Έβρενος: Το χωριό των 8 ηρώων

Έβρενος: Βρίσκεται σε υψόμετρο 81 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ο Μελίρρυτος το 1871 στην περιγραφή της ιστορικής και γεωγραφικής από εκκλησιαστική άποψη της Μητρόπολης Μαρωνείας μας ενημερώνει ότι το Εβρέν-Κιοϊ είναι τσιφλίκι, κατοικείται από μερικές οικογένειες χριστιανών εργατών γης και δεν έχει εκκλησία.

Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ζούσαν στο χωριό περί τις 25 περίπου οικογένειες βουλγαρόφωνων χριστιανών που είχαν έλθει από το Μεγάλο Δέρειο, τα Ποντίκια και το Αβρέν του Κρούμοβγκραντ. Το 1913 οι Τούρκοι έσφαξαν όμως τους άνδρες και τα αγόρια πάνω από 12 ετών. Οι γυναίκες και με τα κορίτσια βιάσθηκαν. Σώθηκαν μόνο 3 υπερήλικοι βουλγαρόφωνοι χριστιανοί κάτοικοι.

Το 1920 το χωριό μετενομάσθηκε από Εβρέν-Κιοϊ σε Έβρινος. Στις 16-10-1940 το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Εβρινός. Από το 2010 ανήκει στον Δήμο Μαρώνειας Σαπών. Στις 9-5-2013 ο οικισμός μετονομάζεται σε Έβρενος. Επίσημη ερμηνεία της προέλευσης της ονομασίας του χωριού δεν υπάρχει. Ορισμένοι λένε -και που οπωσδήποτε κάνουν λάθος- ότι προέρχεται από τον Βυζαντινό άρχοντα της Προύσσας που αφού παρέδωσε την πόλη στους Οθωμανούς αλλαξοπίστησε και έγινε στρατηγός των Οθωμανών. Έτσι από Αβρανίζης ή Βρανέζης ονομάστηκε Γαζή Αχμέτ Εβρενός και το 1361-62 κατέκτησε όλη την Ροδόπη.

Ο Στίλπων Κυριακίδης Κομοτηναίος καθηγητής φιλόλογος, ιστορικός και βυζαντινολόγος που ήταν υπεύθυνος της "Επιτροπής Τοπωνυμιών της Ελλάδας" ακόμα πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους δεν θα έδινε ποτέ όνομα χωριού της Θράκης το 1922 προς τιμή αυτού του τρισκατάρατου Οθωμανού σφάχτη των Ελλήνων. Αυτός τους είχε αρπάξει τις περιουσίες και μετά μοίραζε στο Πτωχοκομείο (Ιμαρέτ) φαγητό για τον κόσμο και ζωοτροφές για τα ζώα. Άρα το πρώτο του όνομα Εβρέν-Κιοϊ οπωσδήποτε δεν έχει καμία σχέση με τον Γαζή Αχμέτ Εβρενός. Η περιοχή αυτή πιθανόν δόθηκε σε κάποιον ίσως στρατιωτικό του που διακρίθηκε στον πόλεμο με όνομα Εβρέν δημιουργώντας έτσι ένα τσιφλίκι όπως και μας ενημερώνει το 1871 ο Μελίρρυτος.

Ο Έβρενος είναι μικτό χωριό, οι μουσουλμάνοι είναι εγκατεστημένοι βορειοανατολικά και οι χριστιανοί νοτιοδυτικά.

Το σχολείο για τους χριστιανούς λειτούργησε στο χωριό για πρώτη φορά το 1937. Η εκκλησία όπως και το σχολείο κατασκευάστηκαν με την προσωπική εργασία των χωρικών, όπως και βοηθούσε ο ένας τον άλλον για το χτίσιμο των σπιτιών και των αποθηκών τους.

Οι κάτοικοι όλα τα χρόνια ασχολούνταν με την καλλιέργεια των καπνών, των σιτηρών, λίγη κτηνοτροφία και μερικά μικρά αμπέλια.

Η παλιά εκκλησία του χωριού χτίστηκε το 1952-53 περίπου και είναι του Αγίου Τρύφωνα το 1977 περίπου χτίστηκε νέα εκκλησία πάλι του Αγίου Τρύφωνα, επίσης υπάρχει και ένα παρεκκλήσι στην άκρη του χωριού η Μεταμόρφωση του Σωτήρος που γίνεται και το πανηγύρι και εφημέριος του χωριού είναι ο αρχριμανδρίτη Τσουπράκος Ιωσήφ.

