Η Θράκη μέσα στον χρόνο μέχρι την απελευθέρωσή της για πάντα

Βαρύ το τίμημα αίματος που έδωσαν οι Θρακιώτες

Είναι γνωστό ότι οι Θράκες προσμίχθηκαν με τους αρχαίους Έλληνες αποίκους από τον 7ο αιώνα π.Χ. περίπου οπότε και εξελληνίστηκαν παραμένοντας έτσι μέχρι το 1362 που καταλήφθηκε η Θράκη από τον αλλαξοπιστήσαντα χριστιανό άρχοντα της Προύσας Γαζή Εβρενός παραμένοντας έτσι υπό οθωμανική κατοχή μέχρι το 1912 ήτοι 550 χρόνια.

Στις 27-12-1912 οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ξάνθη και στις 8-10-1913 την Κομοτηνή. Στις 14-7-1913 απελευθερώθηκε η Κομοτηνή από τον ελληνικό στρατό. Στις 28-7-1913 με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου παρέδωσε ο Ε. Βενιζέλος τη Θράκη στους Βουλγάρους. Στις 1-9-1913 ανακήρυξαν οι Θρακιώτες την αυτονομία τους. Στις 16/17-10-1913 έσβησε η αυτονομία της Θράκης και παραδίδεται πάλι στους Βουλγάρους. Στις 30-12-1912 με την «Συνδιάσκεψη Ειρήνης του Παρισίου» αγγλογαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις προωθήθηκαν πρώτα προς την Ξάνθη, έτσι στις 3-10-1919 ξεκίνησε η απελευθέρωση που ολοκληρώθηκε στις 14-5-1920.

Ας δούμε αναλυτικά πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα στην πολύπαθη Θράκη μέχρι την απελευθέρωσή της για πάντα. Με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, στις 4-10-1912, οι συνασπισμένες συμμαχικές δυνάμεις Βουλγαρίας, Σερβίας, Μαυροβουνίου και Ελλάδας κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για την απελευθέρωση διεκδικούμενων περιοχών τους.

Τότε ένα μέρος του στρατεύματος της Βουλγαρίας κατευθύνθηκε νότια διέσχισε τη Ροδόπη και έφθασε και κατέλαβε πρώτα την Ξάνθη στις 27-10-1912. Από εκεί κινήθηκαν ανατολικά και κατέλαβαν την υπόλοιπη Δυτική Θράκη. Από την πρώτη ημέρα προσπάθησαν να την εκβουλγαρίσουν και να την ενσωματώσουν και εθνολογικά στη βουλγαρική κοινωνία και διοίκηση, είτε εκούσια είτε ακούσια δια της βίας. Τους τυχόν αντιδρώντες Έλληνες είτε τους ξυλοκοπούσαν, είτε τους φυλάκιζαν ή τους σκότωναν.

Τον Μάιο του 1913 λόγω της άτεγκτης στάσης της Βουλγαρίας στο Συνέδριο του Λονδίνου, για την κατανομή των απελευθερωμένων εδαφών, η Ελλάδα και η Σερβία αναγκάστηκαν να κηρύξουν τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας στις 16-6-1913.

Είναι ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος κατά τον οποίο μέρος των ελληνικών στρατευμάτων απελευθέρωσε την Αν. Μακεδονία στις 29-6-1913. Ο βουλγαρικός στρατός κατοχής βλέποντας ότι όλο και υποχωρούν ηττημένοι, σκληραίνουν και αρχίζουν να συλλαμβάνουν και να συγκεντρώνουν Έλληνες από τις πόλεις και τα χωριά της Θράκης, ως ΟΜΗΡΟΥΣ, τους οποίους μετέφεραν στα βόρεια σύνορα της Βουλγαρίας, όπου τους υποχρέωναν σε καταναγκαστικές εργασίες (τάγματα εργασίας = ντουρντουβάκια). Έτσι από την περιοχή της Ξάνθης συνέλαβαν 109 επώνυμους Ξανθιώτες.

