Έγκλημα και τιμωρία για παιδιά και γονείς

Ένα έγκλημα με προεκτάσεις ήταν αυτό με θύτη έναν 16χρονο και θύμα έναν 6χρονο. Ένα έγκλημα που συγκλόνισε την τοπική κοινωνία της Κομοτηνής, με τον βίαιο θάνατο ενός μικρού αγοριού και τον εγκλεισμό ενός εφήβου σε σωφρονιστικό κατάστημα της χώρας μας. Ένα έγκλημα που έρχεται να αναδείξει την απόλυτη ευθύνη των γονέων στην ανατροφή ενός παιδιού. Την ευθύνη που δεν ανέλαβαν οι γονείς του 16χρονου δράστη, αφού την περίοδο που διέπραττε το ειδεχθές έγκλημα, το οποίο ομολόγησε, τον είχαν εγκαταλείψει. Ένας πατέρας αγνώστου διανομής, με πιθανό τόπο εργασίας την γειτονική Βουλγαρία και μία μητέρα απούσα από την ανατροφή του, συνέθεταν το οικογενειακό περιβάλλον του δράστη μέχρι και την στιγμή της σύλληψης τους. 

Η ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΩΞΗ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ
Με αφορμή το έγκλημα που τέλεσε πρόσφατα ο 16χρονος ανήλικος σε βάρος του ανήλικου παιδιού ηλικίας 6 ετών, το οποίο συγκλόνισε όχι μόνο την τοπική κοινωνία της Κομοτηνής αλλά το πανελλήνιο και με δεδομένο ότι, έχει ήδη σχηματισθεί ποινική δικογραφία σε βάρος των γονέων του ανήλικου για τις αξιόποινες πράξεις της παραμέλησης εποπτείας ανήλικου και της έκθεσης αξίζει να αναφερθούν τα ακόλουθα: 
Στον μεγάλο ψυχολόγο Άλφρεντ Άντλερ ανήκει η φράση ότι κάθε φορά που κάνει λάθος ένα παιδί αυτό οφείλεται σε αντίστοιχο σφάλμα του γονέα του. Η φράση αυτή δεν αφορά μόνο τις διαλυμένες οικογένειες αλλά όλες τις οικογένειες ακόμη και τις πιο δεμένες, αφού οι ανήλικοι μπορούν να πνιγούν, τόσο από την παγερή αδιαφορία των γονέων τους, όσο όμως και από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό τους. Έχουμε ξεχάσει το χρυσό κανόνα του μέτρου και από το ένα άκρο έχουμε φτάσει στο άλλο. Από το ρητό «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» βάσει του οποίου μεγάλωναν κάποτε τα παιδιά, φτάσαμε σήμερα στην απόλυτη ασυδοσία όπου τα παιδιά έχουν τόσες ελευθερίες που πλέον έχουν στερηθεί τη χαρά της ανυπακοής... Οι ανήλικοι ρέπουν προς την εγκληματικότητα επειδή μεγαλώνουν πολλές φορές σε ένα άγονο και στείρο περιβάλλον. Αν οι γονείς μπορούσαν να ανταποκριθούν στο λειτούργημά τους δεν θα υπήρχε ανάγκη θέσπισης ολόκληρης ποινικής νομοθεσίας ανηλίκων, αλλά θα αρκούσε μόνο η διάταξη του άρθρου 360 του Ποινικού Κώδικα για την παραμέληση της εποπτείας ανηλίκου από τους γονείς, για τις περιπτώσεις που τα παιδιά επανειλημμένα θα τελούσαν παραβάσεις. Δεν μπορούμε να αποδίδουμε ευθύνες στους ανήλικους παραβάτες όταν έρχονται ενώπιον μας, προτού κοιτάξουμε κατάματα τους ίδιους τους εαυτούς μας. Το να φέρει κάποιος ένα παιδί στο κόσμο συνεπάγεται υποχρεώσεις καθώς οι γονείς οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα: α) Για την ασφάλεια του παιδιού τους, β) για τη διαβίωσή του σε κατάλληλες συνθήκες, γ) για την μόρφωσή του και δ) για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Η μη εκπλήρωση των υποχρεώσεων αυτών μπορεί να έχει μια σειρά από δυσάρεστα αποτελέσματα όπως: α) δυπροσαρμοστικότητα του παιδιού η οποία μπορεί να εξελιχθεί σταδιακά σε αντικοινωνική συμπεριφορά και πιθανόν αργότερα σε παραβατική συμπεριφορά, β) την θέση του παιδιού σε καταστάσεις δύσκολες ή επικίνδυνες με αποτέλεσμα να πέσει θύμα ατυχήματος ή εγκληματικής ενέργειας. Το να απαιτούμε από τους γονείς πλήρη συμμόρφωση προς όλες τις υποχρεώσεις που αναφέραμε παραπάνω είναι εξωπραγματικό ποια είναι όμως τα όρια μεταξύ μιας κοινωνικά «ανεκτής» παραμέλησης του παιδιού και μια «επίμεμπτης» αλλά και όταν πρόκειται για επίμεμπτη συμπεριφορά ποια πρέπει να θεωρηθεί ποινικά κολάσιμη; 

