Μεσοχώρι: Με ρίζες ορισμένων από τα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου και καταγωγή όλων από την Ανατολική Θράκη

Το Μεσοχώρι βρίσκεται σε υψόμετρο 33 μέτρα πάνω από την θάλασσα και οι κάτοικοι του όλοι κατάγονται από τρία χωριά της Ανατολικής Θράκης, το Ορτακτσή (Μεσοχώρι) Δρογγυλίου Αδριανούπολης, το Καρα-Γιουσούφ (Μαυροχώρι) και το Τσιφλίκιοϊ (Βερώνη) Αρκαδιούπολης. Το 1920 με την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης μέχρι το 1922 από τον ελληνικό στρατό άλλαξαν οι ονομασίες των οικισμών από οθωμανικές σε ελληνικές.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1920 το Μεσοχώρι είχε 745 κατοίκους, το Μαυροχώρι είχε 222 κατοίκους και η Βερώνη είχε 890 κατοίκους, τα δύο πρώτα χωριά είχαν και πολλούς συγγενικούς δεσμούς μεταξύ τους.

Το 1922 παρέδωσε αμαχητί ο Ε. Βενιζέλος τη Αν. Θράκη στους Τούρκους. Έτσι τον Οκτώβριο του ιδίου έτους αναχώρησαν για την ελεύθερη Ελλάδα οι κάτοικοι του Μεσοχωρίου (Ορτακτσή) και του Μαυροχωρίου (Καρά-Γιουσούφ) αφού πέρασαν τον Έβρο ποταμό πρωτοεγκαταστάθηκαν κοντά στην λίμνη Ισμαρίδα, στο Ανάκιο, στο τσιφλίκι του Χουσεΐν Μπέη. Κατά την περίοδο εκείνη η ελονοσία αλλά και η έλλειψη πόσιμου νερού κατέστησε αδύνατη την διαβίωση των ανθρώπων αυτών σ' αυτήν την περιοχή, προκαλώντας μάλιστα πολλούς θανάτους. Έτσι, δύο χρόνια αργότερα οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στη σημερινή τοποθεσία του Μεοσχωρίου όπως και στα χωριά Μικρό Κρανοβούνιο, Βάλτο και Κριό Έβρου και στη Μεσοκύμη Σερρών. 

Από το Μεσοχώρι (Ορτακτσή) κατάγονται οι οικογένειες του Ευαγγελόπουλου, του Τζαμπαζίδη, του Χατζή, του Κασάπη, του Τσακίρη, του Αραμπατζή, του Τσαπάρη, του Γεωργούτση, του Γουλιάνη, του Γκαϊντατζή, του Καζάκη, του Μαλαμίδη, του Λάπατα, του Λαχανά, του Καζακόπουλου, του Μαλαμόπουλου, του Λουλά, του Καραχρήστου και άλλοι. 

Από το Μαυροχώρι (Καρά-Γιουσούφ) οι οικογένειες: Του Στοϊκίδη, του Κώστογλου, του Σταμπολή, του Χριστοδουλάκη, του Κεραμιτσή, του Πασχαλίδη, του Λεοντίδη, του Σαλαμανόπουλου και άλλοι.

Με τον ερχομό τους οι κάτοικοι αυτοί έφεραν μαζί τους στη νέα τους πατρίδα τις εικόνες της εκκλησίας του χωριού τους, μια κολυμβήθρα του 1829, το Ευαγγέλιο αλλά και την καμπάνα της εκκλησίας του χωριού τους.

Η τρίτη ομάδα προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στο χωριό από την Βερώνη (Τσιφλίκι) μόλις ενημερώθηκαν για τα καθέκαστα πολλοί ήλθαν κατ' ευθείαν στην Κομοτηνή με το τρένο από τον σταθμό που υπήρχε δίπλα στο χωριό τους εγκαταλείποντας μάλιστα τα κοπάδια με τα ζώα τους και όλη την περιουσία τους. Οι υπόλοιποι ξεκίνησαν με τα κάρα φορτώνοντας ότι νόμιζαν ότι θα τους ήταν χρήσιμο, μάλιστα ο ελληνικός στρατός τους μοίρασε σε κάθε 4-5 οικογένειες από ένα όπλο για να έχουν κάποια ασφάλεια στο δρόμο της προσφυγιάς.

Κατά την διάρκεια της διαδρομής τράβηξαν πολλά, βροχές, κρύο, λάσπη. Παντού σκοτωμένοι και άταφοι. Έτσι έφτασαν στον Έβρο ποταμό, περνώντας από την γέφυρα της Παπαδιάς έφτασαν σε λίγες μέρες στην Κομοτηνή όπου έμειναν 4-5 μήνες. Μετά πήγαν στην Ποταμιά Ξάνθης και στη συνέχεια στην περιοχή της Γλυφάδας λόγω όμως της ελονοσίας έφυγαν και εγκαταστάθηκαν μερικές οικογένειες στο Μεσοχώρι που είναι οι εξής οικογένειες: του Βεργίδη, του Γρηγορόπουλου, του Ζαρονικόλα, του Καλαμάρα, του Μιμιρίνη, του Σκοπιανού, του Τερζίδη και άλλοι. Επίσης 20 οικογένειες στους Αγίους Θεοδώρους, 28 οικογένειες στη Μέση, λίγες στην Αίγειρο, άλλες στο Νικοτσάρα Δράμας, άλλες στα Δραβίσκο Σερρών, στο Σέλινο Ξάνθης και στο Καβακλή Θεσσαλονίκης. 