Στη Ροδόπη μετέβησαν οι Βούλγαροι στη Γρατινή όπου εφόνευσαν δύο άνδρες και μια κοπέλα, με βία και με τρομοκρατία εκδίωξαν όλους τους κατοίκους της αφού πρώτα εξανάγκασαν το συμβούλιο του χωριού να στείλει ψήφισμα ευχαριστώντας τους Βουλγάρους που κατέλαβαν το χωριό τους. Στη Μαρώνεια όσοι πρόλαβαν έφυγαν στα γύρω βουνά εκτός από δέκα κατοίκους που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν και τους εκτέλεσαν, μεταξύ των οποίων ο Μιχάλης Καλούδης, ο Μαργαρίτης Αδάμ, ο Λουκάς Σέντας, ο Μιχαήλ Καραφίνης και άλλοι.

Την ίδια τύχη είχαν και πολλοί άλλοι Έλληνες κάτοικοι της Κομοτηνής και των άλλων ντόπιων ελληνικών χωριών κατά τη διάρκεια αυτής της Κατοχής 1913 μέχρι 1919.

Όταν μάλιστα στις 8-10-1913 παρεδόθη η Κομοτηνή στον βουλγαρικό στρατό αμέσως οι Βούλγαροι κατέλαβαν τις εκκλησίες, την Μητρόπολη και τα σχολεία της. Έτσι σε λίγο απέλασαν τους εμπόρους Αθανάσιο Καστάνα, Δ. Βελίτσικα, Γ. Μαλιόπουλο, τον ψάλτη Βασίλειο Θεοφάνους, τον Κων. Θεοχαρίδη διευθυντή Σχολής, Παπακυριάκου γέροντας 90 ετών, Παπαποστόλου ιερέας και άλλοι πρόκριτοι. Όλοι αυτοί απελάθηκαν μαζί με τις οικογένειές τους χωρίς να τους επιτραπεί να πάρουν οτιδήποτε μαζί τους.

Την 10-10-1914 ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος ήλθε στην Κομοτηνή και έδωσε εντολή όλοι οι λίγοι εναπομείναντες Έλληνες της Θράκης να οδηγηθούν πρώτα στη φυλακή και ακολούθως να απελαθούν όπως και έγινε. Έτσι ερημώθηκε η Θράκη από το ελληνικό στοιχείο της.

Στις 12-7-1913 όμως η 8η ελληνική Μεραρχία υπό τον στρατηγό Ματθαιόπουλο διέβη τον Νέστο και στις 13 Ιουλίου εισήλθε στην Ξάνθη απελευθερώνοντας την. Και την επομένη 14 Ιουλίου απελευθέρωσε την Κομοτηνή, ενώ ταυτόχρονα ελληνικό πολεμικό πλοίο απελευθέρωσε την Αλεξανδρούπολη μέχρι την Κορνοφωλιά Σουφλίου. Έτσι όλη η Αν. Μακεδονία και Δυτική Θράκη από Κιλκίς μέχρι τον Έβρο απελευθερώθηκε μέσα σε ένα μήνα.

Οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις και μάλιστα η Ρωσία, βλέποντας την πλήρη κατάρρευση της Βουλγαρίας εσπευσμένα συγκάλεσαν συνέδριο στο Βουκουρέστι για να ρυθμίσουν τα θέματα ανάμεσα στην ηττημένη Βουλγαρία και στην νικήτριες Ελλάδα και Σερβία. Στο συνέδριο αυτό λοιπόν επέβαλαν στην Ελλάδα να αποσυρθεί από τη Δυτική Θράκη και να επιστραφεί στην ηττημένη Βουλγαρία. Αυτή είναι η Συνθήκη του Βουκουρεστίου που υπέγραψε ο Βενιζέλος στις 28-7-1913.