Όταν ο γονέας είναι υπαίτιος του θανάτου του παιδιού του από αμέλεια
Ο Έλληνας νομοθέτης αντιμετωπίζει με ευνοϊκό τρόπο τον γονέα που έγινε υπαίτιος του θανάτου του παιδιού του από αμέλεια (πρόσφατο είναι το παράδειγμα του θανάτου ανήλικης στην πόλη της Κατερίνης από αναθυμιάσεις) καθώς θεωρεί ότι, μπροστά στην οδύνη που (πρέπει να) αισθάνεται ο γονέας το ποινικό δίκαιο οφείλει να υποχωρήσει. Στις μέρες μας καθώς οι διάφορες σύγχρονες νομοθεσίες προβλέπουν όλο και περισσότερους κανόνες για την ασφάλεια των πολιτών του καθίσταται πλέον σαφές ότι ο σύγχρονος γονέας είναι «υποχρεωμένος» να «εκπαιδεύει» διαρκώς το παιδί του ώστε να μπορεί να διαβιεί με ασφάλεια σε ένα κοινωνικό πλαίσιο όπου ελλοχεύουν όλο και περισσότεροι κίνδυνοι σε σχέση με το παρελθόν. Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση ενός γονέα που για διάφορους λόγους αφήνει το ηλικίας 14 χρονών παιδί του να βγει με φίλους του σε ώρες πολύ προχωρημένες και συμβαίνει μια συμπλοκή ή ένα ατύχημα όπου το παιδί τραυματίζεται ή σκοτώνεται. Είναι άραγε ο γονέας υπεύθυνος για το ότι το παιδί έγινε θύμα μιας εγκληματικής πράξης; Η υπάρχουσα διεθνής τάση είναι να δημιουργούνται όλο και περισσότερες υποχρεώσεις για τους γονείς με αποτέλεσμα να αναζητούνται και αντίστοιχες ευθύνες. 

Αυτή η τάση είναι μια λογική συνέπεια του γεγονότος ότι, στις ημέρες μας σημασία δίδεται όλο και περισσότερο στην πρόληψη. Είναι άραγε απαραίτητο να περιμένουμε το «δυσάρεστο» αποτέλεσμα για να παρέμβουμε ή η παραμέληση μπορεί να υφίσταται ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα; Η Εισαγγελέας Πρωτοδικών Ροδόπης Κωνσταντίνα Μελισσάρη προσωπικά προτιμάει την 2η άποψη εφόσον θεωρείται ότι η πρόληψη πρέπει να προτάσσεται της καταστολής. Η παραμέληση θα έπρεπε να προβλέπεται νομοθετικά ως αδίκημα όχι μόνο όταν είναι κακόβουλη αλλά και όταν επιδεικνύει βαριά αμέλεια ο ασκών επίβλεψη και εποπτεία σε ένα παιδί κάτω των 18 ετών ο οποίος υποχρεούται να φροντίζει για την ασφάλεια του και την ανάπτυξη του σύμφωνα με όσα προβλέπει μια σωστή ανατροφή. Η μη τήρηση αυτής της υποχρέωσης συνεπάγεται κυρώσεις που μπορεί να ποικίλουν από την αφαίρεση της επιμέλειας του ανήλικου μέχρι την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του γονέα για έκθεση. 

Η ασφάλεια ή η ανάπτυξη του παιδιού απειλείται λόγω έλλειψης της απαραίτητης φροντίδας ή λόγω της απομόνωσης στην οποία βρίσκεται ή διότι υφίσταται συνεχής σοβαρή συναισθηματική απόρριψη από μέρους των γονέων του. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες περιπτώσεις: 1) Όταν οι γονείς δεν ζουν ή δεν έχουν πλέον τη φροντίδα περίθαλψης ή εκπαίδευσης, 2) αν η υγεία του παιδιού απειλείται από την απουσία φροντίδας από τους γονείς, 3) αν το παιδί στερείται τα απαραίτητα για τις ανάγκες του, υλικά μέσα διαβίωσης λόγω αδυναμίας των γονέων να τα προσφέρουν, 4) εάν φυλάσσεται από κάποιον του οποίου η συμπεριφορά ή ο τρόπος ζωής μπορεί να δημιουργήσει ηθικό ή φυσικό κίνδυνο για το παιδί, 5) αν εξαναγκάζεται ή ωθείται στην ζητιανιά ή σε εργασία δυσανάλογη προς τις δυνατότητές του ή εξωθείται να εμφανισθεί σε απαράδεκτα για την ηλικία του θεάματα, 6) αν είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης ή υφίσταται φυσική κακομεταχείριση από αμέλεια ή υπερβολική συμπεριφορά, 7) αν εκδηλώνει σοβαρές διαταραχές της προσωπικότητάς του και οι γονείς δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για να θέσουν τέρμα στην κατάσταση που θέτει σε κίνδυνο το παιδί τους. Σε μερικές άλλες περιπτώσεις μπορεί επίσης να θεωρηθεί ότι η ασφάλεια ή η ανάπτυξη του παιδιού βρίσκεται σε κίνδυνο i) όταν ο ανήλικος εγκαταλείπει χωρίς άδεια το σπίτι του, ii) αν παρόλο που είναι σχολικής ηλικίας δεν πηγαίνει σχολείο ή απουσιάζει χωρίς λόγο, iii) αν οι γονείς δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο παιδί τους.