Οι οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στον Έβρενο έχουν τόπο καταγωγής τους την Ανατολική Θράκη και την Μικρά Ασία. Έτσι έχουμε οικογένειες από τις Σοφίδες, την Πέτρα 40 Εκκλησιών, την Βιζύη - Βιζύης, την Σαρακίνα Βιζύης, τον Μαχητή (Μαχμούτ Κιοϊ), Ηράκλειας, την Σκεπαστό 40 Εκκλησιών, την Δογάτζα (Τριφώνιο Ηράκλειας), το Λουλέ Μπουργκάζ 40 Εκκλησιών, την Γέννα 40 Εκκλησιών, την Κερασούντα Κερασούντας, το Γιόβαλη Βιζύης, τον Αϊπάς Δέρκων και το Μέγα Ζαλούφι Διδυμοτείχου, καθώς επίσης και 6 οικογένειες από το Κιζ-Δερβέν Νικομηδείας Μικράς Ασίας.

Από τις Σοφίδες κατάγονται οι εξής: Αλεξιάδης Ανέστης του Αλέξη, Αλεξιάδης Αντώνιος του Αλέξη. Αρνίδου ή Κωνσταντίνου Ζωή του Αθανασίου γένος Λαμπαδιέλη Αν. Κωνσταντίνου ή Αρνίδου Ζωή του Αθανασίου γεν. Λαμπαδιέλη. Λαμπαδιέλη Λεμονιά του Παν. Μορφακίδης Παναγιώτης του Μ. Μπρατίδης Γαβριήλ του Κ. Ντανατανίδης Παναγιώτης του Δημ. Σταυρακίδης ή Σταυρίδης Καρυοφύλλης του Στ.

Από την Πέτρα 40 Εκκλησιών κατάγονται οι εξής: Αντωνίδης ή Αντωνίου Πασχάλης του Γεωργίου. Αντωνίδου ή Αντωνίου Μαρία του Πασχάλη. Μπίτσιος Ιωάννης του Κωνσταντίνου. Σαρίδου Χρυσή συζ. Μιχαήλ γένος Αντωνίου. Τσομπανίδης Ιωάννης του Νικολάου. Τσομπανίδης Νικόλαος του Ιωάννη.

Από την Βιζύη Βιζύης κατάγονται οι εξής: Βουδούρης Ελευθέριος του Αλ. Σαρίδης Μιχαήλ του Χρήστου. Τσακλιώτης Περικλής του Βασιλείου. Τσακλιώτης Βασίλειος του Περικλή. Χατζοπούλου Καλλιόπη χήρα Μιχαήλ Παπαϊωάννου.

Από την Σαρακίνα Βιζύης οι: Κηπουρός Ανέστης του Βασ. Κηπουρού Βηθλεέμ του Ανέστη. Πίτατζης Γεώργιος του Μαργ. Ρίζος Κωνσταντίνος του Δ.

Από τον Μαχητή (Μαχμούτ Κιοϊ) Ηράκλειας οι: Γκαγκατζάς Αθανάσιος του Ν., Γκαγκατζά Γιαννούλα χήρα Νερατζή γένος Χατζηχριστοδούλου. Μελήκινα Κωνσταντούλα. Μαμούλης Κωνσταντίνος του Χρήστου.

Από την Σκεπαστό 40 Εκκλησιών οι: Κουρουτζή Μαλαματή συζ. Πέτρου γένος Χριστοδούλου. Κουρουτζής Πέτρος του Πολυχρόνη. Χριστακίδης Πολυχρόνης του Κ. ή Χρ.

Από την Δογάτζα Ηράκλειας οι: Αποστόλου Κωνσταντίνος του Αθανασίου. Αποστόλου Πασχάλης του Κ.

Από το Λουλέ Μπουργκάζ 40 Εκκλησιών: Βουλγαρίδης Δημήτριος του Ιωάννη.

Από την Γέννα 40 Εκκλησιών: Κέσογλου ή Κεσοπούλου Δέσποινα χήρα Αθανασίου.

Από την Κερασούντα Κερασούντας ο Αραμπατζής Παναγιώτης του Σωτηρίου.

Από το Γιοβαλή Βιζύης η οικογένεια της Τσακλιώτου Θωμαής του Βασιλείου το γένος Γεωργίου.

Από το Αϊπάζ Δέρκων η οικογένεια του Κωνσταντινίδη ή Αρνίδη Αθανασίου του Δημητρίου.

Από το Μέγα Ζαλούφι Διδυμοτείχου η οικογένεια του Μενεξέ Γεωργίου του Ιωάννη.

