«Παρών» ο Καραθεοδωρή μέσω του Σάκη Λιπορδέζη

«Παρών» στην 9η Μαθηματική Εβδομάδα της Θεσσαλονίκης ήταν ο μεγάλος μαθηματικός Καραθεοδωρή, διά στόματος φυσικά Σάκη Λιπορδέζη. Ο Κομοτηναίος μαθηματικός βρέθηκε στην Μαθηματική Εβδομάδα και παρουσίασε μία ομιλία του Καραθεοδωρή βγάλμενη φυσικά από τα αρχεία του Μουσείου της πόλης μας και κατέπληξε τους πάντες.

Μοιραζόμενος την εμπειρία του στο ράδιο Χρόνος 87.5 fm, μεταξύ άλλων είπε: «Παρουσιάστηκε μια ομιλία του Καραθεοδωρή που γράφτηκε το 1924 και εκφωνήθηκε πάλι στην ελληνική μαθηματική εταιρεία  και ο τίτλος της ήταν «τα μαθηματικά εν τη μέση εκπαιδεύσει». Εγώ έβγαλα από τα συρτάρια του μουσείου αυτή την ομιλία, την παρουσίασα στο κοινό, πραγματικά έμειναν όλοι κατάπληκτοι είτε είναι ακροατές είτε πανεπιστημιακοί, δεν πίστευαν στα μάτια τους ότι ο Καθεοδωρής έκανε για την μέση εκπαίδευση τόσο σημαντικές παρατηρήσεις και υποδείξεις. Και όλα αυτά εν έτει 1924, δύο χρόνια μετά την μικρασιατική καταστροφή, οπότε ναυάγησε το μεγαλύτερο όραμα της ζωής του ‘το φως εξ ανατολών,’ αυτό το καταπληκτικό πανεπιστήμιο που οργάνωσε, που θα ήταν αξιοζήλευτο ακόμη και σήμερα γιατί έχουμε όλα τα κείμενα της οργάνωσης και τα περιεχόμενα του πανεπιστημίου αυτού. Δύο χρόνια μετά, ενώ περίμενε κανείς ‘τι να ξέρει τώρα ο Καραθεοδωρής’, σε πανεπιστημιακούς χώρους της Γερμανίας εκινείτο, βιβλιογραφικά και εκπαιδευτικά ανήκε στην ανωτάτη εκπαίδευση. Εν τούτοις όχι μόνο καταγράφει την πραγματικότητα στην Ελλάδα αλλά καταγράφει την κατά αιώνες πραγματικότητα σε Αγγλία, Γαλλία, Αμερική και μας καταπλήσσει»

Αναπαράγοντας αυτούσια κομμάτια της ομιλίας Καραθεοδωρή, ο κος Λιπορδέζης είπε από το βήμα της Μαθηματικής Εβδομάδας: «Εὑρίσκω λίαν βεβαρυμένον τὸ πρόγραμμα τῶν Μαθηματικῶν διὰ τὰ Λύκεια. Καὶ αὐτὰ δὲν πρόκειται νὰ παρασκευάσουν μαθηματικούς, νομίζω. Ἀλλά κυρίως πρόκειται ἐκεί νὰ φοιτήσουν οἱ μέλλοντες νὰ ἐπιδοθῶσιν εἰς ἐπαγγέλματα ἤ εἰς ἐπιστήμας συνδεομένας στενῶς μὲ τὰς θετικάς ἐπιστήμας. Διὰ τοῦτο ἡ ὕλη τῶν Μαθηματικῶν διὰ τὰ σχολεία αὐτὰ νομίζω ὅτι πρέπει νὰ περιέχει πολλὰς ἐφαρμογὰς αἵτινες εὑρίσκονται ἐγγύτερον μὲ τὸν βίον τοῦ ἀνθρώπου καὶ πρὸς τὸ μέλλον ἐπάγγελμα τοῦ μαθητοῦ τῶν σχολείων αὐτῶν» προκαλώντας εντύπωση στο κοινό, την οποία ο ίδιος μετέφερε ως εξής: «Τους κάνει εντύπωση το διαχρονικό πνεύμα του Καραθεοδωρή. Το θέμα είναι ότι η λύπη που έμεινε είναι ότι δεν κάναμε τίποτα από αυτά τα σπουδαία που μας προτείνει ο Καραθεοδωρή για την αναβάθμιση των μαθηματικών του εκπληκτικού αυτού προϊόντος. Γιατί τα μαθηματικά είναι το προϊόν των αρχαίων Ελλήνων που κατέπληξαν τον κόσμο και με τα οποία ενδεχομένως έφτιαξαν και αυτόν τον πολιτισμό. Ο Καραθεοδωρής μας κάνει την πρώτη επισήμανση ότι πιο συντηρητικό υπάρχει στον κόσμο είναι το σχολείο και θα θυμάστε και τα καπέλα και την αυστηρότητα και σήματα και ποδιές και από όλα. Σε αυτόν τον τομέα η αλήθεια είναι ότι έγιναν τόσο μεγάλα βήματα που πήγαμε στο αντίθετο άκρο. Καταργήθηκαν όλα, έγιναν μαθητικά συμβούλια, καταλήψεις, προεδρεία και τώρα πλέον φτάσαμε σε ένα σημείο όπου ο καθηγητής με δυσκολία επιβάλει την πειθαρχία στην τάξη και χάσαμε το μέτρο. Τα άλλο όμως όπου έπρεπε να γίνουν πρόοδοι δεν έγιναν. Ο Καραθεοδωρής λέει μην τα φορτώνεται τόση ύλη στα μαθηματικά τα παιδιά, δεν θα γίνουν όλοι μαθηματικοί, αυτοί που θα γίνουν μαθηματικοί θα έχουν την ευκαιρία να τα μάθουν». 

