Το κρατίδιο της "Διασυμμαχικής Θράκης" και το ολίγων ημερών μόρφωμα της Οργάνης

Ποιο είναι κρατίδιο της "Διασυμμαχικής Θράκης" και το ολίγων ημερών μόρφωμα της Οργάνης. Τις κινήσεις μιας άλλης εποχής αναδεικνύει το άρθρο αυτό, και πως χάρη στις ενέργειες του Χ. Βαμβακά έγινε η ενσωμάτωση της Θράκης στον εθνικό κορμό. 

Αναλυτικότερα λίγο πριν από την συνθήκη του Νεϊγύ (27-11-1919) οι σύμμαχοι εξουσιοδότησαν τον Franchet d' Esperey να διατάξει μέσα στον Οκτώβριο του 1919, την εκκένωση της Δ. Θράκης από τους Βουλγάρους και την κατάληψή της από τους Συμμάχους. Με το άρθρο 48 της Συνθήκης του Νεϊγύ η Δυτική Θράκη, μέχρι του κανονισμού της οριστικής τύχης της, θα διοικείται από τον Γάλλο Αρμοστή στρατηγό Charpy. Έτσι στις 18 Οκτωβρίου του 1919 ιδρύεται ένα ιδιότυπο αυτόνομο κρατίδιο με την ονομασία "Διασυμμαχική Θράκη".

Επικεφαλής ορίστηκε ο Γάλλος στρατηγός Σαρπύ. Τα διοικητικά όργανα με τα οποία ασκούσε την εξουσία ήταν δύο. Το πρώτο το συγκροτούσαν Γάλλοι αξιωματικοί, ενώ το δεύτερο ήταν εκλεγμένο, όπως θα δούμε παρακάτω από τους κατοίκους της Θράκης. Αυτός διαίρεσε πολιτικά την Θράκη σε τρία τμήματα της Ξάνθης, της Κομοτηνής και του Κάραγατς (πόλη δίπλα στη Ν. Ορεστιάδα από την πλευρά τώρα της Τουρκίας). Σε κάθε τμήμα προΐστατο ο οικείος διοικητής του στρατού. Παράλληλα, τα τρία παραπάνω τμήματα διαιρέθηκαν σε 6 υποδιοικήσεις, τις οποίες διοικούσαν μικτά σώματα τα οποία αποτελούσαν Γάλλοι στρατιωτικοί καθώς και Έλληνες και μουσουλμάνοι πολιτικοί.

Το ίδιο έτος στάλθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στην Κομοτηνή, η οποία ήταν έδρα του "Αυτόνομου" κρατιδίου με το περίεργο καθεστώς της Διασυμμαχικής κυβέρνησης, ο Χαρίσιος Βαμβακάς ως Αρμοστής Θράκης. Αυτός μόλις ανέλαβε έκανε συσκέψεις με τον αντιπρόσωπο των Ισραηλιτών Ε. Ναχμία, μετέπειτα πρόξενο της Ισπανίας στην πόλη μας. Επίσης με τον αντιπροσωπεύοντα τον μουσουλμανικό πληθυσμό Γκαλήπ που εξελέγη αργότερα κατ' επανάληψη βουλευτής και γερουσιαστής της Ροδόπης. Επίσης με τον Αρμένιο αντιπρόσωπο Ρουπέν Κεβορκιάν, όπως και με τον φραγκολιβαντίνο αντιπρόσωπο Μπαδέττι.

Την 21-12-1919 το κεντρικό διοικητικό συμβούλιο καταρτίσθηκε κατόπιν υποδείξεως του Χ. Βαμβακά ως ακολούθως, πέντε Έλληνες, πέντε μουσουλμάνοι, ένας Αρμένιος, ένας Ισραηλίτης, ένας Λεβαντίνος και ένας Βούλγαρος. Από τους Έλληνες ήταν οι Φορμόζης, Λαμνίδης, Στάλιος Παπαθανάσης Αλ. και Εμ. Δουλάς. Από τους μουσουλμάνους ο Τεφήκ, Νεδήμ, Σαλήχ, Κεμάλ και Οσμάν. Από τους Αρμένιους ο Ρουπέν Κεβορκιάν, επίσης ο Ισραηλίτης Καρασσό, ο Λεβαντίνος Μπαδέττι και ο Βούλγαρος Γεωργίεφ. Την 22-3-1920 έγινε έναρξη του Συμβουλίου και εκλέχτηκε πρόεδρος ο Εμ. Δουλάς. Τότε καταρτίστηκε τετραμελή επιτροπή αποτελούμενη από δύο Έλληνες (Δουλά και Λαμνίδη), έναν μουσουλμάνο τον Χότζα Σαλήχ και έναν Βουλγάρου του Γεωργίεφ. Παρόλο που η θητεία του Δουλά διήρκησε περίπου ένα μήνα, η ψηφοφορία με την πάροδο του χρόνου έλαβε ιδιαίτερη βαρύτητα, διότι θεωρήθηκε ως μια μορφή δημοψηφίσματος το οποίο εξέφραζε την βούληση του πληθυσμού να μην επανέλθει υπό βουλγαρική κατοχή.