Από το Κιζ-Δερβέν Νικομηδείας Μικράς Ασίας οι εξής οικογένειες: Της Αποστόλου Δόμνας του Πασχάλη. Του Κυμπαρίδη Ιορδάνη (κληρονόμοι), του Κυμπαρίδη Ιωάννη, του Κυμπαρίδη Κωνσταντίνου (κληρονόμοι), της Κυμπαρίδου Ευφροσύνης χήρας Ιορδάνη και του Νταρόγλου Σάββα του Ηλία.

Επίσης αγνώστου καταγωγής είναι καταγεγραμμένη και η Παλαλούδα Ξανθούλα του Αναγνώστη.

Όλα τα χρόνια χριστιανοί και μουσουλμάνοι στο χωριό έζησαν ειρηνικά και πολλές φορές μάλιστα αλληλοβοηθούμενοι στα προβλήματά τους. Τα τελευταία χρόνια όμως ορισμένοι μειονοτικοί νεαροί εμποτισμένοι με το μίσος των γκρίζων λύκων έσκισαν την σημαία του σχολείου, έγραψαν κακόβουλα συνθήματα στους τοίχους του, όπως και στις πινακίδες εισόδου του χωριού, κάτι βέβαια που καταδικάστηκε από τους φιλήσυχους μουσουλμάνους του χωριού αυτού.

Το 1941-44 κατά την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής στην Ροδόπη μεταξύ των άλλων στο χωριό συνέλαβαν οι Βούλγαροι αστυνομικοί τους Γκαγκατσά Αθανάσιο, Γουδουσίδη Θεοδόσιο, Κεσόπουλο Μιχαήλ, Πρατίδη Γεώργιο, Σαρίδη Μιχαήλ, Σταυρακίδη Παναγιώτη, Τσακλιώτη Γεώργιο και Τσομπανίδη Νικόλαο, γιατί έκαναν έρανο στο χωριό και μάζευαν ρούχα, τυριά, αυγά, κότες, κρέατα, όσπρια, ψωμιά για τους Έλληνες αντάρτες που ζούσαν στα βουνά της Ροδόπης και έκαναν αγώνες κατά των Βουλγάρων. Έτσι όλους αυτούς τους πήρανε από τα σπίτια τους, τους έδεσαν με σύρμα τα χέρια και τα πόδια και με ένα αλογόκαρο τους μετέφεραν στην Κομοτηνή όπου τους βασάνισαν φρικτά μέχρι που έδεσαν και τους γεννητικούς τους αδένες με το σύρμα και τους έκοψαν, ακολούθως τους καταδίκασαν σε θάνατο και τους δολοφόνησαν. Τον Τσομπανίδη Νικόλαο τον έκαψαν ζωντανό ρίχνοντας τον μέσα στον καυστήρα του μύλου του Στάλλιου που βρισκόταν στην σημερινή οδό Πλαστήρα με Μπότσαρη γωνία.

Ο Δήμος Σαπών προς τιμή αυτών των ηρώων τοποθέτησε ηρώο με τα ονόματά τους όπως και άλλων ηρώων από τα γύρω χωριά του Δήμου. Η μητριά Ελλάς όμως δεν έχει αφιερώσει ούτε μια σειρά στην ιστορία όλων των Ελλήνων που δολοφονήθηκαν κατά την βουλγαρική κατοχή. Τα ονόματά τους όμως είτε θέλουν ορισμένοι, είτε όχι θα βρίσκονται πάντα γραμμένα στο Πάνθεο των ηρώων της Ελλάδος όπως και στο καλύτερο μέρος της καρδιάς των Ροδοπαίων.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού έχει έδρα το δημοτικό σχολείο, την μέρα δε του Αγίου Τρύφωνα προσφέρει στους παρευρισκομένους παραδοσιακό έδεσμα (κουρμπάνι) και γλυκίσματα προσπαθώντας έτσι να κρατήσει τους δεσμούς με το χωριό τους όλων των καταγομένων από τον Έβρενο.

Θα κλείνουμε με ένα τραγούδι από τους Σοφίδες που μας τραγούδησε με την ωραία φωνή της η αξιαγάπητη 84χρονη Εβρενιώτισσα Χατζαρίδου Ευφροσύνη. Αυτό το τραγούδι το τραγουδούσε παρουσία όλων των εγγονών ο παππούς της Αλεξιάδης Αντώνιος στην Ανατολική Θράκη.

Από μικρός ορφάνεψα / απ' την καλή μου μάνα / και ο καλός μου ο μπαμπάς / με πήρε παραμάνα. / Τα αδέλφια μου με χτύκισαν / σε μια κυρά Βουλγάρα / 12 χρόνια έκανα / στα μάτια δεν την είδα...

Πηγές

Οι sapes.mysch.gr - Κεραμυδάς Γεώργιος

Χατζαρίδου Ευφροσύνη