xρονοτοπία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΡΟΑΤΙΑ

Ο αρχαίος κορινθιακός ναός του Διός!

Με γλυπτά της Νίκης, του Τρίτωνος, του Ήλιου, του Ηρακλή, του Διός, του Απόλλωνος…

Η περιοχή της νυν Κροατίας κατοικείται από ανθρώπους εδώ και (τουλάχιστον) 150.000 χρόνια.[1]

Στις ακτές της Ιλλυρίας ήταν κτισμένες μια σειρά αρχαίων ελληνικών πόλεων (τουλάχιστον από την 1η χιλιετία π.Χ.), όπως η Σάλων (ή Σάλωνα ή Σάλωνες > Σαλώναι Κολωνίαι)[2] , κ.ά. Λείψανα αυτών υπάρχουν ακόμη… Ειδικώς η Σάλων είχε άμεση σχέση με την Κόρινθο.
Αλλά ένας αρχαίος ναός του Διός, με κορινθιακά κιονόκρανα, ευρίσκεται στην νυν έκταση της Κροατίας, εκεί που ήταν η αρχαία ελληνική πόλις Ασπάλαθος [3]  

(>Σπάλαθο, Σπάλατο, Spalatum, νυν Σπλιτ) η μεγαλύτερη πόλις της Δαλματίας. Είναι φυσικά αφιερωμένος στον αρχαίο θεό Δία, υπέρτατο θεό των Ελλήνων.

Άλλωστε ο Ζευς ήταν ο «θεϊκός πατέρας» του Διοκλητιανού! Πάγια τακτική «αυτοπροσδιορισμού» της καταγωγής των ηγετών, προς άγραν οπαδών, πιστών, ψηφοφόρων…

Ο ναός ευρίσκεται στο δυτικό τμήμα του ανακτόρου / μαυσωλείου του Διοκλητιανού κοντά στο περιστύλιο, την κεντρική πλατεία του αυτοκρατορικού συγκροτήματος. Κατασκευάσθηκε το 295-305 μ.Χ. κατά την διάρκεια της κατασκευής του Παλλατιού. Αλλά τμήματα αυτού του αρχαίου ναού παρέμειναν ημιτελή…

Πριν από την είσοδο στον ναό είναι μία από τις 12 Σφίγγες, που ο Διοκλητιανός έκλεψε από την Αίγυπτο, και έφερε στην Ρώμη. Η αρχαιοκαπηλία είναι μια αρχαία διαστροφή των πλουσίων και ισχυρών…

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως γλυπτά που απεικονίζουν θεούς και διάφορους ήρωες, όπως η Νίκη, ο Τρίτων, ο Ήλιος, ο Ηρακλής, ο Ζευς και ο Απόλλων.  Όλα μπροστά από τον ναό, επάνω από την είσοδο. Όλες οι πύλες είναι πλούσια διακεκοσμημένες!

Ο Σκοτσέζος αρχιτέκτονας Ρόμπερτ Αδάμ θεώρησε αυτόν τον ναό ένα από τα πιο όμορφα μνημεία της Ευρώπης!

Ο αρχαίος ναός μετετράπη σε Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννου (του Βαπτιστού) τον 6ο αιώνα, όταν εκτίσθη και η κρύπτη του αγίου Θωμά.

Στο όλο συγκρότημα υπήρχε και αρχαίος ναός της Αρτέμιδος, η Porta Aurea, λείψανα του υδραγωγείου του Διοκλητιανού, γοτθικού ρυθμού ανάκτορο των πρυτάνεων (μετέπειτα Εθνολογικό Μουσείο), κ.ά.

Όταν κατά τον 6ο-7ο αιώνα, κατεστράφησαν τα Σάλωνα, μετώκησαν οι κάτοικοι αυτών εντός της περιοχής των ανακτόρων του Διοκλητιανού στο Σπάλατο.

Τον 11ο  αιώνα, εκτίσθη ένα καμπαναριό ρωμανικού ρυθμού. Παρόμοιο με ένα στην Εκκλησία της Παναγίας του Πύργου, επάνω από την Πύλη του Σιδήρου του ανακτόρου του Διοκλητιανού, που κατεδαφίσθηκε γύρω στο 1840, σύμφωνα με την τότε χριστιανική νοοτροπία για «καθαρισμό των αρχαίων μνημείων και κτηρίων» (διάβαζε γκρέμισμα, ξεπάτωμα)…

Πρόσωπα Κροατών βασιλέων (του Πέτρου Kresimir IV ή του Δημήτριου Zvonimir) είναι χαραγμένα σε μάρμαρα. Διακοσμήσεις με πεντάγραμμα, λουλούδια, πουλιά, αστέρια, στεφάνια, κλπ. συνθέτουν τον αμετάφραστο κώδικα… Υπάρχει ακόμη ο πύργος του Χαρβόια, οχυρώματα, κλπ.