Στο άκουσμα της απόφασης αυτής ότι η Θράκη επιδικάσθηκε να επιστραφεί στη Βουλγαρία, θρήνος, κλαυθμός και οδυρμός πολύς επέπεσε σε όλον τον ελληνισμό της Θράκης. Επειδή είχαν περάσει πολλά κακά το οκτάμηνο Νοεμβρίου 1912- Ιουνίου 1913, κάτω από την καταδυνάστευση των Βουλγάρων και με τίποτα δεν ήθελαν να το ξαναδοκιμάσουν - υποστούν. Όλοι οι Θρακιώτες κάνουν συλλαλητήρια, στέλνουν ψηφίσματα, οι δημοτικοί άρχοντες, ο λαός, διαμαρτύρονται, θρηνούν και ζητούν να ακυρωθεί η Συνθήκη του Βουκουρεστίου από την ελληνική κυβέρνηση. Δυστυχώς δεν εισακούονται. Η απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων είναι οριστική και αμετάκλητη.

Παρά ταύτα οι Θρακιώτες χριστιανοί και μουσουλμάνοι απέστειλαν τηλεγραφήματα και προς τους πρωθυπουργούς της Ρουμανίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου διαμαρτυρόμενοι για τη νέα κατοχή. Επιτροπή Θρακιωτών μάλιστα μετέβη στην Καβάλα, όπου τους δέχθηκε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα.

Μετά από αυτά σχεδόν όλοι οι Έλληνες της Θράκης φορτώνονται στην πλάτη λίγα προσωπικά είδη και με οτιδήποτε εγκαταλείπουν τη Θράκη. Μάταια η κυβέρνηση του Βενιζέλου προσπαθούσε να τους σταματήσει και να τους πείσει να γυρίσουν πίσω. Αυτούς τίποτα μα τίποτα δεν τους σταματά. Ούτε απειλές ούτε βέβαια υποσχέσεις. Μέσα σε ένα μήνα πάνω από 150.000 Έλληνες της Θράκης την έχουν εγκαταλείψει. Στη Θράκη παρέμειναν μόνο οι μουσουλμάνοι και ελάχιστες μειοψηφίες Ελλήνων χριστιανών, οι περισσότεροι που είχαν ξένη υπηκοότητα.

Οι μουσουλμάνοι τότε βρίσκουν την ευκαιρία να κηρύξουν την αυτονομία της Δυτικής Θράκης και να συστήσουν μια ιδιόμορφη κυβέρνηση την 1η Σεπτεμβρίου, την οποία υπέθαλπε και η Ελλάδα, ενώ, αντίθετα, η Τουρκία στο τέλος την αποκήρυξε, γιατί δεν ήθελε να χαλάσει τις καλές σχέσεις με τη Βουλγαρία.

Τότε οι Μεγάλες Δυνάμεις απειλούν ότι θα δοθεί η Δυτική Θράκη στη Βουλγαρία και έτσι έσβησε και η προσωρινή αυτονομία που προσπαθούσαν να συστήσουν οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Έτσι στις 16/17 Οκτωβρίου του 1913 επανέρχονται οι Βούλγαροι στη Δυτική Θράκη, εκτός από το τρίγωνο στο Διδυμότειχο - Αδριανούπολη. Οι Βούλγαροι γυρίζουν στη Δυτική Θράκη για να συνεχίσουν ότι άφησαν μισό, φεύγοντας στα μέσα Ιουλίου του ιδίου έτους.

Τώρα πλέον με τη Βούλα και των Μεγάλων Δυνάμεων της Συνδιάσκεψης του Βουκουρεστίου οι Βούλγαροι επανήλθαν για να σβήσουν οτιδήποτε θύμιζε Ελλάδα στην Αιγαιακή (Δυτική) Θράκη.

Κλείνονται τα ελληνικά σχολεία, απαγορεύεται η ελληνική γλώσσα και γραφή με ποινές φυλακίσεως ή υπέρογκων προστίμων, τα ελληνικά βιβλία καίονται, ταμπέλες αλλάζουν στα βουλγαρικά, 50 και πλέον αιωνόβιοι χειρόγραφοι κώδικες μονών της Ξάνθης, αρχαιότητες από την Μαρώνεια και την Κομοτηνή, συλλογή νομισμάτων από τη Σαμοθράκη (σ.σ. έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε γραπτό μας στον "Χρόνο") κλέβοντας και μεταφέρονται στη Σόφια, ενώ σήμερα έχουν ζητηθεί, δεν επιστρέφονται διότι - τάχα - είναι πολιτιστικό (ληστρικό όμως κτήμα) του βουλγαρικού λαού. Γενικά τα πάντα έπρεπε να εκβουλγαριστούν.

