Χρονοτοπία

«Η Γαλλία έχει δικαιώματα προς όφελος της πεπαιδευμένης Ευρώπης, στην οποία ανήκουν όλα τα μνημεία της αρχαιότητος, γιατί μόνοι αυτοί μπορούν να τα εκτιμήσουν». Αυτή είναι η φράσις Γάλλου περιηγητή του 19ου αι. στην Αίγυπτο, όπου η Γαλλία κυριάρχησε στα αρχαιολογικά ιδρύματα για το μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αι. Χαρακτηριστική, επίσης, είναι η φράσις του Land Cromer, Βρετανού γενικού προξένου στην Αίγυπτο στην αλλαγή του αιώνος, ότι οι Αιγύπτιοι δεν ήταν «αρκετά πολιτισμένοι», ώστε να φροντίσουν τις αρχαιότητές τους!!! 

Στην Αίγυπτο η Αρχαιολογική Υπηρεσία ιδρύθηκε το 1835 από τον Auguste Mariette, έναν Γάλλο αυτοδίδακτο αιγυπτιολόγο, που ίδρυσε και το Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο. Ο Mariette αντιτάχθηκε στην διδασκαλία Αρχαιολογίας στους Αιγυπτίους, για λόγους που αυτός ήξερε καλύτερα. Μία σχολή που θα εδίδασκε Αρχαιολογία στους νέους πολλά υποσχόμενους Αιγυπτίους, ο Mariette την έκλεισε το 1869. Η Αίγυπτος δεν είχε δικούς της αρχαιολόγους, διότι οι Αιγύπτιοι δεν επιτρεπόταν να σπουδάσουν Αιγυπτολογία! Κι όμως ο δημοσιογράφος A. Mariette, μαζί με τον Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν, θεωρούνται από τους ιδρυτές της Αιγυπτιολογίας! Ο διάδοχος του Mariette, Γάλλος εβραιο-ιταλικής καταγωγής Gaston Camille Charles Maspero (1846-1916) - πρόκειται για τον εμπνευστή του ευφάνταστου «όρου». «λαοί της θάλασσας» (1881)!!! - αρνήθηκε ανασκαφικές άδειες σε Αιγυπτίους επειδή, κατά την άποψή του, το κίνητρό τους ήταν μόνον η επιθυμία να βρουν θησαυρό, και όχι «επιστημονικό πάθος». Αυτή ακριβώς η συμπεριφορά είναι ξεκάθαρα ρατσισμός! 

Έτσι την. φροντίδα, δηλαδή την στυγνή και αισχρή, όπως εξελίχθηκε, εκμετάλλευση των αρχαιοτήτων της Αιγύπτου ανέλαβαν οι «πεπαιδευμένοι» Δυτικοί, που αυτό-απεκλήθησαν με ύψιστη αλαζονεία προστάτες και δικαιούχοι ενός πολιτισμού, που όταν δημιουργήθηκε, αυτοί δεν υπήρχαν ούτε καν σαν σπέρμα ή σαν υποψία στο Σύμπαν!!! 

Στα πλαίσια αυτά η άδεια ανασκαφής στην Tell el-Amarna δόθηκε στον εβραϊκής καταγωγής Ludwig Borchardt, τον ιδρυτή της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αίγυπτο, ο οποίος χρηματοδοτείτο από τον James Simon, έναν έμπορο και διευθυντή μουσείου, γόνο εβραϊκής οικογενείας (της «βασίλισσας του βαμβακιού») από το Βερολίνο. Η ανασκαφή συμφωνήθηκε να λάβει χώρα με το σύστημα της μοιρασιάς, δηλ. ο ανασκαφέας θα μοιραζόταν τα ευρήματα με την Αίγυπτο, με διαδικασία καθοδηγούμενη από έναν «Αιγύπτιο» αξιωματούχο, ο οποίος στην πραγματικότητα ήταν ένας. Γάλλος: Ο Gaston Masperο!!! Υποτίθεται ότι οι αιγυπτιακές Αρχές θα είχαν την πρώτη επιλογή και θα μπορούσαν να θεωρήσουν ένα εύρημα ως εθνικό θησαυρό και να κρατήσουν στην χώρα οποιοδήποτε εύρημα έκριναν. Στην πραγματικότητα όμως είχαν πολύ μικρή συμμετοχή στην διαδικασία αυτή, αφού επί κεφαλής της Αρχαιολογικής ήταν ο. Masperο, γιατί απλά οι Αιγύπτιοι, όπως είπα, δεν επιτρεπόταν να σπουδάσουν Αρχαιολογία. 
Επί πλέον ο υφιστάμενος του Maspero, Gustave Lefebvre, Γάλλος παπυρολόγος και επιγραφολόγος, ήταν αυτός που. διηύθυνε την μοιρασιά του εργαστηρίου του Θούτμοση, στις 20.1.1913 (όταν ανακάλυψε, μεταξύ άλλων, 4 κωμωδίες του Μενάνδρου και ελληνικές επιγραφές στην Αίγυπτο). Ο Lefebvre (που από το 1900-1904 εργάσθηκε και στην Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών) δεν ήταν στο πεδίο ειδικότητός του και, όταν βρέθηκε η προτομή της Νεφερτίτης, δεν αντιλήφθηκε(;) την αξία της και την έδωσε(;) στον J. Simon, χρηματοδότη του Borchard. 
Γιατί; Ιδού οι λόγοι, επισήμως.