Τελικά τον Μάιο του 1920 οι αντιπρόσωποι των κοινοτήτων που εκλέχτηκαν μετά από ένα άτυπο δημοψήφισμα που έγινε στην Θράκη, ψήφισαν υπέρ της ενσωμάτωσης στην Ελλάδα. Στην Γαλλία το Ανώτατο Συμβούλιο αποφάσισε και αυτό με πρόεδρο τον Γάλλο πρωθυπουργό Κλεμενσώ. Στην λήψη της ευνοϊκής αυτής απόφασης για την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, πρέπει να ομολογήσουμε ότι συνετέλεσε κατά πολύ ένα τηλεγράφημα των μουσουλμάνων βουλευτών της Δυτικής Θράκης στην Βουλή της Σόφιας προς το Ανώτατο Συμβούλιο Ειρήνης στο Παρίσι.

Τους βουλευτές αυτούς μάλιστα τους φυγάδεψε από την Σόφια ο στρατηγός Μαζαράκης που βρισκότανε εκεί σαν αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Διασυμμαχική Στρατιωτική Επιτροπή κατοχής, για να μη συλληφθούν από τις βουλγαρικές αρχές μετά το διάβημα τους αυτό. Η ενέργεια αυτή των μουσουλμάνων βουλευτών στη βουλγαρική Βουλή υπέρ της Ελλάδας, έκλεινε αποφασιστικά την πλάστιγγα της απόφασης για την Ελλάδα. Στην απόφασή τους αυτή συνετέλεσε ασφαλώς, η αμερόληπτη και φιλική πολιτική του Βαμβακά προς τους μουσουλμάνους και το γεγονός ότι είχαν πληροφορηθεί για την δίκαιη, αμερόληπτη και φιλελεύθερη συμπεριφορά της Ελλάδας στους χιλιάδες ομόθρησκούς της που ζούσαν τότε στη Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία. 

Η κατάληψη της Θράκης ορίστηκε για τις 14 Μαΐου 1920. Έτσι η μεραρχία των Σερρών ξεκίνησε, πεζοπορώντας από την περιοχή του Ιάσμου. Οι γαλλικές δυνάμεις που φρουρούσαν στην γέφυρα του Πολυάνθου προς στιγμήν αντέταξαν άρνηση και επήλθε κάποια σύγχυση. Όμως μετά από πίεση της ελληνικής κυβέρνησης προέλασε ο ελληνικός στρατός προς την Κομοτηνή. Από την προηγούμενη δε νύχτα προετοίμαζαν όλοι οι κάτοικοι την υποδοχή του στρατού, κανένας δεν κοιμήθηκε εκείνη την νύχτα. Μεγάλα φώτα λουξ τοποθετήθηκαν και φώτιζαν τους δρόμους, μάλιστα ολόκληρα συνεργεία στήθηκαν μπροστά στα σπίτια έκοβαν και έραβαν ασταμάτητα ελληνικές σημαίες. Άκουγες παντού γέλια, ευχές και χαρούμενα τραγούδια. Έτσι το πρωί της 14 Μαΐου όλη η πόλη ήταν γαλανόλευκη.

Ο λαός της Κομοτηνής ξεχύθηκε να προϋπαντήσει τους ελευθερωτές του που διασχίζοντας τον δρόμο μετά τον Πολύανθο έφτασαν ως την γέφυρα του Κουλακλόγλου στην διασταύρωση των Υφαντών. Εκεί υποδέχθηκαν με ζητωκραυγές, λουλούδια και αγκαλιές τους στρατιώτες. Ο διοικητής τους Παμμίκος Ζυμβρακάκης, βάδιζε μπροστά πάνω στο άλογό του. Οπότε έφτασαν όλοι μαζί στην γεμάτη κεντρική πλατεία της πόλεως την πλατεία βασιλείου Βουλγαροκτόνου όπως ονομάστηκε τότε αμέσως, αργότερα πλατεία Βασιλέως Κωνσταντίνου και μέχρι και σήμερα πλατεία Ειρήνης.

