Μισοί – μισοί οι Τούρκοι αν και επικράτησε το «ναι»

Εδώ και λίγα εικοσιτετράωρα, η γειτονική Τουρκία έχει εισέλθει σε μία νέα εποχή για την πορεία της στο χρόνο, κι αυτό οφείλεται στην επικράτηση του «Ναι» στο δημοψήφισμα που διεξήχθη την 16η Απριλίου. 
Το διακύβευμα του δημοψηφίσματος που από πολλούς θεωρείται «ιστορικό» ήταν μία βαθιά συνταγματική αναθεώρηση στη χώρα, η οποία όμως ισχυροποιεί τη θέση του Προέδρου στη θεωρία, αλλά του Ρετζέπ Ταγήπ Ερντογάν στην πράξη, αφού αλλάζει το πολίτευμα από Κοινοβουλευτική σε Προεδρευόμενη Δημοκρατία. 

Μεταξύ των αλλαγών που επέρχονται στο Σύνταγμα της χώρας, περιλαμβάνονται αλλαγές στους νόμους για τις δικαιοδοσίες του Προέδρου, τις σχέσεις του με τα πολιτικά κόμματα, τη λειτουργία των ίδιων των κομμάτων, τη λειτουργία των δικαστηρίων καθώς και αλλαγές στον στρατιωτικό ποινικό κώδικα. 

Το διάστημα προ του δημοψηφίσματος χαρακτηρίστηκε από δημοσκοπήσεις που ήθελαν την αναμέτρηση του «Ναι» με το «Όχι» να είναι στήθος με στήθος, κάτι που επιβεβαιώθηκε και στην πράξη αφού η επικράτηση του «Ναι» έγινε με ποσοστό 51.41 % έναντι του 48,59% που συγκέντρωσε το «Όχι». Αυτό το αποτέλεσμα από πολλούς –και εν Ελλάδι αναλυτές- χαρακτηρίστηκε ως διχασμός για την Τουρκία. Ως τέτοιος λοιπόν αναμένεται να προκαλέσει κρίση στη γείτονα χώρα, με τους περισσότερους να θεωρούν δεδομένο ότι ο Ρετζέπ Ταγήπ Ερντογάν θα την «εξάγει» με υποψήφια πεδία εκτόνωσης την ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο και την Κύπρο. 

Από την άλλη πλευρά αξίζει να παρατηρήσουμε ότι το «Ναι» κέρδισε υποστηρικτές στην κεντρική Τουρκία, ενώ το ανατολικό και δυτικό τμήμα της χώρας ψήφισε «Όχι». Από την Κωνσταντινούπολη έως την Αττάλεια – δηλαδή στο «μέτωπο» της Τουρκίας προς τη Δύση- τάχθηκε υπέρ του «Όχι» και πολλοί εκτιμούν ότι αυτό είναι το τμήμα της χώρας με την περισσότερο φιλοευρωπαϊκή στάση, ενώ η ίδια η Ευρώπη ανέγνωσε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ως επιχείρημα για τη διακοπή των συζητήσεων με την Τουρκία αναφορικά με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Ο «Χ» ζήτησε τις απόψεις τριών Ελλήνων αναλυτών που ασχολούνται με τα της Τουρκίας ζητήματα και έχουν συγκεκριμένες και αιτιολογημένες θέσεις επί αυτών. Και οι τρεις φιλοξενήθηκαν στο ράδιο Χρόνος 87,5 fm και πρόκειται για τους κυρίους Νίκο Μελέτη – δημοσιογράφο, Άγγελο Συρίγο – αν. καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Αναστάσιο Λαυρέντζο – συγγραφέα. 

«Ήταν μια αναμενόμενη νίκη του Ερντογάν, τώρα το να συζητήσουμε αν υπήρχε νοθεία στα εκλογικά κέντρα είναι περιττό. Η νοθεία είχε γίνει από την αρχή που ανακοινώθηκε το δημοψήφισμα, υπό τις συνθήκες που έγινε το τελευταίο οχτάμηνο. Δεν υπάρχει σταθερότητα στην Τουρκία, δεν υπάρχει ομαλή πολιτική κατάσταση. Οι πολίτες είναι θυμωμένοι, ο Τύπος είναι θυμωμένος και επομένως εκ των πραγμάτων το αποτέλεσμα αυτού του δημοψηφίσματος και οποιασδήποτε εκλογικής διαδικασίας θα υπήρχε αυτή την περίοδο στην Τουρκία θα ήταν αλλοιωμένο» σχολιάζει ο κος Μελέτης αναφορικά με τη νίκη του Ερντογάν, ενώ ο κος Συρίγος λέει: «Ήταν οριακή αλλά είναι νίκη χωρίς αμφιβολία, το λέω αυτό γιατί ακούω διάφορους να λένε διάφορα, αλλά είναι νίκη και δεν είναι Πύρρεια νίκη όπως λένε κάποιοι, είναι κανονική νίκη, κέρδισε τις εκλογές με τον τρόπο που τις κέρδισε, δηλαδή με απειλές και όλα αυτά τα πράγματα, έχει κερδίσει τις εκλογές και δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να τον απειλήσει σοβαρά σε αυτή τη φάση». Αντίστοιχα τοποθετήθηκε και ο κος Λαυρέντζος, εκτιμώντας επιπλέον ότι η νίκη Ερντογάν δεν μπορεί να ανατραπεί, όσες αντιδράσεις κι αν υπάρχουν στο εσωτερικό της χώρας: «Μια εκλογική νίκη είναι πάντα μια νίκη, έστω και αν είναι οριακή. Να τονίσουμε ότι ήδη έχει αμφισβητηθεί από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης και υπάρχουν πάρα πολλές ενστάσεις γύρω από αυτό το θέμα ώστε κανείς να μπορεί να πει ότι μια νίκη που είναι οριακή μπορεί να αμφισβητείται και έντονα και από το συμβούλιο της Ευρώπης που είναι κάτι αρκετά σοβαρό. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν μηχανισμοί που θα ανατρέψουν αυτό το αποτέλεσμα όσο και αν αμφισβητηθεί εσωτερικά». 