1ον) Είτε επειδή ο Borchardt, όπως ισχυρίζονται οι Αιγύπτιοι, την έκρυψε επίτηδες ανάμεσα σε άλλα αντικείμενα,
2ον) Είτε επειδή δεν την είχε καθαρίσει, αλλά την άφησε καλυμμένη με λάσπη, ανάμεσα σε άλλα αρχαιολογικά ευρήματα.
Αλλά, υπάρχει και μια τρίτη, πιο ακραία εκδοχή: η περίφημη προτομή της Νεφερτίτης είναι ένα. κατά φαντασίαν εύρημα.

Όπως και να έχει, η Νεφερτίτη «εταξείδευσε» στην Γερμανία, όπου ο έμπορος Simon την εδώρισε στο Μουσείο του Βερολίνου το 1920, όπου παρουσιάσθηκε στο έκπληκτο κοινό το 1923, και σύντομα έγινε ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα του Αιγυπτιακού Μουσείου του Βερολίνου! 
Η προτομή της Νεφερτίτης «χορηγήθηκε» στην Γερμανία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 14/1912, αλλά το περιοδικό «Time» την ανέφερε ως ένα από τα top-ten των λεηλατηθέντων αντικειμένων! Πρoσφάτως, πάντως, εξέσπασε διαμάχη σχετικά με τον ισχυρισμό ότι η λαθραία προτομή της Νεφερτίτης είναι ένα απλό. γύψινο τεχνούργημα! Και ζητήθηκε από τον Ελβετό ιστορικό τέχνης Henri Stierlin να εκτιμήσει εάν η προτομή είναι ένα απλό έργο-αντίγραφο, φτιαγμένο το 1912! Εάν αποδειχθεί κάτι τέτοιο, τότε οι Γερμανοί εξαπατούν το πολυπληθές κοινό του Μουσείου τους, αισχροκερδώντας πολλά χρήματα, δεκάδες χρόνια τώρα. Και πρέπει να τα επιστρέψουν. 

Κάπως έτσι εννοούν πάντως οι «πεπαιδευμένοι» αλαζονικοί Δυτικοί την εκτίμηση και τον σεβασμό στα αρχαία έργα τέχνης: Να τα αρπάζουν με δόλο από τους φυσικούς φορείς του πολιτισμού που τα εγέννησαν, τους οποίους έχουν προηγουμένως αποκλείσει, εντελώς ρατσιστικά, αλλά σύμφωνα με την - δυστυχώς συνεχιζόμενη - αποικιοκρατική αντίληψη, όχι μόνον από τις ανασκαφές, αλλά και από αυτήν την ίδια την γνώση και την επιστήμη, κλείνοντάς τους τις αρχαιολογικές σχολές, με προφανή σκοπό να μην γνωρίσουν για να μην διεκδικήσουν, γιατί η Γνώση είναι Δύναμη! 

Κάπως έτσι, κάποιοι άλλοι (;) έκλεισαν κάποτε τις αρχαίες ελληνικές πανεπιστημιακές σχολές, και επήλθε ο Μεσαίωνας στον πλανήτη.
Η βάρβαρη κλοπή της Νίκης της Σαμοθράκης από έναν άσχετο 27χρονο Γάλλο! Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι ένα από τα τρία πιο σπουδαία και διάσημα εκθέματα του Μουσείου του Λούβρου: Το Λούβρο εξηγεί την πλήρη ιστορία του γλυπτού σε εντυπωσιακή πλαστική επιγραφή κάτω από το γλυπτό, μεταφρασμένη σε μισή ντουζίνα γλώσσες. Ο ενδιαφερόμενος επισκέπτης, θα μάθει από εκεί, ότι βρέθηκε από τον Charles Champoiseau, τον αντιπρόξενο της Γαλλίας στην Αδριανούπολη, την δεύτερη πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον Μάρτιο του 1863. Ο Champoiseau, ήταν τότε ένας 27χρονος ερασιτέχνης συλλέκτης, που έψαξε στο νησί της Σαμοθράκης και βρήκε το άγαλμα σε κομμάτια. Η επιγραφή όμως δεν αναφέρει ότι ο Champoiseau ήταν ένας νέος που ποθούσε διακαώς να κερδίσει την εύνοια του Μεγάλου Ναπολέοντος και εγνώριζε πόσο ο νέος αυτοκράτωρ «αγαπούσε» τα αρχαία αντικείμενα - και δη τα ελληνικά, λόγω της καταγωγής του.