Σε κάποιο σημείο της ομιλίας του ο Καραθεοδωρή αναφέρει: «Φρονῶ ὅτι εἶναι ἀπαραίτητος ἡ ἄσκησις τοῦ μαθητοῦ κατὰ τὴν διδασκαλίαν τῶν Μαθηματικῶν εἰς τὸ μάθημα τῆς Γεωμετρίας καὶ τῆς Ἄλγεβρας. Ἡ ἀπομνημόνευσις καὶ ἡ γνώσις τῆς ξηράς θεωρίας δὲν κινεῖ τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ μαθητοῦ, δὲν ἱκανοποιεῖ αὐτόν, ἀλλὰ τὸν κουράζει ταχύτερον καὶ περισσότερον. Θὰ ἠδύνατο νομίζω ὁ καθηγητὴς νὰ ἐτοιμάζει συχνὰ τὸν μαθητὴν διὰ τὴν διαδασκαλίαν ἑνός κεφαλαίου τῆς Γεωμετρίας ἤ μιᾶς περιοχῆς αὐτῆς, ἐπὶ παραδείγματι διὰ τῆς λύσεως ὑπὸ τῶν μαθητῶν ἱκανῶν προβλημάτων σχετικῶν πρὸς τὸ ἐν λόγῳ κεφάλαιον καὶ ἐν ἀνάγκῃ μὲ τὴν δέουσαν βοήθειαν ἤ τὴν συνεργασίαν τοῦ καθηγητοῦ. Ἀλλά δὲν πιστεύω ὅτι δύναται νὰ γίνεται διδασκαλία τῶν Μαθηματικῶν ὠφέλιμος καὶ ἀποτελεσματική ἄνευ τῆς λύσεως ἀφθόνων ἀσκήσεων καὶ καταλλήλων προβλημάτων ὑπὸ τῶν μαθητῶν» και γίνεται τρόπον τινά μάντης κακών, αφού ο κος Λιπορδέζης τόνισε: «Να πούμε για την εγκατάλειψη της γεωμετρίας, αυτό το έγκλημα συμφώνησαν όλοι ότι θα το πληρώσουμε. Οι Αμερικάνοι έκαναν έρευνα πριν μερικά χρόνια και διαπίστωσαν ότι η νοημοσύνη του πληθυσμού τους έπεσε κατά δύο μονάδες γιατί δεν διδάσκονταν ευκλείδεια γεωμετρία και την επανέφεραν. Εμείς σήμερα την έχουμε παραμελημένη και στα φροντιστήρια ακόμα είναι αζήτητο προϊόν, όταν ο άνθρωπος δεν κάνει γεωμετρία έχει χάσει οξυδέρκεια φαντασία, δεν μπορεί να οδηγήσει εύκολα, δεν μπορεί να υπολογίσει αποστάσεις. Μια επιστήμη που έχει εφαρμογή παντού»

Όσο τώρα για την προώθηση των Μαθηματικών στα σχολεία και τον τρόπο που αυτή πρέπει να γίνει για να είναι ωφέλιμη, βγήκαν καποια συμπεράσματα από τη Μαθητική Εβδομάδα, τα οποία εστάλησαν εν είδει προτάσεων στο υπουργείο Παιδείας, όμως ο κος Λιπορδέζης δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για την τύχη που θα έχουν: «Καταθέσαμε φυσικά προτάσεις οι οποίες θα αποσταλούν στο υπουργείο στο παιδαγωγικό ινστιτούτο, στου κουφού την πόρτα όπως λέμε. Εμείς πρέπει να καταργήσουμε το άλλοθι τους, να μην μπορούν να μας πουν δεν είπατε, δεν προτείνατε και θα τα τυπώσουμε και σε έντυπο φυλλάδιο και θα τα προωθήσουμε προς κάθε κατεύθυνση γιατί κύριοι αυτή είναι η λύση αν ποτέ θελήσετε να κάνετε παιδία και ουσιαστικά πράγματα εδώ είμαστε συζητάμε ανεξάρτητα από συμφέροντα. Δεν μπορεί η δόξα να ανήκει στους Έλληνες για τα μαθηματικά και εμείς να είμαστε εδώ που είμαστε σήμερα», καταλήγει.