Με την Συνθήκη των Σεβρών έγινε και η τυπική παραχώρηση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα. Επίσης υπογράφτηκε και χωριστή συνθήκη με τους συμμάχους για την παραχώρηση της. Η συνθήκη αυτή παρέμεινε σε ισχύ με την υπογραφή από τους Συμμάχους στην Λωζάνη τον Ιούλιο του 1923. Η Κομοτηνή προς τιμήν του Χ. Βαμβακά ονοματοθέτησε μια οδό όπως και τοποθέτησε την προτομή του στην πλατεία της Κομοτηνής γιατί χάρη σ' αυτόν κατά μεγάλο ποσοστό έγινε η ενσωμάτωση της Θράκης στην Ελλάδα.

Τον Ιούλιο του 1920 επισκέφτηκε την Κομοτηνή ο βασιλιάς Αλέξανδρος, όπου ο πρόεδρος των μουσουλμάνων Αχμέτ Ραγήπ απεύθυνε ευχαριστήρια αναφορά για το τέλος των δεινών των μουσουλμάνων από τους Βουλγάρους. Στην Θράκη μετά την ένωση της με την Ελλάδα σχηματίσθηκαν δύο νομοί. Ο νομός Έβρου και ο νομός Ροδόπης που περιελάμβανε και την Ξάνθη και το Δαρή - Δερέ (Ζλάτογκραντ Βουλγαρίας). Στις 20 Μαΐου είχε ολοκληρωθεί η κατάληψη όλης της Θράκης από τον ελληνικό στρατό. Τότε βλέπουμε υποκινούμενους φανατικούς μουσουλμάνους να προσεγγίζουν τους Βουλγάρους ώστε να δημιουργηθεί ένα αυτονομιστικό κίνημα. Αυτοί οι ίδιοι που είχαν κάνει το κίνημα κατά των Βουλγάρων στο 1913, τώρα επανέλαβαν το δεύτερο πείραμα στάσης με έδρα το ορεινό χωριό Οργάνη, κίνημα που θα καταλήξει στην ανακήρυξη της "Αυτόνομης Δημοκρατίας της Δυτικής Θράκης" με έδρα το χωριό Οργάνη της ορεινής Ροδόπης. Ορισμένοι κύκλοι μάλιστα θέλουν για δικούς τους λόγους να το ονομάζουν "Κράτος της Οργάνης".

Έτσι στις 25 Μαΐου 1920 επικεφαλής του νέου αυτού μορφώματος τέθηκε ο Terfik Beg, ενώ στην κυβέρνηση που προσπάθησαν να συγκροτήσουν υπήρχαν επτά μουσουλμάνοι και τρεις Βούλγαροι.

Το εγχείρημα αυτό παρόλο που έκανε προσπάθειες να συγκροτηθεί σε οργανωμένο μόρφωμα με κρατικούς μηχανισμούς και υπηρεσίες, κάτι αντίστοιχο δηλαδή αυτού που συνέβη με την λεγόμενη "Δημοκρατία της Γκιουμουλτζίνας" δεν τα κατάφερε με αποτέλεσμα να έχει χαρακτηριστικά περισσότερο αντάρτικου κινήματος για να κατευθύνουν από την ορεινή Ροδόπη τον ένοπλο αγώνα τους κατά των ελληνικών δυνάμεων. Η καταστολή όμως του κινήματος αυτού ήταν ραγδαία. Το εγχείρημά τους έληξε άδοξα μέσα σε λίγες μέρες. Οι στασιαστές ύστερα από μικρές αψιμαχίες συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Η κεμαλική κυβέρνηση για να σώσει τους στασιαστές μια και ήταν υποκινούμενοι από αυτήν, για αντιστοιχία συνέλαβε και αυτή όλους τους Έλληνες κατοίκους από 20-50 χρονών του προαστίου Μπεϊκόζ στον Βόσπορο. Έτσι αναγκάστηκε η ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει την μεσολάβηση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, οπότε δόθηκε αμνηστία και από τις δύο πλευρές. Τότε οι μεν Έλληνες του Μπεϊκόζ εγκατέλειψαν αμέσως τις εστίες τους γνωρίζοντας την τουρκική μνησικακία, ερχόμενοι στην Ελλάδα, ενώ αντίθετα οι στασιαστές της Δυτικής Θράκης τιμήθηκαν από τις ελληνικές αρχές, καταλαμβάνοντας θέσεις βουλευτή, προέδρου κοινοτήτων και δημοτικών συμβούλων, αυτοί και οι απόγονοί τους.

