Σχολιασμός - Κριτική στο εργασιακό πακέτο του υπουργού Εργασίας κ. Κωστή Χατζηδάκη

1. Ατομική διευθέτηση του χρόνου εργασίας (χωρίς ΣΣΕ και Συνδικάτα)
Η ρύθμιση για τον εργάσιμο χρόνο (ωράριο), εδώ και δεκαετίες, ήταν αρμοδιότητα του νομοθέτη, εθνικού και διεθνή (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας). Γι’ αυτό και οι διατάξεις για το ωράριο ήταν -και ακόμη θεωρούνται- διατάξεις αναγκαστικού δικαίου (juscogens). 
Όμως, δυνατότητα ρύθμισης θεμάτων ωραρίου είχαν μέχρι σήμερα και οι συλλογικές οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων κατά τη διαπραγμάτευση και υπογραφή των ΣΣΕ. Τώρα με τηθέσπιση του νέου θεσμού,η αρμοδιότητα για τη ρύθμιση ζητημάτων του ωραρίου περνά στον εργοδότη, που με απλή ατομική σύμβαση εργασίας με τον εργαζόμενο θα μπορεί να διευθετεί τα του χρόνου εργασίας του!

Άμεσος κίνδυνος αυτού του νέου θεσμού, αν ψηφιστεί και υλοποιηθεί, θα είναι ο εργαζόμενος, η ασθενέστερη πλευρά τής εργασιακής σχέσης, να πιέζεται, να πείθεται ή να εξαναγκάζεται να δεχτεί καταχρηστικές συμπεριφορές σε βάρος του, κατά την εφαρμογή τού ημερήσιου ή εβδομαδιαίου ωραρίου, υπό τον φόβο τής απόλυσης ή της βλαπτικής μεταβολής τής εργασιακής του σχέσης.

2. Εργάσιμη εβδομάδα - “λάστιχο” διάρκειας 30-50 ωρών την εβδομάδα, με συνδυασμό 6ωρης ή 10ωρης (ακόμη και 12ωρης) απασχόλησης
Με την εξαγγελία αυτή επαναβιώνει ένας σκληρός θεσμός των ν. 1876/1990 και 3996/2011, που ουδέποτε όμως λειτούργησε στην πράξη, επειδή προϋπέθετε συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και των εκπροσώπων των εργαζομένων. 

Τώρα, το Σωματείο των εργαζομένων (ή η Ένωση προσώπων) παρακάμπτεται, επειδή θα μπορεί -όπως προαναφέραμε- να προσέρχεται σε συμφωνία μόνος του ο εργαζόμενος απευθείας με τον εργοδότη, με την υπογραφή ατομικής σύμβασης εργασίας.

Για τις ημέρες που ο εργαζόμενος θα εργάζεται από 1-4 ώρες πέραν του ημερησίου ωραρίου, δεν θα αμείβεται όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, αλλά θα του χορηγείται ημερήσια ανάπαυση («ρεπό») σε άλλη περίοδο του έτους ή θα εργάζεται με συνδυασμό μειωμένων ωρών και ημερών ανάπαυσης.

Αυτός που ωφελείται τελικά από το μέτρο αυτό είναι ο εργοδότης αφού, για ολόκληρες δεκαετίες,όφειλε να καταβάλει την πληρωμή της υπερωριακής απασχόλησης του εργαζομένου, την υπέρβαση δηλαδή του νομίμου ωραρίου του, η οποία ανερχόταν στο 25%, 40% ή 80% επιπρόσθετης αμοιβής, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι σε άλλες περιόδους ο εργαζόμενος μπορούσε να εργαστεί λιγότερες ώρες, χωρίς όμως μείωση μισθού. Με το νέο μέτρο, ο εργοδότης αποφεύγει την πληρωμή αυτού του είδους τής απασχόλησης (υπερωριακής).

3. «Ευέλικτη» τηλεργασία πλήρους, μερικής ή εκ περιτροπής εργασίας
Η τηλεργασία χρησιμοποιείται από πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη  ως «πολιορκητικός κριός» για ακύρωση εργασιακών και κυρίως μισθολογικών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Εργοδοτικοί φορείς, αλλά και κυβερνήσεις (π.χ. Γερμανία), προσανατολίζονται σε πρόσθετη φορολόγηση των τηλεργαζομένων με το σκεπτικό (μετά από πρόσφατη μελέτη της Deutsche Bank) ότι η εξ αποστάσεως εργασίας (τηλεργασία) αποτελεί προνόμιο.

