Οι βασικές αρχές καλλιέργειας της πατάτας.

Λίγη ιστορία

Η πατάτα κατάγεται από τη Ν.Αμερική και μεταφέρθηκε στην Ευρώπη στις αρχές του 16ου αιώνα
Τρεις αιώνες αργότερα και συγκεκριμένα
το 1827 ο Ιωάννης Καποδίστριας την έφερε και στη χώρα μας δίνοντας αξία στο προϊόν που ως τότε θεωρούταν καθαρά ζωοτροφή.
Έκτοτε καλλιεργείται επιτυχημένα σε όλη την σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας, όλη τη διάρκεια του χρόνου αποτελώντας μονοκαλλιέργεια σε ορισμένες περιοχές.

Εποχή φύτευσης

Η πατάτα μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλη τη διάρκεια του χρόνου στην Ελλάδα, ωστόσο διακρίνεται σε δύο κατηγορίες

Εαρινή

Η φύτευση ξεκινάει Νοέμβριο και τελειώνει το Φεβρουάριο με την πρώτη συγκομιδή της να γίνεται αρχές Μαρτίου όπου παρατηρείται συνήθως και η έλλειψη πατάτας στην αγορά.

Χειμερινή

Η φύτευση ξεκινάει τέλη Ιουλίου και εκτείνεται μέχρι και τα μέσα Οκτώβρη με τη συγκομιδή αρχίζει Νοέμβριο.

Κλίμα

Η πατάτα προτιμάει τα δροσερά κλίματα αλλά έχει μέτρια ανθεκτικότητα σε παγετό (αρνητικές θερμοκρασίες καταστρέφουν το φυτό)
Άριστη θερμοκρασία φυτρώματος και ανάπτυξης κυμαίνεται ανάμεσα στους 8 με 20 βαθμούς Κελσίου σε συνδυασμό με ήπιες βροχοπτώσεις χωρίς ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σε περίπτωση καύσωνα οι κόνδυλοι σταματούν να αναπτύσσονται.

Έδαφος

Καταλληλότερα εδάφη για την καλλιέργεια είναι τα γόνιμα αμμοπηλώδη με καλή αποστράγγιση χωρίς πέτρες και πλούσια σε κάλιο.
Πριν τη σπορά είναι καλό να γίνονται ένα με δύο οργώματα ( με διαφορά τριών μηνών) και στη συνέχεια φρεζάρισμα για να αποφύγουμε τους σβόλους, να καταστρέψουμε τα ζιζάνια και να πετύχουμε πρώιμη και ομοιόμορφη φύτευση με καλοσχηματισμένους κονδύλους.

Προβλάστηση σπόρου

Πριν τη σπορά καλό είναι να προκαλούμε τεχνητή προβλαστηση του σπόρου για να πετύχουμε γρήγορο φύτρωμα και να αποφύγουμε ασθενείς όπως ριζοκτονία βερτισιλλίωση φουζάριο κτλ.
Για την προβλάστηση τοποθετούμε τους κονδύλους σε εξωτερικό, σκιερό, καλά αεριζόμενο χώρο ( υπόστεγο ) με θερμοκρασίες άνω των 10 βαθμών μέχρι να βγάλουν φύτρες και μόλις οι φύτρες πεταχτούν μεταφέρουμε το τελάρο προαιρετικά σε ηλιόλουστο σημείο για να δυναμώσουν (προσοχή όταν οι φύτρες ξεπεράσουν το 1,5 εκατοστό πρέπει να γίνει φύτευση)

Φύτευση

Για τη φύτευση ενός στρέμματος απαιτούνται περίπου 200 kg κονδύλων διαμέτρου περίπου 35 χιλιοστών.
Η θερμοκρασία εδάφους θα πρέπει να βρίσκεται πάνω από 7 με 8 βαθμούς για να αποφύγουμε την καθυστέρηση του φυτρώματος και τυχόν προσβολές.
Οι αποστάσεις φύτευσης διαμορφώνονται σε 60 με 90 cm μεταξύ των γραμμών και 15 με 30 εκατοστά επάνω στη γραμμή με βάθος σποράς 10 με 20 εκατοστά (όσο πιο ελαφρύ το έδαφος τόσο βαθύτερα).

Σε περίπτωση επιφανειακής σποράς εφαρμόζουμε ένα παραπάνω παράχωμα μετά την έκπτυξη των φυτών για να αποφύγουμε την επαφή των κονδύλων με το φως που οδηγεί σε "πρασίνισμα" και καθιστούν το προϊόν ακατάλληλο για χρήση.
Μετά τη φύτευση φροντίζουμε να υπάρχει επάρκεια υγρασίας για να αναπτυχθεί σωστά το φυτό αλλά όχι υπερβολική η οποία θα να οδηγήσει σε ασθένειες και διάφορες προσβολές.
Μαζί με τη σπορά εφαρμόζουμε το 100% της καλιούχου και φωσφορικής λίπανσης και το 50% του αζώτου.

