Έν αρχή ήν ο Λόγος

“...να ένας ωκεανός, πίσω από μια λίμνη....”
Ιμπν Αλ 'Αραμπι, Πέρσης Ποιητής
  
Ο Τζελαλαντίν Ρουμί ήταν ο μεγαλύτερος Πέρσης Σουφιστής ποιητής, ο λόγος του οποίου αποτέλεσε τον κορμό των ιερών κειμένων των Μουσουλμάνων. Γεννήθηκε στο Μπάλκ του Χορασάν (Χώρα του Ήλιου) της Περσίας στα σημερινά σύνορα του Ιράν με το Αφγανιστάν, τον Σεπτέμβρη του 1207.  Το όνομά του σημαίνει “Η δόξα ( Τζελάλ-) της θρησκείας (-Ντιν)”, ενώ, μετά το θάνατό του, του δόθηκε και το προσωνύμιο Ρουμί, επειδή κύριο μέρος της συγγραφής, της δράσης και της διδασκαλίας του ήταν το Ικόνιο, η Χώρα των Ρούμ του Βυζαντίου. Κατά μία άλλη εκδοχή, μία αντικατάσταση των γραμμάτων του ονόματος με αριθμούς, δίνει τον αριθμό 256, που με αντίστοιχη πάλι αντικατάσταση δίνει τον περσικό και αραβικό όρο Νούρ, που σημαίνει Φως. 

Ο βίος του Ρουμί σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από την παρουσία και συνάντησή του με έναν ρακένδυτο και ιδιότροπο περιπλανώμενο δερβίση, τον Σαμς αντ-Ντιν, που σημαίνει “ο Ήλιος της θρησκείας”, με καταγωγή από την Ταυρίδα της Περσίας. Ο αγαπημένος δάσκαλός του, όπως χαρακτηριστικά τον αποκαλούσε, του αποκάλυψε το μεγαλείο της υπέρτατης αγάπης και τον μύησε στο βάθος της ουσίας του. Ο βαθύς και ουσιαστικός πνευματικός δεσμός του με τον αγαπημένο προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις του περιβάλλοντος του Ρουμί, των μαθητών του και της οικογένειάς του. Το 1247 ο Σαμς εξαφανίστηκε μυστηριωδώς και δεν εμφανίστηκε ποτέ ξανά. Όπως αποδείχτηκε λίγο αργότερα δολοφονήθηκε, απόρροια της αλλοφροσύνης που γεννά ο φθόνος. Ο Ρουμί δεν ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος.

Η συγκλονιστηκή αυτή εμπειρία του δημιουργικού έρωτα και της απώλειας, αποκάλυψε το ποιητικό χάρισμά του. Υπό τους μεθυστικούς ήχους του νέυ, ιερό πνευστό (αυλό) των Αράβων και του ραμπάμπ, ιερό νυκτό όργανο (πρόγονος της αραβικής λύρας), κυριευμένος από το συναίσθημα του ανείπωτου πόνου, αρχίζει να στροβιλίζεται γύρω από τον εαυτό του αριστερόστροφα, όμοια με τη φορά της κίνησης των πλανητών, μονότονα και επαναληπτικά, θρηνόντας τον χαμό του αγαπημένου. Η επανάληψη και ο συντονισμός σώματος και θρήνου γεννά το μοιρολόι. Είναι το υπέρτατο σημείο του θρήνου, η έκσταση που γίνεται ποιητικός λόγος, παραλλήρημα. Έτσι, ο πόνος γεννά ένα από τα σημαντικότερα έργα του ποιητή, τον “Αγαπημένο” κι ο χορός του γεννά τον Σεμά,  τον Χορό των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων, τον πιο ισχυρό παραστατικό συμβολισμό της φιλοσοφίας των Σούφι και των λόγων του ποιητή.

Ο σεϊχης, ακίνητος πόλος του χορού, προεξάρχει στην ανέλιξη του Σεμά, τυλιγμένος μ' ένα μαύρο χιτώνα και φορώντας έναν πελώριο κόκκινο σκούφο στο κεφάλι, αποτελώντας το σύμβολο της άγνοιας του ανθρώπου και της επιτύμβιας πέτρας. Οι δερβίσηδες, ασπροντυμένοι, αρχίζουν τον αριστερόστροφο επαναληπτικό στροβιλισμό τους, υπό τον ήχο του νέι, αναπαριστώντας την περιστροφή των πλανητών στο μακρόκοσμο και τον χορό των ατόμων στο μικρόκοσμο. Κάθε τους βήμα, χειρονομία ή χρώμα είναι ένας συμβόλισμός. 

Το άπλωμα των χεριών στην αρχή του χορού, γίνεται για να υποδεχτούν τα δώρα του ουρανού, του κοσμικού μυστηρίου του Σύμπαντος. Το δεξί χέρι, με την παλάμη του στραμμένη προς τον ουρανό λαμβάνει τα δώρα του και τα διοχετεύει προς τη γη με το αριστερό χέρι, του οποίου η παλάμη είναι στραμμένη προς το έδαφος. Έτσι συνδέεται συμβολικά και παραστατικά το βίωμα των υπέρτατων συναισθημάτων και του μοιρασματός τους, μέσω της δημιουργίας, του ποιητικού Λόγου, γραπτού και μουσικού, αιτιολογία της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια ψευδαίσθηση αυθαιρεσίας έναντι του τετελεσμένου των δεινών. Με την ειλικρινή ευχή, η ανθρωπότητα να κατανοήσει και να ερμηνεύσει σε βάθος τον συμβολισμό των λόγων των ποιητών, λόγων μπολιασμένων με κυρίαρχα τα στοιχεία της αλληλεγγύης και της αρμονικής συνύπαρξης των λαών και των ανθρώπων κι όχι με κυρίαρχο το τέρας του φονταμενταλισμού και της μισαλλοδοξίας που γεννά η δολίως ή μη λαθεμένη ερμηνεία τους.

