«Gaslighting» ονομάζεται η απόπειρα χειραγώγησης κάποιας/ου

Gaslighting: «Gaslighting» ονομάζεται η απόπειρα χειραγώγησης κάποιας/ου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης της/του. Ο όρος προέρχεται από το βρετανικό θεατρικό έργο «Gas Light» του Patrick Hamilton το 1938, όπου ένας σύζυγος προσπαθεί να τρελάνει τη σύζυγό του μέσα από διάφορες τεχνικές, για να αμφισβητήσει η ίδια τη λογική της. Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και την λογική του. Σύμφωνα με την Κοινωνιολόγο κ. Paige L. Sweet (2019) το gaslighting ως κοινωνικό φαινόμενο έχει έμφυλη διάσταση. Ως πρακτική αποδίδει όταν λαμβάνει χώρα μέσα σε άνισες προσωπικές σχέσεις και οι δράστες ενεργοποιούν τα έμφυλα στερεότυπα για να επιτύχουν τον σκοπό τους. Ένα σαφές παράδειγμα είναι η στερεοτυπική αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι πολύ συναισθηματικές και δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματά τους.

Το gaslighting μπορεί να συμβεί ωστόσο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας όπως στις συζυγικές/συντροφικές, διαπροσωπικές ή εργασιακές σχέσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο βασικός στόχος των δραστών είναι να πληγεί η διανοητική ισορροπία, η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση των θυμάτων, και η υποβάθμιση και απαξίωση του συναισθήματός τους. Οι θύτες-ριες αρνούνται πως έχουν κάνει κάτι κακό, με αποτέλεσμα όσοι έχουν χειραγωγηθεί από αυτούς-ες, μπορεί να οδηγηθούν στο να αμφισβητήσουν την ίδια την αντίληψη τους. Πρόκειται γενικότερα για έναν εξαιρετικά επικίνδυνο τρόπο κακοποίησης καθώς υπονομεύει την ψυχική σταθερότητα των θυμάτων κάνοντάς τα να αμφιβάλλουν για το συναίσθημά τους, την λογική τους, την κάθε επιλογή και την διαύγεια τους. Αν και το gashlighting δεν απαντάται μόνο σε συντροφικές σχέσεις όπως αναφέρθηκε παραπάνω, με βάση υπάρχουσες έρευνες, είναι κοινή πρακτική εκεί όπου ασκείται ενδοοικογενειακή βία και μάλιστα μπορεί να αποτρέψει τις γυναίκες από το να αναζητήσουν βοήθεια.

Το gaslighting συμβαίνει σταδιακά και αρχικά μάλιστα μπορεί να μην αξιολογηθεί σωστά από το θύμα, να κρίνει δηλαδή τα περιστατικά ήσσονος σημασίας. Όμως, με το πέρασμα του χρόνου τα θύματα αισθάνονται μπερδεμένα και αγχωμένα, καθώς νιώθουν πως δεν μπορούν να καταλάβουν τι γίνεται και δεν μπορεί να οριοθετηθούν. Αυτό συμβαίνει γιατί ο/η δράστης-δράστιδα αρνείται την αξιοπιστία της κρίσης τους και παραβλέπει/απορρίπτει αποδείξεις με βάση τις οποίες τα δικά του-της λεγόμενα και κίνητρα δεν είναι ορθά.

Το gaslighting είναι δύσκολο να αναγνωριστεί. Κάποιες ενδείξεις , ωστόσο, ότι βιώνει κάποιος-α αυτού του είδους τη χειραγώγηση, είναι για παράδειγμα “ να του-της αρνούνται όσα θυμάται από μια συνομιλία ή ένα περιστατικό, να μην πιστοποιούν την εγκυρότητα των συναισθημάτων του-της, να τον-την αγνοούν όταν εκφράζει παράπονα, να τον-την αντιμετωπίζουν με ασέβεια”. Συχνά μπορεί να του-της λένε ότι «είναι υπερβολικός-ή, ότι μεγεθύνει τις καταστάσεις με το μυαλό του-της, ότι του-της αξίζουν όσα ακούει, επειδή ο ίδιος-α τα έχει προκαλέσει. Καμιά φορά, τα θύματα μπορεί να δεχθούν και επίθεση με την μορφή απαξιωτικών, υβριστικών ή προσβλητικών εκφράσεων ή και εκφοβιστικών η απειλητικών κινήσεων τις οποίες έπειτα ακολουθεί προσπάθειά υποβάθμισής τους με απόδοση υπερβολικής ευθιξίας και ευαισθησίας ή και παραλογισμού στα ίδια.