Προσοχή!
Ο τεμαχισμός του πατατόσπορου πρέπει να αποφεύγεται.

Λίπανση

Προτού δώσουμε τις απαραίτητες συμβουλές για τη λίπανση και λαμβάνοντας υπόψη τις υψηλές ανάγκες της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία πρέπει να αναφέρουμε ότι η εδαφολογική ανάλυση του αγροτεμαχίου που θα φιλοξενήσει την καλλιέργεια κρίνεται απαραίτητη.
Ειδικά για την καλλιέργεια της πατάτας μία ανάλυση μπορεί να μας γλιτώσει ως και 500 ευρώ ανά καλλιεργούμενο στρέμμα μετά από μελέτη των αποτελεσμάτων και την προσαρμογή τους σε ένα κατάλληλο πρόγραμμα λίπανσης.
Για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες καλλιέργειας η πατάτα έχει την ανάγκη οργανικής λίπανσης (κοπριά) κατά το πρώτο όργωμα σε ποσότητα περίπου 5 τόνους ανά στρέμμα
Αυτό βέβαια είναι μία δύσκολη πρακτική για αυτό και οι παραγωγοί συνήθως εφαρμόζουν μόνο ανόργανη λίπανση στα χωράφια τους.

Οι ανάγκες της καλλιέργειας* σε θρεπτικά στοιχεία ανά στρέμμα είναι περίπου:
• 20 κιλά άζωτο ( N )
• 20 κιλά φώσφορος ( P2O5 )
• 25 κιλά κάλιο ( K2O )
• 1,2 κιλά μαγνήσιο ( Mg ) **
• 1 kg θείο( S ) **
• 0,3 κιλά ασβέστιο ( Ca ) **

* Για παραγωγή περίπου 3 τόνων.
** Ανάλογα το αγροτεμάχιο.

Σημείωση

Τα ιχνοστοιχεία ( βόριο, ψευδάργυρος, χαλκός, μαγγάνιο και σίδηρος ) είναι εξίσου απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη καλλιέργειας σε πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις
(περίπου 10 γραμμάρια ανά στρέμμα)

Άρδευση

Η καλλιέργεια της πατάτας απαιτεί την επάρκεια υγρασία σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης της, γι αυτό το λόγο η εξασφάλιση επάρκειας νερού μέσω προγραμματισμένων αρδεύσεων έχει μεγάλη σημασία για την επίτευξη μιας μεγάλης παραγωγής με καλοσχηματισμένους κονδύλους.
Οι ανάγκες στην αρχή του βιολογικού κύκλου είναι μικρές αλλά όσο περνάει ο καιρός και φτάνουμε στην κόνδυλοποίηση θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι δεν πρέπει να αφήσουμε την πατάτα να διψάσει παρά μόνο όταν φτάσει στο στάδιο της ωρίμανσης.

( 100-120 ημέρες )

Ζιζανιοκτονία

Η καλλιέργεια της πατάτας είναι ευαίσθητη στα ζιζάνια κυρίως λόγω του ανταγωνισμού που αναπτύσσεται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης.
Τα ζιζάνια στερούν μεγάλο ποσοστό υγρασίας και διαθέσιμων θρεπτικών στοιχείων από το φυτό επηρεάζοντας σημαντικά την παραγωγή.
Ταυτόχρονα αποτελούν ξενιστές εχθρών και ασθενειών της καλλιέργειας για αυτό το λόγο η σωστή κατεργασία του εδάφους και η αμειψισπορά (τουλάχιστον ανά δύο έτη) σε συνδυασμό με τη χημική καταπολέμηση σε όλα τα στάδια της καλλιέργειας κρίνονται απαραίτητες τεχνικές για τον έλεγχο των ζιζανίων.

Σημείωση

Οι επεμβάσεις με ζιζανιοκτόνα θα πρέπει να γίνονται μόνο με εγκεκριμένα σκευάσματα.

Εχθροί

• Αφίδες

Εξασθενούν τα φυτά μέσω αποζύμησης των φυτικών χυμών και μεταφέρουν ιώσεις.
Συνίσταται η χημική καταπολέμηση με εγκεκριμένα αφιδοκτόνα.

