Το ΝΑΤΟ και η τουρκική απειλή: μπορούμε μόνοι μας;

Δεν δόθηκε η προσοχή που έπρεπε σε δήλωση που είχε κάνει προ καιρού  ο τότε Α/ΓΕΕΘΑ και νυν υπουργός Εθνικής Άμυνας  Ναύαρχος κύριος Αποστολάκης ότι σε περίπτωση σύγκρουσης θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι «θα είμαστε μόνοι μας» (23 Δεκεμβρίου 2018). Στο βιβλίο μου «Η Νέα Τουρκία κι Εμείς»* σημειώνω επίσης  τα εξής: «ισχυρίζομαι ότι σε αυτή τη φάση αυτή των διεθνών σχέσεων, ανισορροπιών, απορρύθμισης συμφερόντων και επαναδιάταξης συμμαχιών, πρέπει επιτέλους να μπορέσουμε να σταθούμε όρθιοι μόνοι μας». Άρα ως προς το σημείο αυτό, θεωρώ ως ορθή την δημόσια  θέση που είχε εκφράσει ο πρώην Α/ΓΕΕΘΑ.

Η σταθεροποίηση και μελλοντική ανόρθωση της οικονομίας, καθώς και η επιδιωκόμενη οριστική επιστροφή της Ελλάδος στην κατηγορία των «κανονικών» χωρών είναι ο βασικός πυλώνας, η συνθήκη εκ των ων ουκ άνευ, για την προοπτική ανάκτησης του χαμένου χρόνου και χώρου και για την προαγωγή της εθνικής μας ασφάλειας. 

Η οικονομία είναι ο θεμελιώδης πυλώνας της εθνικής μας ισχύος και ασφάλειας, που μας επιτρέπει να ασκούμε πειστική και αποτελεσματική εξωτερική πολιτική και ισχυρή αποτρεπτική πολιτική. Λυπούμαι αν κάποιος ή κάποιοι για λόγους εντυπωσιασμού και προσωπικών επιδιώξεων δυσκολεύονται  ακόμη και τώρα να αντιληφθούν και να ενστερνισθούν αυτή την άβολη πραγματικότητα. 

Ο κύκλος της ιστορίας στον οποίο βρισκόμαστε, επιβάλλει να συνειδητοποιήσουμε ότι κανείς –τουλάχιστον στο βαθμό που εμείς ελπίζουμε– δεν θα προστρέξει αυτόματα εις βοήθεια. Η παρατήρηση αυτή δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα. Αφορά όμως κυρίως την Ελλάδα.

Οι συμμαχίες και οι εταιρικές σχέσεις πάσης φύσεως και μορφής (Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ) είναι   χρήσιμες, αναγκαίες και απαραίτητες. Έχουν όμως επικουρικό και μόνο χαρακτήρα σε περίπτωση στρατιωτικής απειλής που προέρχεται μάλιστα από κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Ας συνυπολογίσουμε επίσης ότι τουλάχιστον άνω των δεκαπέντε χωρών-μελών του ΝΑΤΟ έχουν καθημερινά διαφορετική από την Ελλάδα αίσθηση και αντίληψη της μόνιμης και διαρκούς προέλευσης της κύριας απειλής (Ρωσία) κατά της δικής τους ασφάλειας.

Παρά τις κινήσεις και αναγκαίες προσπάθειες που καταβάλλει η Αθήνα, υπάρχει μια ομάδα χωρών του ΝΑΤΟ που θεωρεί ότι η Ελλάδα –προφανώς δε και άλλοι σύμμαχοι–  τηρεί επαμφοτερίζουσα πολιτική ίσων αποστάσεων μεταξύ απειλουμένων και απειλής (Ρωσία). Ως γενική θέση, θα τολμούσα να υποστηρίξω ότι, πράγματι, οι περί ΝΑΤΟ διαπιστώσεις του Προέδρου κ. Ντόναλντ Τραμπ ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Επίσης, τόσο το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, όσο και οι φίλοι και σύμμαχοί μας δεν μοιάζουν αποφασισμένοι, πρόθυμοι, αλλά ούτε και ικανοί να λάβουν ενιαία στάση και θέση που να έχει ως συνέπεια την αυτόματη ανατροπή τυχόν «τετελεσμένων γεγονότων» και την επιστροφή στην  «προτεραία κατάσταση» (status quo ante). 

