Η εκπαίδευση στην Κομοτηνή την ύστερη οθωμανοκρατία

Την τέταρτη εκδήλωση της σειράς "Η φυσιογνωμία της Κομοτηνής κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας (1800-1913)", πραγματοποίησε η Εταιρεία Θρακικών Ερευνών το βράδυ της Δευτέρας στο ίδρυμα Παπανικολάου, με τη στήριξη της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτισμού Παιδείας Αθλητισμού Κομοτηνής.
Θέμα της εκδήλωσης ήταν "η ελληνορθόδοξη εκπαίδευση στην Κομοτηνή και την περιοχή της στην ύστερη οθωμανοκρατία" και ομιλητές ο διδάκτορας Δ.Π.Θ. Γιάννης Σιγούρος και ο υποψήφιος διδάκτορας Δ.Π.Θ. Νίκος Τσουρής.
"Η Μαρώνεια και η Κομοτηνή ήταν τα δύο μεγάλα κέντρα που διέθεταν παρθεναγωγείο και αρρεναγωγείο", μας πληροφορεί ο κος Σιγούρος για τις δύο μεγάλες περιοχές του νομού. "Μάλιστα, στο παρθεναγωγείο συνήθως τότε στεγαζόταν και το νηπιαγωγείο. Στην Κομοτηνή συγκεκριμένα υπήρχαν κάποια στιγμή δύο αρρεναγωγεία. Επίσης, ο Ίασμος διέθετε αρρεναγωγείο, παρθεναγωγείο και νηπιαγωγείο. Τα μικρότερα χωριά, ελληνόφωνα ή βουλγαρόφωνα, διέθεταν μικρά σχολεία, τα λεγόμενα κοινά, σαν τα σημερινά δημοτικά σχολεία, για τα οποία δυστυχώς δεν έχουμε φωτογραφίες", πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον κο Σιγούρο, η συγκέντρωση του φωτογραφικού υλικού για τέτοιες έρευνες είναι πάντα απαιτητικό εγχείρημα. Όπως μας λέει "γενικά, είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρει κανείς φωτογραφικό υλικό από τόσο παλιά. Κι αυτό που βρήκαμε, είναι προσπάθεια πολλών ετών και ύστερα από την ευγενή παραχώρηση κάποιων ανθρώπων, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν φύγει από τη ζωή. Όμως, είμαι ευτυχής που σήμερα έχουν έρθει τα παιδιά τους, για να παρακολουθήσουν την εισήγηση".
Στη συνέχεια, χαρακτήρισε αυτή τη σειρά εκδηλώσεων ως την αρχή για ακόμη πιο επισταμένες έρευνες. "Κάτι αντίστοιχο δεν έχει πραγματοποιηθεί ξανά στην πόλη μας, νομίζω πως είναι μια αρχή. Ελπίζω αυτή η προσπάθεια να συνεχιστεί και από άλλους επιστήμονες και να εμπλουτιστεί", υπογράμμισε. 
Ο κος Τσουρής μίλησε κυρίως για την εποχή από τα μέσα του 19ου ως το 1912-13, όταν έληξε με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου η οθωμανοκρατία στη Θράκη και σκιαγράφησε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έγινε η προσπάθεια των ελληνορθόδοξων της Θράκης γενικότερα για την ανάπτυξη της εκπαίδευσής τους.

"Εκείνη την εποχή η Θράκη, διοικητικά, ανήκε στο βιλαέτι της Αδριανούπολης, το οποίο είχε έξι σαλτζάκια. Ένα από αυτά ήταν και το σαντζάκι της Γκιουμουλτζίνας, όπως λεγόταν τότε η Κομοτηνή", μας εξήγησε για το τι σήμαινε Κομοτηνή τότε.

Με κατανοητό τρόπο, ο ομιλητής μίλησε για τη "μάχη" στην εκπαίδευση των κατοίκων. "Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η εκπαίδευση εκείνη την εποχή ήταν κοινοτική, αλλά ήταν καθοριστική η συμβολή του πατριαρχείου και της εκκλησίας, με τους κατά τόπους μητροπολίτες, που στήριζαν την προσπάθεια των ελληνορθόδοξων. Επίσης, καθοριστικό ρόλο έπαιξε η βοήθεια που έστελνε το νεοσύστατο ακόμη τότε βασίλειο της Ελλάδας, με τις προξενικές του αρχές. 

Ακόμη, την εκπαιδευτική προσπάθεια στήριζαν οι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι με έδρα την Κωνσταντινούπολη ή τα μεγάλα αστικά κέντρα της Θράκης. Αλλά και μεμονωμένα υπήρχαν δωρητές και ευεργέτες, που στήριζαν όλη την εκπαιδευτική προσπάθεια. Με βάση τις μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν να γίνονται από το 1864, υπήρχαν ισλαμικά σχολεία, κοσμικά σχολεία, ελληνορθόδοξη εκπαίδευση, και κάποια αρμένικα σχολεία".

Μάλιστα στάθηκε στον ανταγωνισμό μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, αναδεικνύοντας ότι "η προσπάθεια γινόταν σε μια κρίσιμη συγκυρία για το έθνος, καθώς υπήρχε ο ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός. Οι Βούλγαροι προσπαθούσαν κι αυτοί να αναπτύξουν ανάλογα εκπαιδευτικά εγχειρήματα, ώστε να μπορέσουν αργότερα να διαμορφώσουν συνείδηση στους ντόπιους πληθυσμούς και να διεκδικήσουν πολιτικά και τη Θράκη και τη Μακεδονία".
Οι ομιλίες και των δύο επιστημόνων, συνοδεύονταν από διαφάνειες και οπτικό υλικό, ώστε να είναι πιο "εύληπτες" από το κοινό.