Τον επόμενο χρόνο ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (28 Ιουλίου 1914) και η Βουλγαρία συντάσσεται με τον άξονα Γερμανών - Αυστριακών, Ούγγρων και Τούρκων.

Στα ωραία αρχοντικά των πόλεων της Θράκης εγκαθίστανται πεινασμένοι και κουρελιασμένοι Βούλγαροι "πρέπει" έγραφε η βουλγαρική εφημερίδα "Ούτρε" να εγκαταστήσουμε εν Γκιουμουλτζίνη όσων το δυνατόν πολλούς, πολλούς Βουλγάρους, μάλιστα ο βασιλιάς Φερδινάρδος, ετέθη στην Γκιουμουλτίνη επικεφαλής των ανθελληνικών διωγμών.

Έτσι οι μέρες περνούσαν με τους τύραννους Βουλγάρους που έβγαζαν όλο το μίσος τους στους πολύ λίγους εναπομείναντες Έλληνες ώσπου άρχισε ο μεγάλος διπλωματικός αγώνας για το τι θα πάρουν οι νικητές από τις κτήσεις των ηττημένων.

Για τον σκοπό αυτό οργανώθηκε από τις νικήτριες δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ και των Η.Π.Α., ένα συνέδριο, το αποκληθέν «Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων» στις 30 Δεκεμβρίου 1918 και των ηττημένων Γερμανίας, Αυστρουγγαρίας, Βουλγαρίας και Τουρκίας.

Έτσι εν όψει της τελικής επιδικάσεως της Θράκης, αγγλογαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις προωθήθηκαν και κατέλαβαν τη σιδηροδρομική γραμμή Τοξοτών Ξάνθης. Η Ελλάς καθώς ήταν μέλος των νικητών της ΑΝΤΑΝΤ διεκδικούσε να της επιστραφεί η Δυτική Θράκη, την οποία εντελώς παράλογα είχε απολέσει στο συνέδριο του Βουκουρεστίου (28-7-1913) και την είχε επανακαταλάβει η ηττημένη Βουλγαρία. Έτσι και η Ελλάς απαίτησε την επιστροφή της Θράκης.

Οι Βούλγαροι τότε προσπάθησαν να παρασύρουν τους μουσουλμάνους σε κάποια «αυτονομία» της Θράκης, αλλά υπό βουλγαρική κηδεμονία. Η Τουρκία πάλι στηριζόμενη στο πολύ μεγάλο αριθμό των μουσουλμάνων κατοίκων της Δυτικής Θράκης οι οποίοι δεν είχαν μετακινηθεί κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής Κατοχής (1912 - 1919) -ενώ είχε αδειάσει από το ελληνικό στοιχείο- διεκδικούσε να καθιερωθεί ένα είδος «αυτονομίας» όπως ακριβώς συνέβη τον Αύγουστο του 1913, όταν ανακήρυξαν έστω προσωρινά, την αυτονομία της Δυτικής Θράκης.

Οι Έλληνες πάλι ενώ είχαν ιστορικά δικαιώματα για την επί χιλιετηρίδων παραμονή τους στη Θράκη, η κίνηση τους να εγκαταλείψει το ελληνικό στοιχείο τη χώρα το 1912 - 1913, τους έφερνε σε μειονεκτική θέση έναντι των Τούρκων όσο και των Βουλγάρων, που λόγω της φυγής των Ελλήνων είχαν πολυπληθέστερους πληθυσμούς εδώ. Για τις παλιννοστήσεις των δε προβάλλονταν ακόμη και από τους «συμμάχους» Γάλλους τεράστια εμπόδια. Ευτυχώς όμως που η Ελλάς βρισκόταν στις νικητήριες δυνάμεις.