Γιατί επιβλήθηκε προσωρινή κράτηση στον 15χρονο
Με την ματιά του Εισαγγελέα που πιστεύει ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν ανήλικοι παραβάτες αλλά υπάρχουν παιδιά που στερήθηκαν την αγάπη των γονιών τους και την αποδοχή της κοινωνίας, η κ. Μελισσάρη αναφέρεται στην υπόθεση με τον 16χρονο ανήλικο δράστη, λέγοντας ότι σε βάρος του ανήλικου δράστη επιβλήθηκε από το διμελές όργανο που αποτελείται από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών και τον Ανακριτή, προσωρινή κράτηση σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 282 παρ. 6 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας έτσι όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με το Ν. 4322/2015, η διάρκεια της οποίας δεν μπορεί να υπερβεί το χρονικό διάστημα των (6) μηνών και μόνο για εξαιρετικούς λόγους μπορεί να εξακολουθήσει για χρονικό διάστημα τριών μηνών επιπλέον. 

Η προσωρινή κράτηση σε βάρος ανήλικου μπορεί να επιβληθεί μόνο αν ο ανήλικος δράστης έχει υπερβεί το 15ο έτος της ηλικίας του και εφόσον η πράξη του αν την τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα απειλούμενο με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης (πχ ανθρωποκτονία από πρόθεση σε ήρεμη ψυχική κατάσταση) ή αν τελέσει βιασμό σε βάρος προσώπου νεότερου των 15 ετών.

Το παρελθόν του 16χρονου δράστη και οι ενέργειες των Αρχών
Στο σημείο αυτό άξιο αναφοράς είναι ότι σε βάρος του 16χρονου δράστη έχει ασκηθεί στο παρελθόν και συγκεκριμένα κατά τον μήνα Νοέμβριο του έτους 2016 ποινική δίωξη για βιασμό κατά συναυτουργία σε βάρος ενήλικου προσώπου, υπό το πρίσμα των ήδη λεχθέντων καθίσταται αντιληπτό ότι για την προαναφερόμενη πράξη δεν μπορούσε να επιβληθεί σε βάρος του ανήλικου προσωρινή κράτηση. Η Εισαγγελέας Πρωτοδικών Ροδόπης διευκρινίζει τα ανωτέρω προκειμένου να αποκαταστήσει την ανησυχία που προκλήθηκε στην τοπική κοινωνία, απόρροια της μη ορθής πληροφόρησης της από ορισμένα ΜΜΕ, αναφορικά με το ερώτημα γιατί ενώ οι δικαστές και εισαγγελικές αρχές γνώριζαν την εγκληματική δραστηριότητα του δράστη τον άφησαν να περιφέρεται ελεύθερος με αποτέλεσμα να χάσει την ζωή του ένα αθώο παιδί ηλικίας μόλις έξι μηνών. 

Η απάντηση είναι ότι με την υπάρχουσα νομοθεσία δεν θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με διαφορετικό τρόπο ο ανήλικος δράστης από τις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές οι οποίες καλούνται κάθε περίπτωση να εφαρμόσουν τον ισχύοντα νόμο.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ ΓΟΝΕΩΝ ΣΤΗ ΡΟΔΟΠΗ
Από τα αρχεία της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Ροδόπης προκύπτει ότι κατά το χρονικό διάστημα από τον μήνα Οκτώβριο του έτους 2014 έως και σήμερα έχει κινηθεί ποινική δίωξη για παραμέληση εποπτείας ανήλικου σε 85 περιπτώσεις γονέων παραβατικών ανηλίκων, σε 15 περιπτώσεις γονέων που με την συμπεριφορά τους εξέθεταν σε σοβαρό κίνδυνο την ψυχοσωματική υγεία των παιδιών του, έχουν εκδοθεί 16 καταδικαστικές αποφάσεις για τις ως άνω περιπτώσεις.