• Δορυφόρος της πατάτας

Κολεοπτερα που κατατρώγουν όλο το φυτό σε όλα τα στάδια της ανάπτυξής τους.
Αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα με εγκεκριμένα χημικά εντομοκτόνα

• Σιδηροσκώληκες

Δημιουργούν στοές στους κονδύλους σε γόνιμα εδάφη με την παρουσία υγρασίας. Αντιμετωπίζονται με προφυτρωτικά εντομοκτόνα.

• Αγρότιδες / Καραφατμέ

Τρέφονται τη νύχτα και κρύβονται στο έδαφος την ημέρα.
Αντιμετωπίζονται στο αρχικό στάδιο προνύμφης με παγίδες και κοκκώδη εντομοκτόνα.

• Γρύλοτάλπα / Κρεμμυδοφάγος

Αδηφάγο ακριδοειδές έντομο που κατατρώει τα πάντα στο υπόγειο πέρασμα του.

• Φθοριμαία 

Λεπιδοπτερο που προσβάλλει τους κονδύλους στο χωράφι και στην αποθήκη.
Αντιμετωπίζεται με υγιή πατατόσπορο, παράχωμα των φυτών, αποθήκευση σε χαμηλή θερμοκρασία και φυσικά με χημικά μέσα στον αγρό.

• Νηματώδεις

Δύσκολος εχθρός που απαιτεί αμειψισπορά και χημική καταπολέμηση διότι αναστέλλει την κόνδυλοποίηση.

Ποιοτικά χαρακτηριστικά

Όπως πάντα αυτό που θα κρίνει την επιτυχία μιας καλλιέργειας πέρα από την απόδοση είναι η τιμή του προϊόντος και αυτό φυσικά εξαρτάται από το πόσο "καλή" είναι η πατάτα που έχουμε παράγει.

Διάφορα χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν την καλή ποιότητα είναι:
- το χρώμα της πατάτας ( κίτρινο εσωτερικά
- το ομοιόμορφο σχήμα
- οι κόνδυλοι να μην έχουν στίγματα, εξογκώματα ή σχισμές
- η καθαρή εμφάνιση
- οι κόνδυλοι να μην έχουν πρασινίσει εξωτερικά
- οι κόνδυλοι να έχουν χαμηλό ποσοστό νιτρικών αλάτων και να μην έχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων πέρα των επιτρεπτών ορίων

Σημείωση

Ένα σωστό πρόγραμμα άρδευσης, λίπανσης και έγκαιρης φυτοπροστασίας σε συνδυασμό με μία σωστή συγκομιδή παίζουν το βασικό ρόλο για ένα ποιοτικό προϊόν.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή των κονδύλων γίνεται όταν η επιδερμίδα τους δεν σηκώνεται εύκολα με την πίεση του αντίχειρα και πότε σε συνθήκες υψηλής υγρασίας ( λάσπη )

Μία συνήθης τακτική των παραγωγών είναι , 15 μέρες πριν τη συγκομιδή , να πραγματοποιείται το λεγόμενο σκότωμα της πατάτας κατά το οποίο γίνεται καταστροφή του υπέργειου τμήματος του φυτού με μηχανικά ή χημικά μέσα με σκοπό τη γρηγορότερη ωρίμανση.

Όσο πιο σωστά έχει ωριμάσει ο κόνδυλος τόσο καλύτερα μπορεί να αποθηκευτεί και στην αποθήκη.
Η αποθήκευση μπορεί να γίνει σε ειδικούς ψυκτικούς θαλάμους ή σε αποθήκες με χαμηλή θερμοκρασία καλό αερισμό και καθόλου φως ενώ η στοίβαξη σε σωρούς θα πρέπει να αποφεύγεται.

Επίλογος

Η καλλιέργεια της πατάτας είναι μία δύσκολη καλλιέργεια με υψηλο ρίσκο αλλά μπορεί να δώσει ένα πολύ ικανοποιητικό εισόδημα σε έναν επαγγελματία αγρότη.
Η ανάγκη της σε θρέψη και άρδευση σε συνδυασμό με την κοστοβόρα συγκομιδή και αποθήκευση εκτοξεύει το κόστος καλλιέργειας σε περίπου 1.000 ευρώ το στρέμμα.
Φυσικά όταν ο παραγωγός καταφέρει να έχει μία καλή παραγωγή και την πουλήσει την κατάλληλη στιγμή στη σωστή τιμή τότε μπορεί να κερδίσει εώς και τα διπλάσια έσοδα.
Κλείνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η παρακολούθηση της καλλιέργειας από έναν έμπειρο γεωπόνο κρίνεται απαραίτητη σε όλα τα στάδια της παραγωγής.