Οι Γάλλοι πάλι μετά από αυτά ονειρεύονται ότι θα μπορούσαν να παραμείνουν εδώ με το αιτιολογικό της διατήρησης της ειρήνης στην περιοχή. Έτσι άρχισαν να εργάζονται να αναγνωριστεί η αυτονομία της Θράκης υπό γαλλική κηδεμονία (προτεκτοράτο). Με αυτά τα δεδομένα προσήλθαν όλοι οι ενδιαφερόμενοι στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων. Στην Συνδιάσκεψη αυτή έλαβαν μέρος 34 κράτη.

Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη ανάπτυξαν τις προτάσεις και τις διεκδικήσεις τους. Τελικά επικράτησε η Αγγλο-Γαλλική άποψη και δικαίωση των ελληνικών διεκδικήσεων. Και ενώ οι προετοιμασίες του αρχιστράτηγου Λεων. Παρασκευόπουλου είχε συμφωνηθεί για την επιχείρηση της Θράκης με τον Γάλλο στρατηγό Φρ. Ντ' Εσπεραί στα μέσα Απριλίου του 1919 να απελευθερώσει ο ελληνικός στρατός τη Θράκη, το σχέδιο άλλαξε λόγω της αυθαίρετης αποβίβασης ιταλικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία.

Έτσι δόθηκε εντολή από τις Μεγάλες Δυνάμεις ο ελληνικός στρατός να προωθηθεί και να καταλάβει τη Σμύρνη σε ακτίνα 100 χιλιόμετρα γύρω από αυτήν. Τότε αναβλήθηκε η απελευθέρωση της Θράκης και ο ελληνικός στρατός με εντολή των Μεγάλων Δυνάμεων αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη την οποία κατέλαβε στις 2 Μαΐου 1919, η δε Θράκη έμεινε στα κρύα του λουτρού, αναμένουσα… Τελικά μετά από συζητήσεις με Ιταλούς, Αμερικανούς, Γάλλους, Τούρκους και Βουλγάρους δόθηκε η εντολή από τον στρατηγό Σαρλ Αντουάν Σαρπύ να απελευθερώσουν τα ελληνικά στρατεύματα την πολύπαθη Θράκη. Η απελευθέρωση ξεκίνησε από τον Δαφνώνα Σταυρούπολη Ξάνθης στις 3 Οκτωβρίου 1919, την επομένη εισήλθαν στην Ξάνθη και στις 5 Οκτωβρίου απελευθέρωσαν την περιοχή του Ιάσμου και διαγώνια μέχρι τα Παγούρια, ήτοι του 43ου μεσημβρινού. Ανατολικότερα δε προς Κομοτηνή προωθήθηκαν γαλλικές, αγγλικές και ιταλικές δυνάμεις.

Μετά από κάποιες διαβουλεύσεις των ενδιαφερομένων μερών δόθηκε η εντολή στη Μεραρχία Σερρών του Παμίκου Ζυμβρακάκη την αυγή της 14 Μαΐου του 1920 (με παλαιό ημερολόγιο) να προελάσουν προς την υπόλοιπη Θράκη.

Έτσι ξεκίνησε ο ελληνικός στρατός από τον Ίασμο προς την Κομοτηνή όπου εισήλθαν περί την 10η πρωινή. Μπροστά η μουσική και πίσω ο στρατός με πλήρη εξάρτηση, ο κόσμος είχε ήδη ξεχυθεί να τους προϋπαντήσει στην είσοδο της πόλης με αλλαλαγμούς, ζητωκραυγές και λουλούδια.

Στις 14 Μαΐου 1920 ο ελληνικός στρατός συνέθλιψε μια για πάντα την ταφόπλακα της υποδούλωσης της Θράκης η οποία αποτελεί το ανατολικότερο άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχοντας αναγνωρισθεί η σημασία της για την Ελλάδα ατενίζει το μέλλον της με αισιοδοξία. Έκτοτε μέχρι και σήμερα με μόνο ένα μικρό διάστημα από το 1941 μέχρι το 1944 η Θράκη παραμένει ελεύθερη και ενσωματωμένη μια για πάντα στον κορμό της μητέρας Ελλάδας.

Πηγή
Πέτρος Γεωργατζής - Χρονικό Ελευθερίων Δ. Θράκης