Η ομιλία και τα έθιμα των κατοίκων της Βερώνης (Τσιφλίκιοϊ) διέφεραν από των άλλων Ανατολικοθρακών. Η καταγωγή τους ήταν από τα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου. Το χωριό τους άδειασε από τους κατοίκους τέσσερις φορές. Δύο φορές εγκαταστάθηκαν σε άλλα σημεία της Αν. Θράκης και το 1914-15 στην Θεσσαλία, στη Φλώρινα και αλλού. Το 1920 επέστρεψαν στο χωριό τους μέχρι το 1922 που ήρθε ο οριστικός διωγμός. Στο Μεσοχώρι εγκαταστάθηκε και μία οικογένεια Ποντίων, ήταν του Ανδρεάδη Γεώργιου. 

Όπως μας διηγείται σήμερα ο 94χρονος καταγόμενος από το Μαυροχώρι (Καρά-Γιουσούφ) Στοϊκίδης Θεόδωρος όταν πρωτοεγκαταστάθηκαν στην σημερινή τοποθεσία του χωριού, εδώ δίπλα στον Βοζβόζη ποταμό το μέρος ήταν χέρσο και παραδίπλα ήταν το τσιφλίκι ενός Αιγύπτιου του Μεσιρόγλου που οι κληρονόμοι του Σαντίκ Χουσεΐν το πούλησαν σε Μεσοχωρίτες και με τα χρήματα αυτά αγόρασαν μεγάλο αγρόκτημα στην Κωνσταντινούπολη. Ορισμένοι από τους Μεσοχωρίτες που αγόρασαν μέρος από το τσιφλίκι ήταν ο Αραμπατζής Δημήτριος και ο παπά Τερζίδης Χρήστος. Το 1923 τους μοίρασαν τα οικόπεδα και το 1932 τους μοίρασαν τα χωράφια από 40 μέχρι 50 στρέμματα. Έτσι έχτισαν τα σπίτια τους με κερπίτσια. Στην πλατεία υπήρχε ένα πηγάδι, ύστερα το αξιοποίησαν γιατί υπήρχε και η φήμη ότι το νερό του ήταν εύγεστο και ειδικό για το βράσιμο των φαγητών.

Στα πρώτα χρόνια διατηρούσαν πολλά πρόβατα, αγελάδια, λίγα βουβάλια και βόδια για τις εργασίες τους. Στο διπλανό ποτάμι ψαρεύανε, είχε μάλιστα πολλά ψάρια, σαζάνια, χέλια, μπριάνες και άλλα. Ήταν ένα είδος τροφής που τους χόρτασε πολλές φορές.

Δίπλα στο σημείο της εγκατάστασής τους υπήρχε και ένας νερόμυλος που τον λειτουργούσε ένας Αρμένιος. Αργότερα τον αγόρασε ο Καζάκης και ο Ύστερης. Λειτούργησε μέχρι περίπου την δεκαετία του 1970.

Η πρώτη εκκλησία που κτίστηκε στο χωριό ήταν μικρή και πρόχειρη προς τιμή του Αγίου Πνεύματος. Το 1954 ξεκίνησε να κτίζεται ένας νέος ιερός ναός που όταν εγκαινιάστηκε αφιερώθηκε στον Τίμιο Σταυρό. Ήταν η πρώτη εκκλησία στο νομό με αυτήν την αφιέρωση. Σήμερα εφημέριος του χωριού είναι ο ιερέας Βασίλειος Καμπάς. Ο πρώτος γάμος που τελέστηκε στην θεμελίωση ακόμη του ναού πριν κτιστεί ήταν του Σταμπουλή Θεόδωρου και της Παλιάτσου Χρυσούλας. Ενώ ο πρώτος γάμος που τελέστηκε όταν τελείωσε ο ναός ήταν του Καραχρήστου Αναστάσιου με την Τερζίδου Μαρία.

Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα ο Αραμπατζής Αντώνιος, ο Μαλαμίδης Φώτιος του Γεωργίου, ο Τερζίδης Στρατής του Κωνσταντίνου και ο Χατζής Δημήτριος. Στο κέντρο του χωριού ανεγέρθηκε ηρώο προς τιμή τους. 

