Τα έθιμα - οι άγραφοι νόμοι στους Ρωμιούς Καππαδόκες

Τα έθιμα είναι άγραφοι κανόνες που υπάρχουν μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες και ορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά, τις αντιλήψεις και τον τρόπο συμβίωσης […].

Αναφέρω ένα εντυπωσιακό παράδειγμα από το χωριό μου (Ασκητές) που συνδέεται με εθιμική προκατάληψη ανάμεσα σε Σαρακατσάνους και Καππαδόκες (γύρω στο 1965).

Επικρατούσε ο αυστηρός κανόνας να μη παντρεύονται Σαρακατσάνοι με Καππαδόκες. Ο άγραφος αυτός νόμος τηρούνταν αυστηρά και από τις δύο πλευρές.

Ήρθε όμως κάποτε ο «έρως ανίκατε μάχα» δυνατός, τολμηρός και ανίκητος. Κορίτσι αγόρι κλέφτηκαν και κρύφτηκαν από το φόβο του γονιού της τσούπρας.

Έγινε χαλασμός. Ακόμα και τα όπλα των ΤΕΒ πάρθηκαν στα χέρια και ευτυχώς δεν χρησιμοποιήθηκαν. Το πράγμα μετά τους πρώτους θυμούς είχε αίσια κατάληξη. Οι αγαπημένοι έγιναν στη ζωή ένα υποδειγματικό ζευγάρι, ζηλευτό και χάρηκαν παιδιά - εγγόνια. Από τότε στο μικρό χωριό μου γκρέμισαν τα εθιμικά τείχη και η ανθρωπιά με τον έρωτα έγιναν μύλοι για να ζούνε ευτυχισμένα οι αγαπημένοι.

Από τον πνευματικό και εθιμικό βίο των χριστιανών της Ανατολίας έχουμε ένα παράδειγμα που οι προεκτάσεις του έχουν απλωθεί παγκόσμια και γιορτάζονται ακόμα και από αλλόθρησκους λαούς.

Είναι ο Άγιος Βασίλειος από την Καισαρεία της Καππαδοκίας του οποίου η ζωή και η δράση έχουν απ' όλους αναγνωριστεί […].

Οι Καππαδόκες που ήρθαν στη νέα πατρίδα τους Ασκητές έφεραν μαζί τους πολλά από τα έθιμα της παλιάς πατρίδας. Τα έθιμα αυτά είναι συνδεδεμένα στενά με τον εκκλησιαστικό χριστιανικό βίο γιατί, όπως μας έλεγαν οι παλιοί στους τόπους εκείνους «Η εκκλησία ήταν σχολείο και το σχολείο ήταν εκκλησία». Οι παπάδες ήταν δάσκαλοι και οι δάσκαλοι με τις διδαχές τους έδιναν ηθική και θρησκευτική αγωγή.

Ένα βασικό εθιμικό στοιχείο που προετοίμαζε τους πιστούς να υποδεχτούν και να γιορτάζουν τις άγιες μέρες του 12ημέρου ήταν η νηστεία, που άρχιζε 40 μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Νήστευαν αδιαμαρτύρητα άνδρες, γυναίκες και παιδιά για να πάρουν συγχώρεση και να μεταλάβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα.

Την ημέρα αυτή νωρίς το πρωί πριν ακόμα χαράξει πήγαιναν όλοι οικογενειακώς στην εκκλησία. Για φωτισμό κρατούσε κάθε οικογένεια ή γειτονιά το δικό της φανάρι. Στη διάρκεια του εκκλησιασμού η χαρά ήταν διάχυτη στα πρόσωπα των πιστών, γιατί η γιορτή της γέννησης του Χριστού είναι μεγάλη και δίνει την ανάλογη φανέρωση.

Στο τέλος της λειτουργικής ιερουργίας ο παπάς έλεγε τρεις φορές απευθυνόμενος στους πιστούς: «Χριστος ετέχθη» και το εκκλησίασμα αντιφωνούσε τρεις φορές «Αληθώς ετέχθη» έτσι όπως κάνουμε σήμερα με το «Χριστός Ανέστη».

Οι ετοιμασίες για τον εκκλησιασμό, την μετάληψη, τον γιορτασμό γίνονται τις προηγούμενες μέρες: Για να μεταλάβεις πρέπει να είσαι καθαρός στο σώμα και στην ενδυμασία και στην καρδιά. Όσο για το γιορταστικό φαγητό, αυτό είναι συνδεδεμένο με το έχειν και τις συνήθειες της κάθε οικογένειας που προσπαθεί να ευφρανθεί τη μέρα της μεγάλης γιορτής με τα νοστιμότερα και πιο αρεστά φαγητά.

Μετά τον εκκλησιασμό τα μέλη της οικογένειας όταν συγκεντρώνονται στο σπίτι πρέπει να ευχηθούν αναμεταξύ τους όλα τα παιδιά […].