Αφού η εργασία πλέον δεν θα παρέχεται στις εγκαταστάσεις τού εργοδότη και διαφοροποιείται το κλασικό περιεχόμενό της και τα προσδιοριστικά της στοιχεία, τότε και ο εργαζόμενος μπορεί να αμείβεται και λιγότερο. Σε αυτόν τον νέο, όλο και περισσότερο διευρυνόμενο, θεσμό υπάρχει κίνδυνος κατάργησης ή μείωσης τωνλεγόμενων «παρεπομένων» επιδομάτων και προσαυξήσεων (π.χ. τριετίες, πολυετίες, οικογενειακά κ.ά.).

Ο μισθός τής τηλεργασίας («τηλε-μισθός») θα είναι μόνο ο «καθαρός» μισθός, χωρίς επιδόματα, προσαυξήσεις και τριετίες, αυτός δηλαδή αυτό που στη διεθνή βιβλιογραφία του Εργατικού Δικαίου αποκαλούμε «γυμνό μισθό» («singleminimumwagesystem»).

4. Ημερήσιο ωράριο - “λάστιχο” με συνδυασμό τηλεργασίας και εργασίας στις εγκαταστάσεις του εργοδότη
Σε πολλούς κλάδους και επιχειρήσεις στο εξωτερικό εφαρμόζεται ο θεσμός τής «συνδυαστικής τηλεργασίας», δηλαδή της εργασίας που παρέχεται άλλοτε στην κατοικία ή σε άλλο χώρο εκτός των εγκαταστάσεων του εργοδότη και άλλοτε στην έδρα της επιχείρησης. Αυτότο μεικτό σύστημα εργασίας (τηλεργασία και παραδοσιακή εργασία στις εγκαταστάσεις του εργοδότη) λειτουργεί, μέχρι τώρα στην πράξη, σε βάρος των δικαιωμάτων των «τηλεργαζομένων».

Με το τέλος της παραδοσιακής εργασίας που παρέχεται στον τόπο τού εργοδότη και υπό την εποπτεία και διεύθυνσή του, έρχεται και το τέλος των κάθε είδους πρόσθετων παροχών και προσαυξήσεων.

5. Κατάργηση του θεσμού της υπερεργασίας
Ο θεσμός της υπερεργασίας, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, καταργείται. Έτσι καταργείται και η προσαύξηση που πάντα την συνόδευε.

Η υπερεργασία σήμερα διακρίνεται σε απλή και θεσμοθετημένη. Η απλή είναι η υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου μέχρι και 40 ώρες, ενώ ηθεσμοθετημένη είναι η υπέρβαση των 40 ωρών κατά μία ώρα την ημέρα μέχρι τις 45 την εβδομάδα (και μέχρι τις 48 ώρες για όσους εργάζονται σε πενθήμερη βάση).

Η θεσμοθετημένη υπερεργασία είχε καταργηθεί με το άρθρο 11 του ν. 2874/2000 και επαναβίωσε με το άρθρο 1 του ν. 3385/2005 και το άρθρο 74 παρ.10 του ν. 3863/2010. 

Η κατάργηση της αμειβόμενης με προσαύξηση υπερεργασίας αποβαίνει επίσης σε βάρος των εργαζομένων, σε συνδυασμό με την εβδομάδα των 50 ωρών, που εισηγείται ο κ. Χατζηδάκης, της διευθέτησης του χρόνου εργασίας και τη χρήση τού θεσμού των «απλήρωτων υπερωριών». 

Οι «απλήρωτες υπερεργασίες» θεσμικά, όπως και οι «απλήρωτες υπερωρίες», θα μειώσουν κατά πολύ το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων, κυρίως των μεγάλων επιχειρήσεων που, μέσα από τον μηχανισμό τής διευθέτησης του χρόνου εργασίας με μονάδες αναφοράς τους 6 ή τους 12 μήνες, είναι έτοιμες να κάνουν χρήση των «απλήρωτων υπερωριών-υπερεργασιών».

6. Κατάργηση του πενθήμερου (εργασία και το Σαββατοκύριακο)
Πρόκειται για ένα μέτρο που μας πάει 100 χρόνια πίσω και πλέον, πριν ακόμα και το 1886 οπότε γεννήθηκε η Εργατική Πρωτομαγιά και για δεκαετίες οι εργατικοί αγώνες στόχευαν στην κατάκτηση του 8ώρου, 5ημέρου, 40ωρου.

Το μέτρο θα ισχύσει, όπως εξήγγειλε ο υπουργός, αρχικά για 6-7 βασικούς κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, που στην ουσία όμως απασχολούντο μισό εργατοϋπαλληλικό προσωπικό στη χώρα μας. 