Αναγνωρίζοντας το gaslighting: Είναι αρκετά δύσκολο για μια γυναίκα να καταλάβει ότι δέχεται gaslighting, από τη στιγμή που θα φτάσει να αμφισβητεί την κρίση της. Αν όμως υποψιάζεται ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει είτε σε εκείνη ή σε κάποιο δικό της πρόσωπο, είναι σημαντικό να γνωρίζει πως η κατάσταση μπορεί να επιδεινώνεται όταν βρίσκεται σε συχνή επικοινωνία με το άτομο που την χειραγωγεί, το οποίο μπορεί να είναι όπως αναφέρθηκε σύντροφος, σύζυγος, συγγενής, στενός φίλος-η ή συνάδελφος. Υπάρχουν, ωστόσο, υπηρεσίες στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί για βοήθεια και στήριξη όπως οι υποστηρικτικές δομές του Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των φύλων (Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ) για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών οι οποίες είναι πανελλαδικής εμβέλειας και παρέχουν συμβουλευτική στήριξη σε όσες γυναίκες τη χρειάζονται.

Το δίκτυο της (Γ.Γ.Δ.Ο.Π.Ι.Φ) αποτελείται από:

-Την πανελλαδικής εμβέλειας Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 της ΓΓΔΟΠΙΦ, που προσφέρει υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεφωνικής συμβουλευτικής σε γυναίκες θύματα βίας (σε 24ωρη βάση, 365 ημέρες τον χρόνο).

-Τα σαράντα τρία (43) Συμβουλευτικά Κέντρα.

-Τους δεκαοκτώ (18) ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους των Δήμων και τους δύο (2) ξενώνες φιλοξενίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ).

Στις Δομές αυτές παρέχονται με την οπτική του φύλου υπηρεσίες πληροφόρησης, κοινωνικής, ψυχολογικής, νομικής και εργασιακής στήριξης σε γυναίκες θύματα έμφυλης βίας ή και πολλαπλών διακρίσεων, καθώς και φιλοξενία στις γυναίκες και στα παιδιά τους (πληροφορίες στο www.womensos.gr).

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Κομοτηνής του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2012. Το Έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 2014- 2020. Το Συμβουλευτικό Κέντρο Κομοτηνής στελεχώνεται από επιστημονικό προσωπικό και παρέχει ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης σε γυναίκες θύματα βίας, καθώς και σε όσες υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις, από εξειδικευμένο προσωπικό (σύμβουλο υποδοχής, ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό, νομικό).

Οι υπηρεσίες καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής και αφορούν σε:

-ενημέρωση και εξειδικευμένη πληροφόρηση

-ψυχοκοινωνική συμβουλευτική (εξειδικευμένη στήριξη με την οπτική του φύλου)

-εργασιακή συμβουλευτική

-νομική συμβουλευτική/πληροφόρηση για τα δικαιώματα των γυναικών, τους σχετικούς νόμους, τις απαιτούμενες διαδικασίες για την υποβολή μήνυσης, καταγγελίας, κ.ά.

-συνεργασία με άλλες υπηρεσίες και παραπομπή των γυναικών σε ξενώνες, στις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, στο δικαστήριο, σε νοσοκομεία, σε φορείς αρμόδιους για προνοιακά ή άλλα επιδόματα, σε φορείς απασχόλησης, προστασίας και υποστήριξης παιδιών κ.ο.κ.

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Κομοτηνής βρίσκεται στην διεύθυνση: Κωνσταντίνου Παλαιολόγου-Δημοτικής Αγοράς 8 (απέναντι από το Ιεροσπουδαστήριο, πρώην Φιλαρμονική), και λειτουργεί καθημερινά από Δευτέρα έως και Παρασκευή (08:00-16:00).

Το τηλέφωνο επικοινωνίας είναι 2531033290, και το e-mail: [email protected]. Για επιπλέον πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε το www.womensos.gr

Για το Συμβουλευτικό Κέντρο Κομοτηνής,

Θεοδώρα Ραχμανίδου, Σύμβουλος Υποδοχής

Λιζέτα Λιούρτα, Σύμβουλος Ψυχολογικής & Εργασιακής στήριξης

Έφη Γουντουδάκη, Σύμβουλος Κοινωνικής & Εργασιακής στήριξης

Βάνα Παπαστεργίου, Σύμβουλος Νομικής στήριξης