8 ΜΑΡΤΙΟΥ: ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥΣ

Η Λουκία Καραθεοδωρή, σύζυγος του Στεφάνου και κόρη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και της Σμαράγδας Μουρούζη. Διακρίθηκε εκτός από εξαίρετη σύντροφος, νοικοκυρά και για το πολύπλευρο φιλανθρωπικό της έργο. Ανέπτυξε σημαντική δράση σε θρησκευτικά και άλλα ευαγή ιδρύματα. Διετέλεσε πρόεδρος κοσμητριών του Ζαππείου Παρθεναγωγείου.

Ως ύψιστο καθήκον προέτασσε τον Κυριακάτικο εκκλησιασμό με όλη την οικογένεια. Το πόσο σημαντικό αποδείχτηκε αυτό το γεγονός προκύπτει από το ότι δημιουργήθηκε μια οικογενειακή παράδοση που συνεχίστηκε μέχρι την απόληξη του γενεαλογικού δέντρου με την οικογένεια του μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή.

Όλη η ζωή της σημαδεύτηκε από προσφορά στον πλησίον, τον πάσχοντα, τον πτωχό, τον ανήμπορο. Με τη ζωή της επηρέασε πολλούς ανθρώπους από το ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.

Αυτό συμπεραίνουμε και από το πρωτοφανές πλήθος που συμμετείχε στην κηδεία της όταν πέθανε το 1884 και την επιμνημόσυνη δέηση. Σώζονται επικήδειοι, θρήνος επί του τάφου, ελεγεία ποιήματα και επιμνημόσυνοι λόγοι από σημαντικούς ανθρώπους που συνθέτουν αφ’ ενός και καταδεικνύουν αφετέρου το μέγεθος της εκτάκτου και περιφανούς προσωπικότητας της Λουκίας Καραθεοδωρή.

Αναφέρουμε επιλεκτικά μερικές μόνο προτάσεις από αυτές τις γραφές φτιάχνοντας ένα μπουκετάκι που δείχνει περί τίνος κήπου πρόκειται ο χαρακτήρας και οι αρετές αυτής της υπέροχης γυναίκας.

Ο Ξενοφών Ζωγράφος, διευθυντής του Ζαππείου Παρθεναγωγείου, στον επικήδειο λόγο που εκφώνησε είπε μεταξύ άλλων: «Τι δ’ αν είποιμεν περί της τελειότητος αυτής ως μητρός; εἰ αληθές το δή λεγόμενον εκ του καρπού το δέντρο γνωσθήσεται».
Από τον θρήνο επί του τάφου της Λουκίας Καραθεοδωρή παραθέτουμε μερικούς από τους 65 στίχους:

Ἰδού φέρεις γεγραμμένον ἐπί τοῡ φαιδροῡ μετώπου
Τῆς Καρδίας Σου τόν τύπον, καί τό ἢπιον τοῡ τρόπου
Τό σεμνόν, πλήν αὐστηρόν,
Ὃπερ εἵλκυε τῶν πάντων τήν στοργήν καί τήν φιλίαν•
Εὐτυχεῖς καθίστας τόσους, μ’ ἓν Σου νεῡμα λέξιν μίαν, 
Μέ ἓν βλέμμα ἱλαρόν.    
Ὢ, τό στόμα Σου δέν εἶπε, ποτέ ψεύδη ἢ κακίας, 
Τῆς ὀρθῆς κρίσεως ἧτο καί τῆς ὃλης ἀληθείας
Ἡ ἀλάνθαστος σφραγίς!

Στο μνημόσυνο των 40 ημερών ειδικό ατμόπλοιο μετέφερε από τη Γέφυρα στο Νιχώρι, που ήταν ο τάφος της, πλήθος κόσμου και όλη την ελίτ του πνεύματος και της διπλωματίας από Έλληνες και Τούρκους.

Η αγάπη του κόσμου και των αρχών προς το πρόσωπό της δημιούργησε μία πρωτοφανή τελετή. Τα άνθη ατέλειωτα, οι ψάλτες, οι ιερείς, οι αρχιερείς και ατέλειωτοι απλοί άνθρωποι που είχαν ωφεληθεί από την φιλανθρωπία της Λουκίας Καραθεοδωρή.

Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Χάλκης κ. Ευγένιος Ξηρουδάκης παρουσιάζοντας το ηθικό μεγαλείο της εναρέτου, ευσεβούς και ταπεινής αυτής ψυχής μεταξύ άλλων είπε: «Ἰδού, ἡ ἀρχή ἀφ’ ἧς ὡρμᾶτο ἡ Θεοσεβής αὓτη γυνή καθ’ ἃπαντα τον ἑαυτῆς βίον «ἐγώ και ἡ οἰκία μου λατρεύσομεν Κυρίῳ ὃτι Ἃγιος ἐστί» και διέμεινε πιστή εἰς την ἀρχήν ταύτην».

Η κόρη της Ελένη Αντωνοπούλου έγραψε για τον θάνατό της μητέρας της δύο ελεγεία. Αναφέρουμε ενδεικτικά μία στροφή για να πάρουμε μία γνώμη για τον τρόπο με τον οποίο η κόρη σκιαγραφεί την μητέρα Λουκία: 

Διατί ψυχή ἁγία, δεν ἠθέλησες να μείνῃς
Ἐπί γῆς ὀλίγον ἒτι; Σύ τῆς ἐλεημοσύνης
Χείρ ἀκάματος, γενναία καί ἐν ἒργοις και ἐν λόγοις,
Τάς ἀνάγκας τοῡ πλησίον ἐθεράπευες σοφρόνως
Ἦσο ἰατρός καί φίλος τῶν πασχόντων καί συγχρόνως 
Ὃσους ἒβλεπες ηὐλόγεις.
Ὡς δευτέραν φύσιν εἶχες το να ζῇς διά τους ἄλλους,
Νά ὑποχρεοῖς ἐξίσου τους μικρούς και τους μεγάλους.
Σύ ἐτέρπεσο εἰς πᾶσαν μεγαλόψυχον ἰδέαν!

Σταματούμε εδώ τους πολλούς λόγους ακόμη που υπάρχουν ως ομολογία για την ασυνήθη αυτή προσωπικότητα της Λουκίας Καραθεοδωρή. 

Κλείνουμε τη σύντομη αυτή αναφορά για την σπουδαία αυτή γυναίκα με την διαπίστωση ότι τώρα μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα και πιο εύκολα τα πεπραγμένα του συζύγου της, Στεφάνου Καραθεοδωρή, δεδομένου ότι δίπλα του έστεκε ένας Παρθενών αρετών που στήριζε την οικογένεια με υπέροχη αρμονία ώστε να απολαμβάνουμε τα μεγάλα επιτεύγματά τους προς όφελος της επιστήμης, της κοινωνίας και του γένους.

Παραθέτουμε και λίγους στίχους του σημαντικού δασκάλου, ποιητή και λογοτέχνη Ηλία Τανταλίδη για την οικογένεια του Στέφανου Καραθεοδωρή και της Λουκίας Μαυροκορδάτου για την γιορτή της το 1851. Τα κομμάτια αυτά μελλοποίησε ο μουσικοσυνθέτης Σάκης Βαργεμτζίδης, Αδριανουπολίτης και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Αδριανουπολιτών Κομοτηνής “Η ΑΔΡΙΑΝΟΥ”.

ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΑΙΝΑΣ
Ω ξύπνα κυρά Ιάτραινα, αρχόντισσα μεγάλη,
Του κόσμου το τριαντάφυλλο, της Πόλης το καμάρι
Το άστρο του Σταυροδρομιού, ο ήλιος του σπιτιού σου 
Ξύπνα να καλοχτενισθής, να βάλης τα λαμπρά σου,
να βάλεις τα γιορτιάτικα, να ντύσεις τα παιδιά σου
Να δώσεις νέες προσταγές, να στολιστή το σπίτι, 
Θε να ρθουν όλοι σήμερα και θα σε χαιρετίσουν
θα ρθουν μεγάλοι και μικροί, θα ρθουν δικοί και ξένοι
Θα ρθ’ ο Παπάς κι ο Προεστός, θα έρθη και ο Δεσπότης 
θα ρθουν ιατροί και ιάτραινες, αρχόντισσες, αρχόντοι 
του κόσμου το τριαντάφυλλο της πόλης το καμάρι
Σαν τα εφτά μαλάματα θα ’ρθουν αρχοντοπούλες,
Να ιδούν τους τρόπους τους καλούς ν’ ακούσουν τη λαλιά σου
να ζήσετε αρχοντόπουλα και σεις αρχοντοπούλες
Τριγύρω στο ολοφώτιστο του Γεναριού φεγγάρι.

“ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ”
Σαν λάμπει τ’ άστρο της αυγής όταν γλυκοχαράζει
Σαν φέγγει τα μεσάνυχτα του φαναριού ο Πύργος
Με γλυκοκελαηδήματα και ψαλμουδιές να ιδήτε
Τιμήστε την πανήγυριν όσο καλά μπορείτε
Παίξτε λαούτα και βιολιά, νταούλια και ζουρνάδες
Και το τραγούδι της Μυρτιάς για να το πουν ψαλτάδες.
Φορέστε τα στολίδια σας και τα πασχαλινά σας
Και τρέξτε πρώτα στου σπιτιού τις άγιες εικόνες
Όσο να σβήσουν τα κεριά κι ως να κατακοπήτε
Τιμήστε την πανήγυριν όσο καλά μπορείτε.

ΕΛΕΝΗ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
Είναι η δεύτερη από τις πέντε κόρες του Στεφάνου Καραθεοδωρή. Γεννήθηκε το 1936 και απέκτησε σπουδαία μόρφωση φιλολογική με μεγάλο κύρος και εμβέλεια.

Διαπιστώνουμε τούτο και από την αλληλογραφία με τον Βίκτωρ Ουγκώ, τον οποίο όταν δημοσίευσε σε συνέχειες (1862) σε εφημερίδα των Παρισίων τους «Άθλιους», η Ελένη Καραθεοδωρή ευαισθητοποιημένη από τον χαρακτήρα του Γιάννη Αγιάννη, τον παρακαλεί να μην τον καταδικάσει στην εξέλιξη του έργου. Εκείνος της απαντά:

«Madame

Uous m’ envoyez un cri de l’ âme, cri d’ une âme charmante. Uous êtes de la patrie du beau, belle probablement, bonne à coup sûr. je ne saurais uous dire â quel point votre lettre me touche. L’ homme dâmne, mais Dieu sauve. La Société n’ est pas digne de faire grâce, elle qui ne fait pas justice. jean Valjean aura sa grâce, mais il l’ aura de Dieu. Voilà Madame ce que je puis repondre à votre touchante intercession. Je mets à vos pieds tous mes hom-mages».
Victor Hugo

Κυρία
Μου στέλνετε μια κραυγή της ψυχής, μιας ψυχής γοητευτικής, είστε από την πατρίδα του ωραίου, όμορφη προφανώς, καλή σίγουρα. Δεν θα μπορούσα να σας πω μέχρι πιο σημείο το γράμμα σας με συγκίνησε. Ο άνθρωπος τιμωρεί αλλά ο Θεός σώζει. Η κοινωνία δεν είναι άξια να δώσει χάρη, αυτή που δεν απονέμει δικαιοσύνη. Ο Γιάννης Αγιάννης θα έχει την χάρη του αλλά θα την έχει από τον Θεό. Να, Κυρία, τι μπορώ να απαντήσω στην συγκινητική σας μεσολάβηση. Θέτω στα πόδια σας όλα μου τα σέβη.

Βίκτωρ Ουγκώ
Επίσης όπως αναφέραμε και στην βιογραφική αναφορά της μητέρας της έγραψε και δύο εξαίσια ελεγεία για το θάνατο της μητέρας της που που αναδεικνύουν όχι μόνο την προσωπικότητα της μητέρας αλλά και την εξαίρετή της του λόγου τέχνης που κατείχε.

Η Ελένη έκανε σπουδαίο γάμο με τον Μιχάλη Αντωνόπουλο, βουλευτή της Βουλής των Ελλήνων, Υπουργό, διδάκτωρ του Δικαίου. Διετέλεσε και πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι. Σημειωτέον ότι ο πατέρας του Γεώργιος Αντωνόπουλος ήταν γραμματέας του Υψηλάντη και μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

Η Ελένη Καραθεοδωρή με τον Μιχάλη Αντωνόπουλο έκαναν δύο κόρες και ένα γιο. Οικογένεια έκανε μόνο η Λουκία που παντρεύτηκε τον Γεώργιο Μουσούρο Γκύκη, του οποίου ο πατέρας κατόρθωσε να ακυρώσει την συμμαχία της Τουρκίας με την Βουλγαρία κατά της Ελλάδας και Σερβίας. Ταύτα διεμήνυσε ο Μουσούρος Γκύκης στον Βενιζέλο.

Η Ελένη Καραθεοδωρή πέθανε το 1914.

ΣΟΦΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
Από αυτήν την κόρη του Στεφάνου έχουμε τη συγγενική σχέση του γένους Καραθεοδωρή με την Πηνελόπη Δέλτα, τον Αντώνη Σαμαρά και τον ευεργέτη και δήμαρχο Αθηναίων Εμμανουήλ Μπενάκη.
Ο γιος της Σοφίας Καραθεοδωρή, ο Στέφανος Δέλτας, μεγάλωσε στο σπίτι του παππού του Στέφανου με τους καλύτερους δασκάλους, έλαβε σπουδαία μόρφωση και παντρεύτηκε την Πηνελόπη, κόρη του εθνικού ευεργέτη και δημάρχου Αθηνών Εμμανουήλ Μπενάκη.
Η Πηνελόπη Δέλτα είναι η γνωστή σε όλους μας πεζογράφος με τα μνημειώδη και υπέροχα λογοτεχνήματά της.
Η Πηνελόπη Δέλτα έκανε τρεις κόρες, την Σοφία που παντρεύτηκε τον Μιχάλη Μαυροκορδάτο, την Βιργινία που παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο Ζάννα και την Αλεξάνδρα που παντρεύτηκε τον Αντώνιο Παπαδόπουλο. Εγγονή της Πηνελόπης Δέλτα είναι η Λένα Ζάννα που παντρεύτηκε τον πατέρα του γνωστού πολιτικού Αντώνη Σαμαρά.

ΜΑΡΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
Από την Μαρία Καραθεοδωρή ξεκινάει ένα σημαντικό κλαδί του γένους Καραθεοδωρή με σημαντικά παρακλάδια και μεγάλες και ιστορικές προεκτάσεις.
Παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, ο πατέρας του οποίου μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον ίδιο τον Ρήγα Φεραίο. Αυτός στην ελληνική επανάσταση ως διερμηνέας Ρωσικής μοίρας μεσολάβησε για την παρουσία του Ρωσικού στόλου στην Σμύρνη σώζοντας χιλιάδες Έλληνες από την σφαγή.
Η Μαρία έκανε δύο παιδιά, τον Στέφανο και την Λουκία. Ο Στέφανος Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος έγινε αντιναύαρχος του Ελληνικού στόλου και Διοικητής του πρώτου Ελληνικού υποβρυχίου κατά τους Βαλκανικούς πολέμους.
Ο Στέφανος Παπαρρηγόπουλος έκανε τρεις κόρες, την Μαρία, την Αργυρώ και την Ελένη. Η Μαρία παντρεύτηκε τον Μιχάλη Σκαναβή.
Το γένος Σκαναβή είναι ένα μεγάλο και ιστορικό γένος, δεντροδιάγραμμα του οποίου έχουμε στο Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή και στο οποίο εμφανίζονται πολλές μεγάλες και ιστορικές προσωπικότητες.
Η Λουκία η κόρη της παντρεύτηκε τον Ιάκωβο Νεγρεπόντη, που κατείχε πολλά αξιώματα. Ήταν υποδιοικητής και καθηγητής της σχολής Ευελπίδων. Διετέλεσε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού και έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους και την Μικρασιατική εκστρατεία.

ΣΜΑΡΑΓΔΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ 1830 – 1899
Αυτή είναι η πρώτη κόρη του Στέφανου. Παντρεύτηκε τον Σπύρο Μπαλτατζή, γιο μεγαλέμπορου και Τραπεζίτη.
Η Σμαράγδα ήταν εγγονή της Σμαράγδας Μουρούζη μητέρας της Λουκίας Καραθεοδωρή και συζύγου του Στέφανου που αναφερθήκαμε στις προηγούμενες βιογραφικές αναφορές.
Άξιον αναφοράς είναι ότι η οικογένεια Μουρούζη είναι μια οικογένεια Φαναριωτών, έχει τις ρίζες της από την Βυζαντινή εποχή το 1200 περίπου, η οποία μετά την Άλωση το 1204 από τους Φράγκους ακολούθησαν τον Αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό τον ιδρυτή της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.
Η Μαρία Μουρούζη επανίδρυσε στην Τραπεζούντα την περίφημη Μονή ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ.
Η Σμαράγδα Καραθεοδωρή έκανε δύο κόρες και έναν γιο. Την Λουκία, την Ελένη και τον Εμμανουήλ.

Από το βιβλίο ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΔΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ 1750-1950  Εκδόσεων ΑΡΧΥΤΑΣ