελληνικές σπουδές στην Τουρκία.

Κατά το κλείσιμο των εργασιών ο κοσμήτορας και πρόεδρος του συνεδρίου καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης και ο γραμματέας του συνεδρίου επίκουρος καθηγητής Θ. Β. Κούγκουλος ευχαρίστησαν τον Δήμο Αλεξανδρούπολης, που ανέλαβε κυρίως το οικονομικό βάρος της συνδιοργάνωσης, ενώ μετέφεραν κι άλλες λοιπές ευχαριστίες σε πρόσωπα και φορείς για τη συνδρομή τους στη διοργάνωση ή στη συμμετοχή σε αυτή.