Οι Ρομά απανταχού της γης

ΑΡΘΡΑ

Μοιραστείτε το

Οι Ρομά χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας και υιοθετούν την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους.

Οι Ρομά ή Ρομ ή αθίγγανοι ή τσιγγάνοι. Η ονομασία τους στην Ευρώπη προήλθε από την ελληνική λέξη "Αθίγγανος". Έχουν σκουρόχρωμο δέρμα και προέρχονται από την Βόρεια Ινδία, αλλά σήμερα κατοικούν σχεδόν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, κυρίως όμως στην Ευρώπη. Είναι ο μόνος νομαδικός λαός που δεν υπήρξε ούτε κατακτητικός ούτε κτηνοτροφικός. Μετά τον 9ο αιώνα, μέσω διαδοχικών μεταναστεύσεων, έφτασαν μέσω του Ιράν στα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας και στη συνέχεια σε όλη την Ευρώπη. Ο όρος Ρομ, με τον οποίο αυτοαποκαλούνται οι ίδιοι, σημαίνει άντρας ή σύζυγος. Οι Ρομά για τους μη ομόφυλους τους χρησιμοποιούν τον όρο gadjo. Η γλώσσα τους έχει ομοιότητες με την γλώσσα που μιλούσαν πριν 1000 χρόνια περίπου στην ινδική ινδοήπειρο. Από αιματικής πλευράς παρουσιάζουν ίδια χαρακτηριστικά με τους βόρειους Ινδούς. Σε βυζαντινά κείμενα του 14ου αιώνα οι τσιγγάνοι αναφέρονται ως "κατσίβελοι" και ως κουδινοποιοί, μια τέχνη που ασκούσαν έως πρόσφατα.

Το 1000 μ.Χ. περίπου το Βυζάντιο δέχθηκε εκτός από τους Ρομά που προέρχονται αποδεδειγμένα από την Ινδία και ένα άλλο ισχυρό ρεύμα που ήλθε από τον νότο από την Αίγυπτο. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμιά κοινή καταγωγή ή ονομασία με τους Ρομά που κάποιοι άσχετοι τους θεωρούν ίδιους. Ως προς την λέξη "Γύφτος" ή "Κατσίβελος". Επειδή με το πέρασμα των αιώνων πήρε μειωτικό χαρακτήρα, θα πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουμε να αποκαλούμε αυτούς τους ανθρώπους με αυτές τις λέξεις. Οι τσιγγάνοι - Ρομ πάλι αποκαλούν υποτιμητικά γύφτους τους κακούς τσιγγάνους που ληστεύουν, που κλέβουν, που πουλάνε τα παιδιά τους κλπ.

Κατά την οθωμανική αυτοκρατορία οι περισσότεροι Ρομά ήλθαν στα Βαλκάνια ως υπηρέτες, τεχνίτες, σιδεράδες και καλαθοποιοί. Όπως αναφέραμε, από τον 9ο αιώνα οι Ρομά είχαν εγκατασταθεί στη βυζαντινή αυτοκρατορία. Τον 15ο αιώνα για να αποφύγουν τους πολέμους μεταξύ βυζαντινών και οθωμανών, εγκατέλειψαν σταδιακά τις περιοχές όπου κατοικούσαν και εγκαταστάθηκαν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη.

Εξετάζοντας το D.N.A. του πληθυσμού των Ρομά έδειξαν πολύ μεγάλη συγγένεια με τους Ινδούς. Το γεγονός βέβαια ότι επί χίλια χρόνια περίπου οι Ρομά ζούσαν δίπλα με άλλους μη Ρομά πληθυσμούς υπάρχει μια μικρή επιμειξία. Η γλώσσα τους λέγεται Ρομανί και έχει μεγάλη ομοιότητα με την σανσκριτική και τις γλώσσες της βόρειας Ινδίας.

Η δίωξη των Ρομά κορυφώθηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου όπου πολλοί Ρομά εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τους Γερμανούς μαζί με τους Εβραίους. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης και για την εκτέλεση ιατρικών πειραμάτων. Επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο πραγματικός αριθμός τους αλλά εικάζεται πως είναι μεταξύ 500.000 έως 2.000.000. Αντίθετα με τους Εβραίους στερήθηκαν οποιασδήποτε αποζημίωσης για την δίωξη και την γενοκτονία τους. Ορισμένα κομμουνιστικά καθεστώτα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησαν νόμους που απαγόρευαν την Ρομανί γλώσσα και χιλιάδες γυναίκες υποχρεώθηκαν σε υποχρεωτική στείρωση τις δεκαετίες 1970 και 1980. Μετά την πτώση των καθεστώτων αυτών οι Ρομά συνεχίζουν να αποτελούν θύματα ρατσισμού και να αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος χορηγός για την βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Μέσω πολλών προγραμμάτων έχουν χορηγηθεί σε πολλά κράτη μέλη και μη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πολλά χρηματικά κονδύλια για στέγαση, για τις συνθήκες διαβίωσης, την καταπολέμηση των διακρίσεων και την ίση μεταχείριση. Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες ο πληθυσμός των Ρομά παγκοσμίως είναι περί τα 12.000.000. Στην Αλβανία ζουν περίπου 150.000, στα Σκόπια 260.000, στην Βουλγαρία 750.000, στη Τουρκία 2.000.000 και στην Ελλάδα 120.000 περίπου.

