Έν αρχή ήν ο Λόγος

Η πρώτη επαφή με αυτό τον παράξενο, γεμάτο δέος και μυστήριο αυτό όρος, ήρθε στο Λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, εκείνο το Κυριακάτικο πρωϊνό του περασμένου Μάη, όταν στον πρώτο δρόμο μας για το νησί των Μεγάλων Θεών, της περίφημης Σαμοθράκης1, επιβιβαστήκαμε στο πλοίο της  γραμμής, με τη συγκεκριμένη ονομασία.

Μία πρώτη επαφή με τις πηγές της παράδοσης, φανερώνει πως με τον όρο Σάος καλείτο ο ιερέας – τελετουργός των Καβειρίων Μυστηρίων2, των Μυστηρίων των Μεγάλων Θεών, μια αρχαία μυστικιστική λατρεία, που λάμβανε χώρα από τον 7ο π.Χ. αιώνα στο πανέμορφο, μα και συνάμα απρόσιτο νησί. Οι πρώτοι κάτοικοί του, με καταγωγή από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία, ήταν σύμφωνα με το θρύλο θεμελιωτές της μυστηριακής θρησκείας των χρόνων που ακολούθησαν, καθιστώντας τη νήσο ως ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Μάλιστα, στο βόρειο τμήμα της νήσου, στην τοποθεσία που σήμερα φέρει το όνομα Παλαιόπολη ή Παλιάπολη, λέγεται ότι βρισκόταν το κέντρο του αρχαίου κόσμου.

Καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, πελώριο και επιβλητικό, σκιάζωντας το νου και το διάβα μας, έστεκε το όρος της νήσου. Μαγεμένος στην όψη του, ρωτώ σχετικά με το βουνό κάποιον από το πλήρωμα. Σάος ή Σαώκη, το ονομά του, μου απαντά...!!! Το υψηλότερο βουνό της νήσου, αλλά και ολόκληρου του Αιγαίου Πελάγους. Όσοι πάτησαν την υψηλότερη κορυφή του, το Φεγγάρι, σε ύψος 1664 μέτρων, νόμισαν πως άγγιξαν τον ουρανό. Η θέα από εκεί λέγεται πως ξεπερνά τα βουνά της Ίμβρου, φτάνοντας ως τα μικρασιατικά παράλια.

Ο Όμηρος μάλιστα διάλεξε αυτήν την κορυφή, ως θρόνο του Ποσειδώνα. Από εκεί, παρακολουθούσε τα γεγονότα και την εξέλιξη των Τρωικών Πολέμων ο θεός της θάλασσας.

Σύμφωνα με έναν αρχαίο θρύλο που διασώζεται στο έργο του αρχαίου ιστορικού Διόδωρου Σικελιώτη, που φανερώνει τη γεωλογική πολυπλοκότητα της ευρύτερης περιοχής και τις συνεχείς ανακατατάξεις στο έδαφος και στο υπέδαφος της νήσου, κάποιος μεγάλος σεισμός στην περιοχή του Ελλησπόντου προκάλεσε ένα τεράστιο τσουνάμι που χτύπησε και σκέπασε σχεδόν ολόκληρο το νησί, εκτός από την κορυφή του, το Φεγγάρι, στην οποία βρήκαν καταφύγιο οι τότε κάτοικοι. Ευγνώμονες για τη σωτηρία τους, αφιέρωσαν το νησί στους Καβείρους.

Σύντομα, προσεγγίσαμε το μοναδικό λιμάνι της νήσου, την Καμαριώτισσα, το οποίο ο περίφημος “καστροπόρος” Ιωάννης Π. Γκίκας αναφέρει χαρακτηριστικά ως “...δυσχείμερο, κακόξενο και δυσπέλαστο...”. Φρόντισαν να βρούμε απάγκιο οι αμίλητες κοπέλες, που η πηγή του λαϊκού μύθου τις θέλει να διώχναν τις κακοκαιριές, καλμάρωντας το θυμό του θεού, χαμηλώνοντας τους αέρηδες, μερεύοντας τα νερά της θάλασσας, ώστε να είναι καλόπλωροι οι ψαράδες και οι ναυτικοί.

Θηρευτές του ονείρου, του κοσμικού μυστηρίου, τρυγητές της ιστορίας και του μύθου, που φωλιάζουν στα έγκατα της γης και του χρόνου και πηγάζουν στις πανέμορφες Βάθρες της Σαμοθράκης, έτοιμες να ποτίσουν τους θαρραλέους ανιχνευτές της γύρης των ανέμων της Λαϊκής Παράδοσης, αποβιβαστήκαμε στο Νησί των Μεγάλων Θεών.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΓΛΩΣΣΑΡΙ

1. Στις πηγές από την αρχαιότητα έως και τις μέρες μας συναντάμε το νησί της Σαμοθράκης και με ονομασίες Σαόννησος, Σάος – Σά(μ)ος, Σάμος Θρηϊκή, Λευκωνίας, Δαρδανία, Αιθιοπία, Μαντράκι, Σαμάντρα κλπ.
2. Οι Κάβειροι, ήταν οι Μεγάλοι Θεοί, παιδιά του Ηφαίστου, θεοί της μεταλλουργείας, σημειολογικά καθόλου τυχαίο γεγονός, που σχετίζεται με την ύπαρξη κοιτασμάτων σιδήρου στα έγκατα της γης της Σαμοθράκης, ήταν επίσης θεοί της βλάστησης και προστάτες των ναυτικών. Λατρεύονταν με μυστικιστικές τελετές, γνωστές ως Καβείρια Μυστήρια. Παρουσιάζονταν ως ιθυφαλλικοί, γεγονός που δείχνει την σύνδεση των τελετών με τη διαδικασία της γέννησης και της αναπαραγωγής, σε αντίθεση με άλλα μεγάλα μυστήρια όπως τα Ελευσίνια, στα οποία η τελετές σχετίζονταν θεματολογικά περισσότερο με την έννοια του Τέλους.  Ο επίσημος εορτασμός γινόταν τον μήνα Ιούλιο. Η λαϊκή παράδοση θέλει σημαντικές προσωπικότητες του μύθου και της ιστορίας όπως o Ηρακλής, ο Ιάσωνας, οι Διόσκουροι, ο Ορφέας, ο Αγαμέμνωνας και άλλοι, να μυήθηκαν στα Καβείρια Μυστήρια.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  
 

1. Ιωάννης Π. Γκίκας, Κάστρα του Θρύλου και της Ιστορίας, εκδ. Παπαδημητρίου. 
2. Κουμαρτζής Νικόλαος, Κάστρα & Θρύλοι στην Ελλάδα, εκδ. Δαιδάλεος – α' επαυξημένη έκδοση, 2017. 
3. Ὁμήρου Ἰλιάς. Homeri Ilias. Cum brevi annotatione, Τόμος ΙΙ
4. Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορικά

Βασίλης Φλώρος, τραγουδοποιός
[email protected]
www.facebook.com/vassilisfloros