«Αντιθέτως βλέπουμε τον Ερντογάν να προσπαθεί να ενισχύσει τις εξουσίες του, έτσι χάνονται οι ασφαλιστικές δικλείδες που προσφέρει ένα δημοκρατικό καθεστώς και αφήνει στο μέλλον μια δηλητηριώδη κληρονομιά» είπε ο κος Λαυρέντζος σχολιάζοντας τη στάση του Τούρκου Προέδρου, ενώ την ίδια άποψη έχει και ο κος Μελέτης, ο οποίος είπε: «Ο Ερντογάν έκανε ένα δημοψήφισμα επιδιώκοντας την δημιουργία ενός καθεστώτος όπου θα είναι απόλυτος κυρίαρχος αυτός και η παρέα του και η οικονομική κατάσταση που έχει δημιουργήσει γύρω από την οικογένειά του σε συνεργασία με το ακραίο εθνικιστικό ακροδεξιό κόμμα του Μπαχτσελή». Παρόμοια άποψη για τη στάση Ερντογάν εκφράζει και ο κος Συρίγος, κάνοντας και μία σύνοψη των πολιτικών χειρισμών του Τούρκου ηγέτη κατά τη διάρκεια της πορείας του: «Ο Ερντογάν έχει αποδείξει ότι τρέφεται από τέτοια πράγματα, συνήθως βγαίνει οριακά και κατορθώνει μετά να επικρατήσει πλήρως, εκτιμώ ότι κάτι τέτοιο θα γίνει και στην παρούσα φάση, δηλαδή οι αντίπαλοί του θα διαμαρτυρηθούν, πιθανόν να υπάρξουν κάποιες αντιδράσεις σε στυλ διαδηλώσεων, αλλά ο Ερντογάν είναι ο πρόεδρος και είναι μια νίκη την οποία πήρε εντελώς μόνος του αυτή τη φορά, το λέω αυτό γιατί οι στενοί του συνεργάτες από το κόμμα του είναι εμφανέστατο ότι τον είχαν εγκαταλείψει, ο Γκιούλ, ο Νταβούτογλου, η στενή ομάδα με την οποία είχε ξεκινήσει πριν από 17 χρόνια την πορεία του, τους είχε βάλει στο περιθώριο πιο πριν και για αυτό είναι σημαντική η νίκη του, το πήρε αυτό μόνος του, το πήρε βέβαια με απειλές, έχοντας κλείσει σχεδόν όλα τα αντίπαλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ραδιοφωνικούς σταθμούς, τηλεοπτικούς σταθμούς, έχοντας βάλει τους αντιπάλους του στη φυλακή κτλ., το πήρε όμως και δεν θα αμφισβητηθεί. Είναι ενδεικτικό ότι ο Τραμπ του τηλεφώνησε και του έδωσε συγχαρητήρια».

Κοινός τόπος των αναλυτών ήταν ότι η οριακή επικράτηση του «Ναι» και το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας εν γένει, είναι η απόδειξη του διχασμού που επικρατεί στο εσωτερικό της Τουρκίας – γεγονός το οποίο αποτελεί τον δυσκολότερο γρίφο που καλείται να λύσει ο Ρετζέπ Ταγήπ Ερντογάν. 