Για να μην χρειασθεί να επεκταθώ περισσότερο, σημειώνω μόνο ότι με τη Μεγάλη Βρετανία, τη σημερινή Ρωσία και τις ΗΠΑ ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, θα ήταν αφελές και ουτοπικό να πιστεύει κανείς στον αυτοματισμό των αντιδράσεων του ΟΗΕ σε θέματα που αφορούν στην Ελλάδα και στην Κύπρο. 

Σήμερα, παρ’ όλες τις δήθεν διαβεβαιώσεις και τις δημόσιες δηλώσεις εκπροσώπων της, η Ρωσία σταθερά προωθεί και τα δικά της συμφέροντα στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή σε συνεργασία στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο με την Τουρκία.

Τα συγκρουόμενα συμφέροντα των ΗΠΑ που διακυβεύονται στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας απαιτούν την, έστω χωρίς ενθουσιασμό αλλά λόγω ανάγκης, συνεργασία με την Τουρκία του προέδρου Ερντογάν. Η Ουάσιγκτον προσπαθεί επιμελώς να αποφύγει την «λάθος κίνηση» η οποία θα έριχνε οριστικά τον πρόεδρο Ερντογάν στην αγκαλιά της  Μόσχας. Ανέχεται τον Ερντογάν σε οριακό πλέον σημείο  διότι δεν θέλει να χάσει την Τουρκία. Αν η Τουρκία χαθεί για το ΝΑΤΟ, τότε η Ρωσία και προσωπικά ο πρόεδρος Πούτιν θα μπορούσαν να ισχυρισθούν ότι οι χαμένοι του ψυχρού πολέμου κέρδισαν την ψυχρή ειρήνη…

Μία αναδρομή  στο 1976. Μια αναγκαστική παρένθεση. Θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για τον σχεδιασμό και την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Σίγουρα με μία άλλη κυβέρνηση. Η Ελλάδα, στη διαδικασία της δημοκρατικής και εθνικής ανόρθωσης, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, προετοίμαζε από καιρό την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης της Χάγης. Η τουρκική απειλή, καθώς και πολιτικές εκτιμήσεις που αφορούσαν στις αντιδράσεις της κοινής γνώμης, τελικά επέβαλαν και την ταυτόχρονη προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Προετοιμάζοντας το έδαφος, σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής στις 17 Απριλίου 1976, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο πλέγμα θέσεων έναντι της Τουρκίας, που περιελάμβανε και τα ακόλουθα σημεία:

• « Ελλάς δεν έχει δηλώσει ποτέ επιθετικάς διαθέσεις κατά της Τουρκίας. Ουδέποτε ισχυρίσθηκε ότι το Αιγαίο αποτελεί κλειστήν ελληνικήν λίμνη. Δέχεται –και είναι φυσικό να δέχεται– ότι στο Αιγαίο υπάρχουν διεθνή ύδατα και ορισμένα δικαιώματα της Τουρκίας.
•  
• Δεν δέχεται όμως τας αυθαιρέτους αξιώσεις της Τουρκίας, όταν μάλιστα απειλεί να τας επιβάλη διά της βίας.
•  
• Η Ελλάδα επρότεινε διάλογον δια την ειρηνικήν επίλυσιν των διαφορών με την Τουρκίαν…
• Θα επρότεινα λοιπόν εις την Τουρκίαν, πρώτον να θέσωμεν τέρμα εις τον ανταγωνισμόν των εξοπλισμών που γίνεται εις βάρος των λαών μας και, δεύτερον, να συνάψωμεν μιαν Συμφωνίαν μη Επιθέσεως και να επιδιώξωμεν την διευθέτησιν των διαφορών μας με ειρηνικάς διαδικασίας…
• Η Ελλάδα δεν έχει εχθρικάς διαθέσεις έναντι της Τουρκίας. Διότι είναι χώρα φιλειρηνική. Η Ελλάδα δεν θέλει να αδική. Αλλά δεν θέλει και να αδικείται. Στην περίπτωσιν αυτήν, είναι αποφασισμένη να αντιδράση με όλας τας δυνάμεις της, δια να προστατεύση την τιμήν και τα συμφέροντα του λαού της».

Η τελευταία παράγραφος ειδικά από μόνη της αποτελεί την επιτομή μιας ολοκληρωμένης έναντι της γειτονικής Τουρκίας εθνικής θέσης. Αυτή την απλή διαβεβαίωση θα θέλαμε εδώ και καιρό να ακούσουμε πάλι στην Αθήνα.

Βλέπε Αλέξανδρου Μαλλιά «Στον Αστερισμό του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ: η Νέα Τουρκία κι εμείς» (Ι. Σιδέρης, 2η έκδοση, Απρίλιος 2018)