Η βλαπτικότητα και του νέου αυτού θεσμού για τους εργαζομένους θα πρέπει να αποτιμηθεί σε συνδυασμό με την εβδομάδα των 50 ωρών (και 60 ωρών), όπως αναφέραμε, καθώς και με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας από εργαζόμενο-εργοδότη μεταξύ τους μέσα από την ατομική σύμβαση εργασίας.

Συμπέρασμα: Αλλάζουν επί τα χείρω όσα ισχύουν σήμερα για το 8ωρο, 5ήμερο, 40ωρο, θεσμοί κατακτημένοι και κατοχυρωμένοι για δεκαετίες από τηνελληνική και ευρωπαϊκή Εργατική Τάξη. Οι θεσμοί αυτοί εξασφάλιζαν τα τελευταία χρόνια ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης για την Εργατική Τάξη της Ευρώπης και την αναγκαία για το κυρίαρχο σύστημα κοινωνική (ταξική) ειρήνη ή συνεργασία.

7. Εκτίναξη του επιτρεπομένου ορίου υπερωριών στις 150, για όλους τους κλάδους της οικονομίας
Ικανοποιείται πάγιο αίτημα της μεγάλης ελληνικής εργοδοσίας. Αυξάνεται ο ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός υπερωριών για όλους τους κλάδους σε 150 ώρες ετησίως. Για τον κλάδο της βιομηχανίας, οι επιτρεπόμενες ώρες υπερωριών σήμερα ήσαν 48 ώρες για κάθε εξάμηνο (συνολικά 96 ετησίως). Για τους άλλους κλάδους δραστηριότητας, ο ανώτατος αριθμός επιτρεπομένων υπερωριών ήταν 120 ώρες ετησίως. Με την προτεινόμενη ρύθμιση, ο επιτρεπόμενος αριθμός υπερωριών αυξάνεται στις 150 ώρες ετησίως.

Και αυτή η αρνητική θεσμική εξέλιξη θα πρέπει να αποτιμηθεί σε συνδυασμό με τον θεσμό των «απλήρωτων υπερωριών-υπερερργασιών» και τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας σε ατομικό επίπεδο μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου. 

Όλοι οι εργοδότες, μικροί και μεγάλοι, θα έχουν εφεξής τη δυνατότητα να κάνουν χρήση περισσότερων και φτηνότερων υπερωριών-υπερεργασιών που οδηγεί σε χαμηλότερους μισθούς (λιγότερες αποδοχές) και φτηνή εργασία.

Η δέσμη των εργασιακών μέτρων Χατζηδάκη αποτελεί προαπαιτούμενο της Ελληνικής Πρότασης για το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως κρίθηκε και ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου από τον κύριο πρωθυπουργό (μετά από εισήγηση του υπουργού Οικονομίας) στις 31-3-2021.

Ο υπ’ αριθ. 3 αύξων αριθμός της Ελληνικής Πρότασης αναφέρει χαρακτηριστικά ως προαπαιτούμενο «τον εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση του Εργατικού Δικαίου».

Η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων (ανατροπών) είναι πιστή επανάληψη των νεοφιλελεύθερων θέσεων της Έκθεσης Πισσαρίδη, ενός ακραίου νεοφιλελεύθερου «μανιφέστου» που δόθηκε στη δημοσιότητα πριν 4 μήνες.

Οι περισσότερες από τις ρυθμίσεις-ανατροπές του «εργασιακού πακέτου» αποτελούν προτάσεις των σκληρών της τρόικας (ΔΝΤ) κατά τη διάρκεια των «πέτρινων» μνημονιακών χρόνων. Γι’ αυτό αποτελούν συνέχεια των μνημονιακών ανατροπών στην αγορά εργασίας. 

Το κυρίαρχο δόγμα τού «εργασιακού πακέτου Χατζηδάκη», όπως και της Έκθεσης Πισσαρίδη, είναι «ανάπτυξη με ρήτρα κατάργησης των προστατευτικών διατάξεων του Εργατικού Δικαίου» ή, με άλλα λόγια, ανάπτυξη με ρήτρα «φτηνής εργασίας».

Όμως, μια τέτοια ανάπτυξη ούτε ασφαλώς ο λαός μας, ούτε οι νέοι μας, μπορούν να αποδεχθούν. Μια τέτοια «ανάπτυξη», που θα φτωχοποιήσει ευρύτερα εργατοϋπαλληλικά στρώματα, δεν μπορεί να είναι αποδεκτή.

*Καθηγητής ΕΚΠΑ, πρόεδρος Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους

Βρείτε τα τελευταία νέα της Κομοτηνής, της Ροδόπης και της Θράκης ευρύτερα
στο Google News του www.xronos.gr