Οι Ρομά χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας και υιοθετούν την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι μουσουλμάνοι. Σε όλα τα μέρη της Ελλάδας είναι ορθόδοξοι χριστιανοί. Στην Θράκη στην Ροδόπη ορισμένοι είναι χριστιανοί και ορισμένοι μουσουλμάνοι.

Επί τουρκοκρατίας ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσιλεμπή, όταν ήλθε στην Κομοτηνή είπε ότι βρήκε εδώ πολλούς Ρομά τους οποίους παρουσιάζει σαν ικανούς κλέφτες. Μάλιστα μας αναφέρει ότι οι Τούρκοι τους είχανε τόση μεγάλη μανία που τους επέβαλαν διπλή φορολογία, πληρώνοντας φόρο και για τους νεκρούς συγγενείς τους. Όπου υπάρχουν μουσουλμάνοι Ρομά στη Θράκη τους υποχρεώνουν οι άλλοι μουσουλμάνοι να έχουν δικά τους νεκροταφεία, κάτι που δεν συμβαίνει με τους χριστιανούς Ρομά. Στην Ροδόπη υπάρχει και Ρομά ιερέας. Ενώ οι μουσουλμάνοι δεν δέχονται Ρομά ιερωμένο.

Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης, ο Άγιος Γεώργος (Εντερλέζι). Το έθιμό τους είναι η συνέχεια του βυζαντινού Κλείδωνα. Στη Ροδόπη στην οδό Αδριανουπόλεως και σε πολλά χωριά όπου ζουν Ρομά κάθε ξημέρωμα της 6 Μαΐου πηγαίνουν στο κοντινότερο ποτάμι όπου αφού πάρουν νερό το μεταφέρουν στο σπίτι τους και πλένουν το πρόσωπό τους. Επίσης στολίζουν με λουλούδια την είσοδο του σπιτιού τους και απαραιτήτως η κάθε οικογένεια έχει ένα αρνί στην σούβλα, έτσι περνούν αυτή την μέρα τρώγοντας, χορεύοντας και τραγουδώντας. Πριν χρόνια με χορηγίες ιδιωτών και λόγω της πίστης που έχουν οι μουσουλμάνοι Ρομά και στην Παναγία, επί πολλά χρόνια ναυλώνανε λεωφορεία και πηγαίνανε στην Παναγία της Τήνου φέρνοντας από εκεί φυλακτά και εικόνες. Τα τελευταία χρόνια αυτό σταμάτησε και βλέπουμε ανθρώπους του προξενείου να χρηματοδοτούν λεωφορεία και να τους μεταφέρουν στα τζαμιά της Αδριανούπολης. Ίσως θα πρέπει κάποιοι ιδιώτες να το δουν αυτό το θέμα μιας και από την πολιτεία δεν υπάρχει ενδιαφέρον. Την ημέρα εορτής της Μονής Βαθυρρύακος (Φατήργιακα) κάθε χρόνο βλέπουμε Ρομά με ευλάβεια να ανάβουν κεριά στην Παναγία.

Μέσα στον οικισμό των Ρομά της οδού Αδριανουπόλεως υπήρχε μέχρι πριν λίγο καιρό ένα παρεκκλήσι το οποίο έχτισε ένας Ρομά ως τάμα στην Παναγία για να βοηθήσει τον εγγονό του που είχε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Μετά από χρόνια όμως ένας φανατικός κάτοικος του οικισμού ενημέρωσε τον κτήτορα του παρεκκλησίου ότι εμφανιζόταν συνέχεια στον ύπνο του ένας "μπαμπά" και του έλεγε ότι αυτό το εκκλησάκι πρέπει να γκρεμισθεί, γιατί θα πάθει μεγάλο κακό, έτσι τον ανάγκασε να το γκρεμίσει μιας και είχε πεθάνει και ο εγγονός του.

Μέσα πάλι στον οικισμό υπάρχει ένας μικρός "τεκές" που τον έχτισε μια γυναίκα ανάπηρη αυτή περπατούσε μπουσουλώντας, απεβίωσε σε πολύ μεγάλη ηλικία, όπως ισχυρίζονται οι συγγενείς της, 122 ετών.