Το 1907 κατεδαφίσθηκαν μερικά σπίτια στην δυτική και νότια πλευρά του ναού, οπότε ο Ναός «απελευθερώθηκε»… και φάνηκε καλύτερα.

Τέλος, σώζονται επίσης σαρκοφάγοι που περιέχουν τα λείψανα δύο Αρχιεπισκόπων του Σπλιτ, του Ιωάννη της Ραβέννας (πέθανε το 10) και του Λόβρε (πέθανε περ. το 1099). Είναι μέσα στον ναό. Υπάρχει και ένα μεγάλο χάλκινο άγαλμα του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστού, έργο του Ιβάν Μεστρόβιτς. Και μια σαρκοφάγος (αναγεννησιακής εποχής, 6ου αι.) του Jakov Selembrije.

ΠΗΓΕΣ:
Bulic και Karaman «Palaca cara Dioklecijana u. Split», 1927.
Riemann G. “Der Palast Diokletians in Spalato”, 1910.
Strzygowski J. “Spalato ein Markstein d. roman. Kunst”, 1912.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] βλ. σχ. άρθρα του Γ. Λεκάκη «Ένας Νεάντερταλ συλλέκτης με… καλαισθησία, πριν 130.000 χρόνια, στην νυν Κροατία… Οι Νεάντερνταλ δεν ήταν άλαλοι!» (εφημ. «Κόντρα» 11.2.2017), «Οι Νεάντερνταλ πριν 130.000 χρόνια χρησιμοποιούσαν… οδοντογλυφίδες! Ευρήματα στην Κροατία» (εφημ. «Κόντρα» 31.7.2017) και «Κόσμημα 15.000 χρόνων, με σχήμα «Αφροδίτης», ανακαλύφθηκε σε νησί της Κροατίας» (εφημ. «Κόντρα» 13.12.2017).

[2] Με το όνομα αυτό μας είναι γνωστό επίσης ένα τοπωνύμιο στον Όλυμπο Βιθυνίας (Μ. Ασίας) και στα μεσαιωνικά χρόνια η Άμφισσα. Ειδικώς για την Σάλωνα, το πιο συγκλονιστικό αρχαίο εύρημά της είναι μια επιτύμβια στήλη 10χρονης κοπέλλας, που δολοφονήθηκε για τα κοσμήματά της (τον 2ο αι. μ.Χ. – ευρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ζάγκρεμπ).

[3] Σημειώνω ότι ελληνική νήσος με το όνομα Ασπαλαθίς, υπήρχε παρά την Λυκία (Μ. Ασίας). Οι κάτοικοι ελέγοντο Ασπαλαθίδιοι ή Ασπαλαθίδαι (βλ. Στέφ. Βυζ.).

Ένα ημερολόγιο Θρακών 4.600 χρόνων με βάση τον Ωρίωνα!

Το 1978 κατά τη διάρκεια γκρεμίσματος ενός καταφύγιου, βρέθηκε ανάμεσα στα χαλάσματα ένα παράξενο αντικείμενο, του 2600 π.Χ.

Ο δρ. Al. Durman ανακοίνωσε ότι ήταν ένα ημερολόγιο! Ωστόσο, σε αντίθεση με τα σύγχρονά του (αιγυπτιακά ή σουμεριακά) ημερολόγια, δεν στηριζόταν στον ήλιο ή το φεγγάρι, αλλά στον αστερισμό του ευγενή Έλληνα κυνηγού, Ωρίωνος [1]!

Το αντικείμενο ανακαλύφθηκε στις 21 Μαρτίου 1978, κατά την διάρκεια της κατασκευής του ξενοδοχείου «Slavonija» στο Vinkovci της Κροατίας – τότε Θράκη. Οι αρχαιολόγοι το αναγνώρισαν γρήγορα ως ένα τεχνούργημα του αρχαίου «πολιτισμού Vucedol», που άνθισε στις δυτικές όχθες του ποταμού Ίστρου / Δουνάβεως, μεταξύ 3000 και 2200 π.Χ.

Ο «πολιτισμός Vucedol», ήταν σύγχρονος με τις αρχές της Τροίας, του Παλαιού Βασιλείου της Αιγύπτου, και των Σουμερίων της Μεσοποταμίας! Οι Vucedol δεν λάτρευαν το φεγγάρι, αλλά τον ήλιο.

Υψίστης σημασίας ήταν Ωρίων, ένας αστερισμός εύκολα αναγνωρίσιμος από τη Ζώνη του Κυνηγού, (τα τρία φωτεινά αστέρια σε μια ευθεία γραμμή). Στην περιοχή του Vucedol, στον 45ο παράλληλο, o Ωρίων θα βυθιζόταν κάτω από τον ορίζοντα και εξαφανίζονται όλο το καλοκαίρι!

