Νεότερη και σύγχρονη εποχή: Από την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 έως την απελευθέρωση

Στις 22 Φεβρουαρίου, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας και του Ιερού Λόχου έδωσε αποφασιστική μάχη στο Δραγατσάνι, στις 6-7 Ιουνίου 1821, όπου οι επαναστάτες ηττήθηκαν.

Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης έγινε στην Πελοπόννησο με οργανωμένους επαναστατικούς πυρήνες. Στις 23 Μαρτίου 1821 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, επικεφαλής πολλών αγωνιστών, απελευθέρωσαν την Καλαμάτα, ενώ την ίδια ημέρα Πελοποννήσιοι πρόκριτοι και οπλαρχηγοί κατέλαβαν τη Βοστίτσα (Αίγιο) και κήρυξαν επίσημα την επανάσταση. Ακολούθησε η επιτυχής πολιορκία της Τριπολιτσάς, που έπεσε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Ταυτόχρονα εξαπλώθηκε η επανάσταση και στη Στερεά. Έπεσε ηρωικά ο Αθανάσιος Διάκος στην Αλαμάνα της Φθιώτιδας, αντιμετωπίζοντας τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη, που κατευθύνονταν προς την Πελοπόννησο, στις 23 Απριλίου 1821. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αντιμετώπισε με επιτυχία την τουρκική στρατιά που κατευθυνόταν προς την Πελοπόννησο, στο Χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαΐου. Τέλος, στη μάχη των Βασιλικών, τον Αύγουστο του 1821, ανακόπηκε η πορεία της τουρκικής στρατιάς από τους Έλληνες επαναστάτες υπό τους Δυοβουνιώτη, Πανουργιά και Γκούρα.

Οι εστίες της επανάστασης εξαπλώθηκαν στα Σάλωνα, στο Γαλαξίδι, στο Λιδωρίκι, στη Θήβα, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα, στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, χωρίς μεγάλη επιτυχία. Στη Θεσσαλία πολιορκήθηκε ο Βάλος. Στις 17 Μαΐου ο Εμμανουήλ Παππάς κήρυξε την επανάσταση στις Καρυές του Αγίου Όρους, αλλά τουρκικές δυνάμεις τον Δεκέμβριο του 1821 κατέστειλαν την επανάσταση στην περιοχή. Τα νησιά του Αιγαίου, η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά, συμμετείχαν με τους στόλους τους στον αγώνα. Στις αρχές του 1822 οι Σουλιώτες μετά την καταστροφική μάχη τους πέτα που έγινε στις 4 Αυγούστου 1822, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα Επτάνησα. Η επανάσταση, που είχε αναζωπυρωθεί στη Μακεδονία καταπνίγηκε. Παράλληλα, ο επαναστατικός ενθουσιασμός των κατοίκων της Χίου έληξε άδοξα με την καταστροφή του νησιού, στις 30 Μαρτίου 1822, ακολούθησε η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη, στις 7 Ιουνίου στη Χίο. Ο Μαχμούτ Πασάς ή Δράμαλης, επικεφαλής μεγάλης στρατιάς, με εντολή του σουλτάνου, την 1 Ιουλίου 1822, κατέστρεψε τη Θήβα και εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Εκεί όμως, η στρατιά του καταστράφηκε από το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στη μάχη των Δερβενακίων, που έλαβε χώρα από τις 26 έως 28 Ιουλίου 1822.

Από το Μάρτιο του 1824, εμφιλοχώρησε η διχόνοια, ενώ η επανάσταση ήταν σε εξέλιξη. Ο Πάνος Κολοκοτρώνης σκοτώθηκε, αγωνιστές φυλακίστηκαν και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονήθηκε. Αιγύπτιοι κατέστρεψαν την Κάσο και τέλη Μαΐου και τα Ψαρά στις 22 Ιουνίου του 1824, ακραία φυλάκια της επανάστασης. Η Σάμος μόλις και σώθηκε, όπου ξεχωριστό ρόλο έπαιξαν τα πυρπολικά. Ο ελληνικός στόλος στη ναυμαχία του Γέροντα στις 29 Αυγούστου 1824, κατόρθωσε να πλήξει αποτελεσματικά τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Στις 12 Φεβρουαρίου 1825 ο Ιμπραήμ αποβιβάζεται στη Μεθώνη. Στο διάστημα αυτό η επανάσταση μπόρεσε να εδραιωθεί και ο ελληνικός στόλος ήλεγχε το Αιγαίο. Οι Έλληνες όμως δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν τα εκστρατευτικά σώματα των τουρκοαιγυπτίων, ούτε στο Μανιάκι, στις 20 Μαΐου του 1825, ο Παπαφλέσσας κατάφερε να ανακόψει την επέλαση των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, ο οποίος μετά την κατάληψη της Τριπολιτσάς κατευθύνθηκε προς το Μεσολόγγι.

Τον Φεβρουάριο του 1826, τα νησιά στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου έπεσαν στα χέρια των Τούρκων και το Αιτωλικό παραδόθηκε, οι πολιορκημένοι, απελπισμένοι αποφάσισαν να επιχειρήσουν έξοδο στις 10 Απριλίου, η οποία προκάλεσε το θαυμασμό Ελλήνων και ξένων. Στη συνέχεια, ο Ιμπραήμ δύο φορές απέτυχε να καταλάβει τη Μάνη, τον Μάιο και τον Αύγουστο του 1826.

Ο Κιουταχής κατέλαβε την Ακρόπολη, στις 25 Μαΐου 1827, ένα μήνα μετά το θάνατο του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Στις 20 Οκτωβρίου 1827 έγινε η ναυμαχία του Ναβαρίνου, όπου οι στόλοι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας ενεπλάκησαν και κατέστρεψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Η έκβαση της ναυμαχίας επιτάχυνε τις διεργασίες δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους.

Στις αρχές του 1828, έφθασε στο Ναύπλιο ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος είχε οριστεί κυβερνήτης της Ελλάδος από την Γ' Εθνοσυνέλευση της Τροιζηνίας τον Απρίλιο του 1827. Στις 3 Φεβρουαρίου 1830 υπογράφτηκε το πρωτόκολλο του Λονδίνου, το οποίο θεωρείται η γενέθλια πράξη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

(Γενικό Επιτελείο Στρατού - Ημερολόγιο)