Την άνοιξη πάλι του 1923 ο ταγματάρχης του τουρκικού στρατού Φουάτ Μπέης κατόπιν συνεννοήσεως με την βουλγαρική κυβέρνηση, συγκρότησε τουρκοβουλγαρικό θρακικό Κομιτάτο, με σκοπό τη δημιουργία αντιπερισπασμού στα νότια του ελληνικού στρατού. Επιχείρησε μάλιστα να έχει με το μέρος του Πομάκους της Βουλγαρίας που θα σχημάτιζαν συμμορίες και θα εισέρχονταν στην Δυτική Θράκη. Τα σχέδια τους όμως ματαιώθηκαν, γιατί οι Πομάκοι αρνήθηκαν να επιτεθούν κατά της Ελλάδος. Σε όποιο πομάκικο χωριό και να πήγε ο Φουάτ Μπέης βρήκε την άρνησή τους. Για την στάση τους αυτή πολλοί προύχοντες των Πομάκων δολοφονήθηκαν. Η συμπεριφορά αυτή των Πομάκων οφείλεται στο χαρακτήρα τους που δεν είναι ύπουλοι ούτε καιροσκόποι.

Το 1919 με την Συνθήκη του Νεϊγύ καθορίστηκαν τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα όπως ισχύουν μέχρι σήμερα. Τότε έγινε δημοψήφισμα στον Εχίνο Ξάνθης για τον αν οι Πομάκοι προτιμούν να ενταχθούν στην Ελλάδα ή την Βουλγαρία. Το σύνολο σχεδόν των Πομάκων ψήφισε την ένταξη τους στο ελληνικό κράτος. Και πάλι όμως το αίτημά τους δεν έγινε δεκτό.

Με την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το 1946 αντιπροσωπεία Πομάκων μετέβη στην διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι με σκοπό να ζητήσουν να ενταχθούν όλοι στον ελληνικό χώρο, αποσπώμενοι από την βουλγαρική επικράτεια. Τότε η Ελλάς όμως ενδιαφερόταν μόνο για λόγους ασφαλείας να διαρρυθμιστούν τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Οι Πομάκοι που απέμειναν εντός των συνόρων της Βουλγαρίας ζήτησαν τότε από την OΗΕ να γίνει δημοψήφισμα για την ένωσή τους με την Ελλάδα. Αυτό υποστήριξαν και σε συνέντευξή τους την εποχή εκείνη στην Ουάσιγκτον οι Χαμδή Χουσεΐν Μπέης, πρώην βουλευτής Ροδόπης, Χακή Σουλεϊμάν Μπέης έχοντας μαζί τους και αντιπροσωπεία Πομάκων της Θράκης. Η προσπάθεια αυτή των Πομάκων δεν τελεσφόρησε όμως γιατί είχε προηγηθεί η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1944.

Το 1954 βλέπουμε πάλι την προχειρότητα εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, όταν υποχρέωσε όλα τα μουσουλμανικά σχολεία να ονομάζονται τουρκικά για να πετύχει διάκριση από τα αντίστοιχα μουσουλμανικά της Βουλγαρίας. Το 1955 πάλι δόθηκε εντολή στον επιθεωρητή να οργανώσει συνέδρια Πομάκων δασκάλων για την εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου, δηλαδή της τουρκικής γλώσσας αφού οι Νεότουρκοι είχαν υιοθετήσει το λατινικό αλφάβητο, τότε μάλιστα είχαμε πολλές αντιδράσεις σε πολλά πομακικά χωριά που δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν την αραβική γραφή. Η εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου και της τουρκικής γλώσσας στα σχολεία των Πομάκων ολοκληρώθηκε το 1973.
Έτσι βλέπουμε στην Θράκη οι πράκτορες της Τουρκίας να εκμεταλλεύονται τις δικές μας υποχωρήσεις και παραλείψεις και να έχουν επιβάλει ένα ιδιότυπο καθεστώς ομηρίας στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Κάτι που οφείλεται βέβαια στην ανικανότητα εφαρμογής σωστής πολιτικής από τους περισσότερους πολιτικούς που κυβέρνησαν την Ελλάδα.

Πηγές
Ευστράτιος Καλογερέας - Θρακική Επετηρίδα τόμος 8
Μηνάς Μηναΐδης - Συμβολή στην Ιστορία της Θράκης - Θρακική Επετηρίδα τόμος 5
Trt.net
Wikipedia
Ιστορία των Πομάκων - Patridamoy.gr
Ιωάννης Σιγούρος "Νομός Ροδόπης" Τόμος 1 - Εταιρεία Παιδαγωγικών Επιστημών Κομοτηνής