Σεμά
στίχοι – μουσική: Βασίλης Φλώρος
album: Αλμαγέστη ενός χαμάλη ( Chromodiastasi Ltd / MLΚ ©2015 )

https://www.youtube.com/watch?v=oV0d4x84kog 

Στης νύχτας το αμπέχονο / καλά έχει φυλαγμένη, / τη φλόγα της αμάθειας, / που καίει την ψυχή.
Σεϊχης είναι ασάλευτος, / που ασπάλαθο γυρεύει, / χίλιες φορές τους όρκους του / να κάψει πριν χαθεί.
Απ' του αυλού το φύσημα / η στάχτη στον αιθέρα / και του Σαμάλ το λίκνισμα / ζερβός στροβιλισμός.
Το πρώτο κλάμα ενός ρεμπάμπ / στη δίνη του αέρα, / λόγος που πίσω του άφησε / του φίλου ο χαμός.
Η σκέψη στον ωκεανό, / το βλέμμα στον Αντάρη, / καρτέρι στα διάφανα / τα δώρα τ' ουρανού.
Χορός των άστρων σύμμετρος / σε άτακτο πιθάρι / κι όλος ο κόσμος κέρασμα / στα χέρια ενός θεού.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΓΛΩΣΣΑΡΙ

1. Η λαϊκή παράδοση των Αράβων θέλει στο δρόμο για τη Δαμασκό, ο νεαρός τότε Τζελαλαντίν Ρουμί, μαζί με τον πατέρα του, τον Μπάχα Βαλάντ, επίσης σπουδαίο ποιητή της εποχής και σημαντικό ηγέτη των ορθοδόξων θεολόγων Σουλτάν Ουλεμά, να συνατούν τον Πέρση ποιητή Ιμπν Αλ 'Αραμπι, που ο θρύλος αναφέρει ως Ιπτάμενο (  Πάραντα ) Δερβίση. Εκείνος, βλέποντας μπροστά τον πατέρα από το γιο, ανέφερε την περίφημη συμβολική και προφητική φράση : “...να ένας ωκεανός, πίσω από μια λίμνη....”.
    
2. Ασπάλαθος: (επιστημονική ονομάσια: Calycotome villosa, Καλυκοτόμη η εριότριχος)
   Είδος αγκαθωτού θάμνου. Φυτρώνει κυρίως σε ορεινές περιοχές. Έχει μικρά πράσινα φύλλα και ανθίζει κατά τον Απρίλιο ή τον Μάιο. Ο ανθός του είναι κίτρινος λουλούδια με χαρακτηριστική οσμή και ο καρπός του τρώγεται πολύ από τις κατσίκες. Χρησιμοποιείται ως προσάναμμα.
    
3. Σαμάλ: Ο άνεμος Σαμάλ είναι ένας ισχυρός βορειοδυτικός άνεμος που κατέρχεται από τα υψίπεδα της ανατολικής Τουρκίας, του Ιράκ και του Ιράν και καταλήγει στον Αραβικό κόλπο. Πνέει κυρίως από την Άνοιξη μέχρι το Καλοκάιρι.  Κατά την αραβική λαογραφία τους προδρόμους ανέμους του Σαμάλ, που αρχίζουν να πνέουν περί τα τέλη Μαρτίου τους ονομάζουν Αλ Χάφαρ, τους δυνατότερους των προδρόμων, που πνέουν περί τον Ιούνιο τους ονομάζουν Μπάρι Θοραγιά, από το όνομα της ανατολής των Πλειάδων ( Θοραγιά ). Στα τέλη του Ιουνίου αρχίζει ο κυρίως άνεμος ο Σαμάλ, που λέγεται και Αλντεμπαράν, από το ομώνυμο άστρο, ο οποίος δημιουργεί τεράστια αμμοθύελα. 
    
4. Αντάρης (λατινικά Antares): Ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό του Σκορπιού κι ένας από τους φωτεινότερους στο νότιο ημισφαίριο, ο Άλφα(α) του Σκορπιού. Το όνομά του συναντάται στην Μεγίστη Μαθηματική Σύνταξιν, την Βίβλο της Αστρονομίας, την περίφημη Αλμαγέστη του Κλαύδιου Πτολεμαίου. 

Η ετυμολογία του όρου προήλθε από τους αντίστοιχους όρους «αντί» και «Άρης», δηλαδή «αντικαταστάτης του Άρη» ή «αντίζηλος του Άρη», μία αναφορά στο παρόμοιο χρώμα και φαινόμενο μέγεθος των δύο ουράνιων σωμάτων. 

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Η σκόνη του κόσμου, Jacques Lacarrier - μτφ. Μίνως Πόθος - σελ. 59 ©Nil editions, 1997, για την ελληνική γλώσσα ©Ι.Δ. Χατζηνικολή, 1999
2. Ο Αγαπημένος, Τζελαλαντίν Ρουμί – απόδοση: Καδιώς Κολύμβα, εκδ. Αρμός

Βασίλης Φλώρος, τραγουδοποιός
[email protected]
www.facebook.com/vassilisfloros