Ούτε αναφέρεται σε κάποιο φιρμάνι των οθωμανικών Αρχών, αφού προφανώς ο Champoiseau δεν είχε άδεια να πάρει το άγαλμα! Αλλά προφανώς ο Γάλλος αισθάνθηκε ελεύθερος να πάρει τα κομμάτια από το νησί, το οποίο ήταν σχεδόν ερημωμένο από κατοίκους, αφού οι Τούρκοι είχαν σφαγιάσει πολλές χιλιάδες Έλληνες Σαμοθρακιώτες το 1821, σε αντίποινα της ελληνικής Επαναστάσεως, στην γνωστή «Μεγάλη Σφαγή της Σαμοθράκης» και επήραν τους περισσότερους από τους εναπομείναντες νησιώτες ως σκλάβους.  

Αλλά ο Champoiseau δεν ήταν μόνος του. Σε ένα γράμμα του τον Απρίλιο του 1863 προς τον πρέσβυ της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, Marquis de Moustier, του έγραψε ότι είχε βρει κάτι καταπληκτικό! Τα επόμενα 15 χρόνια συνέχισε να ψάχνει τα εναπομείναντα κομμάτια του αγάλματος, προσπαθώντας να καταλάβει τι σκοπό εξυπηρετούσε. Κατέληξε ότι το άγαλμα υποδεχόταν τα πλοία κατά την είσοδό τους στο λιμάνι! Ο Champoiseau δεν ήταν αρχαιολόγος! Όταν τα κομμάτια έφθασαν στο Λούβρο ήταν χάλια! Ένας έφορος του Μουσείου έγραψε τότε, ότι τα κομμάτια έφθασαν σε 12 σακκούλες, σπασμένα σε 200 κομμάτια, από τα οποία 118 ήταν ο κορμός! Άρα ο «πολύς» Champoiseau όχι μόνον έκλεψε την Νίκη της Σαμοθράκης και την πήγε στο Λούβρο, αλλά για να διευκολυνθεί στην μεταφορά του κλεμμένου αγάλματος, το.. έσπασε σε 200 κομμάτια και το μοίρασε σε 12 σακούλες!!! Εμμετικός! 

Οι συντηρητές του Μουσείου συνέθεσαν την Νίκη σε 15 χρόνια! Όμως ο Champoiseau δεν σταμάτησε. Συνέχισε την αρχαιοκαπηλία, και αφού βρήκε και την πλώρη του πλοίου, που είναι η βάση του αγάλματος, αυτή προσετέθη από τους συντηρητές το 1879! Το 1884 η Νίκη τοποθετήθηκε στο ανώτερο σκαλοπάτι της σκάλας του Daru στο Λούβρο και από τότε αποτελεί το πιο δημοφιλές έκθεμά του μαζί με την Αφροδίτη της Μήλου. Ο Marquis de Riviere, ο Γάλλος πρέσβυς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, επέτυχε να οικειοποιηθεί το άγαλμα. Το μετέφερε με πλοίο στην Γαλλία και το έδωσε στον Λουδοβίκο 17ο, που το έδωσε στο Λούβρο το 1821. 

Η έλλειψις πληροφόρησης δεν εμποδίζει τους επισκέπτες να αναρωτιούνται για την προέλευση του αγάλματος. Ένας Αμερικανός επισκέπτης του Λούβρου, δίπλα μου, αφού μελέτησε τον χάρτη στον τοίχο του Μουσείου, μουρμούρισε: «Μας λένε και από πού το κλέψανε»!.. 

Για περισσότερα:
Sh. Waxman «LOOT The battle over the stolen treasures of the ancient world»,
εκδ. Times Books, Henry Hoot and Co, Ν. Υόρκη.
Γ. Λεκάκη «Σαμοθράκη, ιερά νήσος», εκδ. Ερωδιός, 2006.