Όταν η Ροδόπη ψήφιζε οριακά… «ναι» στην παραμονή του βασιλιά

Στις 22 Νοεμβρίου 1974 προκηρύχθηκε δημοψήφισμα (ΦΕΚ Α΄ 353) και στις 8 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους διεξήχθη στην Ελλάδα για τη μορφή του πολιτεύματος μεταξύ Βασιλευόμενης και Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν 69,2% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας.

Την 1η Ιουνίου 1973 η Χούντα των Συνταγματαρχών κατήργησε τη Βασιλεία στην Ελλάδα, μετά το Κίνημα του Ναυτικού εναντίον της, και εγκαθίδρυσε την Προεδρική Δημοκρατία. Κανένα κόμμα δεν αναγνώρισε το προπαγανδιστικό δημοψήφισμα που ακολούθησε τον Ιούλιο του 1973, το οποίο έβγαλε «ναι» στη βασιλεία, κι όλα μαζί δεσμεύτηκαν, μαζί με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, στη διενέργεια άλλου, όταν αποκατασταθεί η Δημοκρατία.

Στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου, το εκλογικό σώμα ψήφισε υπέρ του αβασιλεύτου (3.245.111 ψήφοι υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, ποσοστό 69,18% και 1.445.875 ψήφοι υπέρ της βασιλευομένης, ποσοστό 30,82%). Η Κρήτη έδωσε στην Αβασίλευτη το 90% των ψήφων της, ενώ σε τριάντα εκλογικές περιφέρειες το αντίστοιχο ήταν της τάξεως του 60-70%. Από την άλλη πλευρά, η βασιλευομένη έφτασε στην Πελοπόννησο και τη Θράκη το 45%. Οι εκλογικές περιφέρειες όπου η βασιλευομένη έλαβε τα ανώτατα ποσοστά είναι οι ακόλουθες: Λακωνία το 59,52%, Ροδόπη το 50,54%, Μεσσηνία το 49,24%, Ηλεία το 46,88% και η Αργολίδα το 46,67%. Τέλος, η αποχή άγγιξε το 25,5%.


Αποδέχθηκε το αποτέλεσμα ο τέως
Σε θεσμικό επίπεδο τον τρόπο ανάδειξης του αρχηγού του κράτους (αιρετός και όχι κληρονομικός) και σε πολιτικό επίπεδο τη μη επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος βρισκόταν εκτός Ελλάδος από τις 13 Δεκεμβρίου 1967, μετά από το αποτυχημένο εγχείρημά του εναντίον των απριλιανών σφετεριστών της εξουσίας.

Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής δήλωσε ότι «ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους».

Ο Κωνσταντίνος απηύθυνε την επομένη της ψηφοφορίας το ακόλουθο μήνυμα: «Έλληνες και Ελληνίδες. Πιστός στη διακήρυξή μου, επαναλαμβάνω ότι προέχει η εθνική ενότητα χάριν της ομαλότητας, της προόδου και της ευημερίας της Χώρας και εύχομαι ολόψυχα οι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη χθεσινή ψηφοφορία».

Στις 15 Δεκεμβρίου υπέβαλε την παραίτησή του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης και ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής τον ευχαρίστησε με προσωπική του επίσκεψη και εγγράφως για τις όσες υπηρεσίες προσέφερε στο έθνος. Στις 18 Δεκεμβρίου εξελέγη από τη Βουλή και ορκίστηκε ως προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας.


Η Κομοτηνή «έδιωξε» τον βασιλιά, τα χωριά τον κράτησαν
Μία πιο βαθιά ανάγνωση του ιστορικού αποτελέσματος στη Ροδόπη έκανε ο Κώστας Κατσιμίγας, αναδημοσιεύοντας τα τότε στοιχεία του «Χρόνου» από τις κάλπες του 1974. «Τον πρώην βασιλιά Κωνσταντίνο τον κρίναμε όσο ήταν στη ζωή. Τώρα ας τον κρίνει ο Θεός. Κατά το δημοψήφισμα του 1974 όταν κρίθηκε οριστικά και αμετάκλητα το πολίτευμα της χώρας ο ελληνικός Λαός με ποσοστό 69% αποφάσισε υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας και ο Βασιλιάς κρίθηκε έκπτωτος. Σε δύο μόνο Νομούς της χώρας η βασιλευομένη Δημοκρατία επεκράτησε της αβασίλευτης. Στους Νομούς Λακωνίας και Ροδόπης» σημείωσε αρχικά.

Πιο συγκεκριμένα, ως προς το αποτέλεσμα της Ροδόπης, παρατήρησε τα εξής: «Όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Από τα αναλυτικά αποτελέσματα στη Ροδόπη προκύπτει ότι το ποσοστό υπέρ της αβασίλευτης ήταν συντριπτικό, της τάξεως του 80% στο χριστιανικό στοιχείο και στους μουσουλμάνους της Κομοτηνής. Ωστόσο οι μουσουλμάνοι της υπαίθρου και σε χωριά όπου κατοικούσαν πολλοί σαρακατσάνοι το ποσοστό ήταν υπέρ της βασιλευομένης, πράγμα που έκρινε οριακά και το τελικό αποτέλεσμα. Το φαινόμενο ειδικά για τους μουσουλμάνους των χωριών είναι ακόμη και σήμερα ένα μυστήριο ποικίλως μεθερμηνευόμενον…».