Στο νομό Ροδόπης οι Ρομά διαμένουν στην Κομοτηνή στις οδούς Αδριανουπόλεως, στα Νεόκτιστα Περδίκα και στα νεόκτιστα Στρυμώνος. Επίσης Ρομά διαμένουν στην Μελέτη, στη Σάλπη, στην Αμβροσία, στον Ίασμο και αλλού. Χριστιανοί διαμένουν στον Άρατο και ορισμένοι στην οδό Αδριανουπόλεως.

Οι Ρομά μουσουλμάνοι πιστεύουν πολύ και στον "Τεκέ" του Ντεμιρτζελί που βρίσκεται έξω από τον οικισμό της Βένας. Εκεί πηγαίνουν οι άνδρες τις συζύγους τους όταν έχουν αμφιβολίες ως προς την ηθική τους, όπου οι γυναίκες τους λένε πάντα την αλήθεια, γιατί ακουμπώντας το χέρι τους στον υπάρχοντα τάφο του "μπαμπά" αν πούνε ψέματα πιστεύουν ότι θα πάθουν μεγάλο κακό.

Στην Φλώρινα το 1968 μετά από θέλησή τους ο τότε μακαριστός μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης, βάπτισε ομαδικά στο ποτάμι τους αβάπτιστους Ρομά της Φλώρινας και το 1970 τους έχτισε και σπίτια. Επί επταετίας δώσανε στους Ρομά άδεια εγκατάστασης και αγοράς ημιφορτηγών αυτοκινήτων, γεγονός ιστορικό γι' αυτούς. Όπως και να υπηρετούν στο στρατό χορηγώντας τους και δελτία αστυνομικής ταυτότητας μια και οι περισσότεροι είχαν δελτία αλλοδαπών.

Στις μέρες μας όσον αφορά τα επαγγέλματα των Ρομά της Ροδόπης είναι υπαίθριοι πωλητές λαϊκών αγορών. Πολλοί είναι ρακοσυλλέκτες. Δυστυχώς όμως ένας μικρός αριθμός μετατρέπεται σε "κυνηγούς μετάλλων" περνώντας έτσι στην παρανομία προκαλώντας ζημιές πολλών χιλιάδων ευρώ σε πομόνες γεωτρήσεων, νεκροταφεία, μετασχηματιστές της Δ.Ε.Η. Βλέποντας αυτές τις παραβατικές συμπεριφορές οι συμπολίτες σμας δύσκολα θα αλλάξει τα στερεότυπα που έχει δημιουργήσει γι' αυτούς.

Η τοπική Εκκλησία θα μπορούσε να δείξει περισσότερο ενδιαφέρον για τους φτωχούς Ρομά. Πιστεύω ότι ο άξιος μητροπολίτης μας θα έχει κάτι στο πρόγραμμά του μεταξύ των άλλων και γι' αυτούς.

Η παγκόσμια ημέρα Ρομά γιορτάζεται στις 8 Απριλίου κάθε χρόνο.
Διάσημοι τσιγγάνοι ή τσιγγάνικης καταγωγής είναι οι παρακάτω: Τσάρλι Τσάπλιν ηθοποιός, Γιουλ Μπρίνερ ηθοποιός, Κώστας Χατζής, Βασίλης Παϊτέρης, Μάκης Χριστοδουλόπουλος, Μανώλης Αγγελόπουλος, Ειρήνη Μερκούρη, Ελένη Βιτάλη τραγουδιστές όπως και πολλοί άλλοι.

Τέλος εξαιτίας του τρόπου ζωής πολλών Ρομά και της έλλειψης επιθυμίας ή και δυσκολία προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής, οι Ρομά συχνά πέφτουν θύματα διακρίσεων λόγω της εμφάνισής τους και του τρόπου ζωής τους. Βέβαια φταίει κατά πολύ και η πολιτεία για την εγκατάλειψή τους. Γι' αυτό θα πρέπει η Πολιτεία με τους υπαλλήλους της να σκύψει με αγάπη εφαρμόζοντας ένα μακρόπνοο σχέδιο. Παράδειγμα, να φροντίσει για την υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των παιδιών των Ρομά σε δημόσια σχολεία διδάσκοντάς τους την μητρική τους γλώσσα και την ελληνική. Δεν υπάρχει κανένας λόγος διδασκαλίας της τουρκικής γλώσσας, μιας και δεν είναι η μητρική τους γλώσσα και δεν είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να τους διδάσκει την άχρηστη γι' αυτούς γλώσσα. Επίσης να υλοποιηθεί άμεσα το πρόγραμμα ανέγερσης σύγχρονου οικισμού σε υπάρχουσα έκταση δίπλα στο Κικίδιο.

Πηγές