«Στην εποχή του πολιτισμού Vucedol, η Ζώνη του Ωρίωνος, η οποία είναι η κυρίαρχη τον χειμώνα, βυθίζεται κάτω από τον ορίζοντα ακριβώς στις 21 Μαρτίου, σηματοδοτώντας έτσι την εαρινή ισημερία», είπε ο δρ. Al. Durman. Οι κάτοικοι συνειδητοποίησαν ότι ο Ωρίων σηματοδοτούσε την αρχή του νέου έτους. Από αυτό το… απλό γεγονός, κατασκεύασαν ένα ολόκληρο ετήσιο ημερολογο.

Διακοσμείται από 4 σειρές, μία για κάθε εποχή. Η χαμηλότερη σειρά, κοντά στον πυθμένα του αγγείου, αντιπροσωπεύει την άνοιξη. Το αγγείο έχει σπάσει. Έτσι δεν μπορεί κανείς να δει όλα τα τεταρτημόρια για κάθε σειρά. Αλλά οι εικόνες, που παραμένουν στην πρώτη λωρίδα, απεικονίζουν τον Ήλιο και την Ζώνη του Ωρίωνος. Η δεύτερη σειρά αντιπροσωπεύει το καλοκαίρι. Απεικονίζονται οι Πλειάδες, ο Κύκνος και Κασσιόπη – εξ ίσου σημαντικοί αστερισμοί, που χρησιμοποιήθηκαν επίσης από τους Έλληνες για να καθορίσουν τις κινήσεις των ουρανών! Η τρίτη σειρά αντιπροσωπεύει το φθινόπωρο. Απεικονίζονται οι Πλειάδες, Δίδυμοι και ο Πήγασος. Τέλος, η κορυφαία σειρά αντιπροσωπεύει τον χειμώνα. Εδώ μπορεί κανείς να ιδεί το σύμβολο της Κασσιόπης να έχει γυρίσει 180ο , καθώς και τον Πήγασο, τις Πλειάδες, τους Δίδυμους και την επιστροφή του κυρίαρχου του χειμώνος αστερισμού, Ωρίωνος. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι κάθε σειρά είχε αρχικώς 12 τεταρτημόρια, τα οποία ίσως αντιστοιχούσαν στον αριθμό των εβδομάδων για κάθε εποχή!

Η κοινωνία του Vucedol είχε υψηλό πολιτισμό. Βρέθηκαν άρχοντες θαμμένοι με χρυσά κοσμήματα. Αρχικώς εξέτρεφαν βοοειδή (ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι), αλλά γρήγορα κυριάρχησαν στην τέχνη της χύτευσης χαλκού (γύρω στο 3000 π.Χ.). Με τον χαλκό έκαμαν και μαγείες. Η υψηλότερη τάξη του Vucedol ήταν οι χαλκουργοί - σαμάνοι. Επίστευαν ότι αυτοί είναι σε θέση να φθάσουν στην καρδιά της Γης και να αντλήσουν από αυτήν το αίμα της, που είναι ο χαλκός! Οι σαμάνοι ήταν σε θέση να χειριστούν το μετάλλευμα μέσα από φυσικές διαδικασίες, προκειμένου να μεταβάλουν την φύση του προς καλύτερη εξυπηρέτηση των ανθρώπων. Η τήξις του χαλκού δεν είναι εύκολο κατόρθωμα. Έπρεπε να ξέρουν πώς να αποφύγουν το δηλητηριώδες αέριο, το αρσενικό, που είναι σύμφυτο με την τήξη του χαλκού! Στον πολιτισμό Vucedol, οι άνθρωποι γεννήθηκαν σε κάστες αναλόγως τα επαγγέλματά τους.

ΠΗΓΕΣ:
AFP. "Oldest European Calendar 'deciphered'" Oldest European Calendar 'deciphered' Independent Online, 22.5.2001.
Durman, Aleksandar. ORION The Oldest Indo-European Calendar. Vinkovci Tourist Board, n.d.
Krajnovic, Davor. "Vučedol's Orion". Davor's Current Research. The University of Leinde, The Netherlands, 17.5.2010.
Stajfer, Josip. "Orion - the Oldest European Calendar". Vucedol Culture, 2003.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.

Απ’ ό,τι φαίνεται, λοιπόν, η «κοινωνία Vucedol» ήταν ελληνικής καταγωγής, και δη θρακικής.

ΣΗΜΕΙΩΣEΙΣ:
[1] Περισσότερα για τον Ωρίωνα, βλ. Γ. Λεκάκη στην την Ημερίδα «Ωρίων, ο τρυγητής του Ουρανού», 
που έγινε στον αρχαιολογικό χώρο της προϊστορικής Μύρινας Λήμνου στις 20 Αυγούστου 2018 – βλ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.