Όσο για τον αντίκτυπο που έχει το τουρκικό δημοψήφισμα στην Ελλάδα και τη διεθνή κοινότητα γενικά, ο κος Συρίγος θεωρεί ότι πρέπει να «περιμένουμε» μία εξαγωγή της κρίσης την οποία διέρχεται η Τουρκία προς την Κύπρο: «Η Τουρκία είναι ένας προβληματικός γείτονας και δεν θα πάψει να είναι προβληματικός γείτονας, έχει τους στόχους της οι οποίοι είναι ανεξάρτητοι προέδρου. Ό,τι έκανε ο Ερντογάν πιο πριν θα συνεχίσει να το κάνει και τώρα. Εκτιμώ ότι το κλίμα θα ενταθεί κυρίως στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου όπου εκεί υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα-διακυβεύματα. Το πιο σοβαρό είναι οι έρευνες που πρόκειται να κάνουν νοτίως της Κύπρου σε κάποια τεμάχια, μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες της Δύσεως, πράγμα το οποίο θα ήθελε να αποτρέψει η Τουρκία πάση θυσία. Αυτό είναι το πιο σημαντικό διακύβευμα, έχουμε τις εξελίξεις στις συνομιλίες για το κυπριακό, προσωπικώς θεωρώ ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν σοβαρά, αλλά θεωρώ ότι θα βαλτώσουμε τώρα ακόμα περισσότερο». 

Την Κύπρο βλέπει ως πεδίο εκτόνωσης της τουρκικής κρίσης και ο κος Μελέτης, σημειώνοντας πως η στάση που θα κρατήσει ο Ερντογάν στα θέμα που αφορούν τη Μεγαλόνησο, θα δώσουν και το στίγμα του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος: «Οι Τούρκοι στέλνουν τελεσίγραφα και απειλούν την κυπριακή δημοκρατία προκειμένου να σταματήσει και να αναστείλει τις έρευνες και τις δραστηριότητες. Αυτό δεν μπορεί να γίνει διότι έχουν υπογραφεί συμβόλαια με μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και με την κάλυψη των κυβερνήσεών τους Γαλλίας Ιταλίας Ηνωμένων Πολιτειών, αυτά έχουν δρομολογηθεί. Από εκεί και πέρα βλέπουμε ότι οι Τούρκοι πιέζουν συνεχώς την ελληνοκυπριακή πλευρά και την κυπριακή κυβέρνηση. 

Ήδη μέσα στο Πάσχα έφτασε χωρίς να πάρει κανείς είδηση, το Μπάρμπαρος στην περιοχή και βρίσκεται σε ένα λιμάνι κοντά στην Μερσίνα περιμένοντας προφανώς εντολές από την Άγκυρα. Πολλά θα κριθούν και στο πως θα εξελιχτούν και οι συνομιλίες στο κυπριακό και αν ο Ερντογάν κάνει κινήσεις όπως πιστεύουν κάποιοι ότι θα κάνει, εγώ δεν πιστεύω ότι θα κάνει όσο να προχωρήσει ένα περίγραμμα λύσης του κυπριακού και με βάση αυτό να ζητήσουν την αναστολή των ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ. Όλο αυτό είναι ένα περιπλεγμένο σκηνικό μπλέκονται και άλλες δυνάμεις στην περιοχή αλλά από αυτό θα κριθεί τον επόμενο ενάμιση μήνα και το στίγμα και οι προθέσεις που θα δώσει ο Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα. Το πρόβλημα είναι ότι ο Ερντογάν με την όλη πορεία που παίρνει με το καθεστώς που δημιουργεί απομακρύνεται πλήρως από την Ευρώπη». 

Ο κος Λαυρέντζος με τη σειρά του εκτιμά ότι μέσα από το δημοψήφισμα και η παράμετρος «κουρδικό» που η διαχείρισή της από τον Ρετζέπ Ταγήπ Ερντογάν, είναι δύσκολη. Σε αυτό το πλαίσιο ο κος Λαυρέντζος εκτιμά ότι η προκλητική στάση της Τουρκίας θα συνεχίσει ως είχε: «Προσπαθεί να βρει υποστηρικτές αλλά αυτή την προσπάθεια πρέπει να την ντύσει με έντονες εθνικιστικές κορώνες και εδώ φοβάμαι και την περίπτωση της Ελλάδας. 

Είναι αυτό που νομίζω ότι θα το δούμε τα επόμενα χρόνια. Αναγκαστικά μια προσπάθεια προσέγγισης στο κουρδικό δεν μπορεί να λυθεί με άλλο τρόπο, δεν γίνεται τόσα εκατομμύρια να τα καταπιέσεις - όσο τα καταπιέζουν έχουν καταλάβει ότι δεν μπορούν να το κάνουν αυτό συνέχεια. Θα πρέπει να βρουν ένα συμβιβασμό να αναγνωρίσουν την κουρδική ταυτότητα αλλά κάτι τέτοιο θα πρέπει να το ντύσουν πολλές εθνικιστικές κορώνες. Ο βραχυπρόθεσμος είναι το μεταναστευτικό στο οποίο θα αυξηθεί η πίεση και θα το δούμε τους επόμενους μήνες. Θα δούμε και τα θέματα των διεκδικήσεων και τα θέματα της τουρκικής προκλητικότητας να παραμένουν αναλλοίωτα και στην Θράκη και στο Αιγαίο».