Κάτοικος του Μεσοχωρίου ήταν και ένας από τους υπερασπιστές του Οχυρού της Νυμφαίας ο λοχίας Νικόλαος Καραμπατζάκης. Πολέμησε και αυτός γενναία όπως και οι άλλοι τους Γερμανούς ώσπου κάποια στιγμή πήραν εντολή από την Ταξιαρχία να εγκαταλείψουν το Οχυρό. Στην οπισθοχώρηση δεν πέρασε από το σπίτι του στο χωριό και με τους άλλους υπερασπιστές με καράβι έφτασαν στην Μέση Ανατολή όπου συνέχισαν να πολεμούν ηρωικά κατά των Γερμανών μαζί με τους Άγγλους στο Τομπρούκ, στο Ελ Αλαμέιν και αλλού. Στο χωριό του τον είχαν σαν αγνοούμενο σκοτωμένο. Επέστρεψε μετά από 7 χρόνια φορτωμένος παράσημα για τις ηρωικές πράξεις του.

Τον Απρίλιο του 1941 ήλθαν  στο χωριό οι Γερμανοί φτιάχνοντας δίπλα στην "Αγελαδαριά" έξω από το χωριό μια παράγκα όπου εγκατέστησαν βάση ασυρμάτου και πάνω στην αρχαία τούμπα ένα παρατηρητήριο. Σε λίγες ημέρες έφυγαν, οπότε εγκαταστάθηκαν οι Βούλγαροι έποικοι. Επέταξαν επτά σπίτια και εγκατέστησαν την Δημαρχία τους στο σπίτι του Δημήτριου Βεργίδη, ενώ κατέσχεσαν και το μεγαλύτερο μέρος των χωραφιών και των ζώων των κατοίκων, ανοίγονται και για λίγα χρόνια ένα βουλγάρικο σχολείο.

Κατά τον Εμφύλιο κανένας κάτοικος από το χωριό δεν ακολούθησε τους αντάρτες. Το χωριό μάλιστα προστατευόταν από τον καπετάνιο Αναστάσιο Ευαγγελόπουλο που ήταν συγχωριανός τους παντρεμένος στον Βάλτο Έβρου, αυτός ειδοποιούσε τους κατοίκους να πηγαίνουν στην Κομοτηνή για να κοιμούνται τα βράδια όταν θα έκαναν κάποια επιχείρηση οι αντάρτες.

Αρχαιότητες: Το 1952 στη θέση "Αρπαλίκια" στο χωράφι του Αθανάσιου Γουλιάνη βρέθηκαν καθώς όργωνε αρχαίοι τάφοι, τα ευρήματά τους μεταφέρθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής. Επίσης στη θέση "Μεσελίκ" δυτικά από το τελευταίο σπίτι υπάρχει χαμηλός λοφίσκος με προϊστορική κεραμική. Όπως και στη θέση "Συκιές" υπάρχει προϊστορικός οικισμός 4 στρεμμάτων περίπου της Εποχής του Χαλκού. Στους οικισμούς αυτούς βρέθηκαν λίθινοι πέλεκυς και εργαλεία από πυριτόλιθο, πύλινα προϊστορικά όστρακα με εγχάρακτες διακοσμήσεις και πήλινα πόδια εγχάρακτα βομίσκων. 

Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι. Οι σημερινοί απόγονοί τους εκτός από ορισμένους που ασχολούνται στο χωριό με την γεωργία οι υπόλοιποι απασχολούνται ως δημόσιοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι και ελεύθεροι επαγγελματίες στην Κομοτηνή, ορισμένοι σπούδασαν και στο Πανεπιστήμιο. Από το Μεσοχώρι έχει τις ρίζες του από την πλευρά της μητέρας του και ο σημερινός πρύτανης του Δ.Π.Θράκης κ. Αλέξανδρος Πολυχρονίδης.

Ο τελευταίος πρόσφυγας που ήλθε από την Ανατολική Θράκη απεβίωσε το 2018 και ήταν ο 97χρονος Αντώνιος Τερζίδης από το Τσιφλίκιοϊ (Βερώνη), είχε γεννηθεί το 1921. Το 1941 οι Βούλγαροι τον πήραν νουρντουβάκι όπως και μερικούς ακόμα χωριανούς του, ευτυχώς γύρισαν όλοι πίσω ζωντανοί αλλά με πολλά προβλήματα υγείας. 

Προ 6ετίας περίπου με πρωτοβουλία της οικογένειες Καραμπατζάκη Ιωάννη και του εφημέριου Βασίλειου Καμπά με την οικονομική συνδρομή της Μητρόπολης και όλων των Μεσοχωριτών έγινε η πλήρης αναπαλαίωση του ιερού ναού του χωριού. 

Στο Μεσοχώρι, ιδρύθηκε και η ποδοσφαιρική ομάδα Α.Ε. Μεσοχωρίου, με πολλές επιτυχίες, επίσης από το 1981 δραστηριοποιούνται ο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσοχωρίου και από το 2007 ο Σύλλογος οι "Μεσοχωρίτες". Αξιοσημείωτες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο χωριό χάρη στους αξιέπαινους ανωτέρω δύο συλλόγους είναι τα Κούλουμα κάθε Καθαρά Δευτέρα και η πανήγυρη στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Πηγές
Στοϊκίδης Θεόδωρος
Ευδοκία Νικολαΐδου
Σταμπουλής Ευάγγελος
Καραμπατζάκη Παγώνα
Έλενα Χατζή