Οικισμός Ηφαίστου, μέρος Β’

Οι κάτοικοι του οικισμού για τη ταφή των νεκρών χρησιμοποιούν το νεκροταφείο της συνοικίας Πος-Πος στην οδό Φιλίππου. Δίπλα εσωτερικά της εισόδου των νεκροταφείων υπάρχει ένα τραπεζοειδές μαρμάρινο κατασκεύασμα όπου τοποθετούν το νεκρό πριν την τελευταία κατοικία του, αυτό αποτελείται από δύο μαρμάρινες γούρνες κάθετα πηγμένες και από πάνω τους υπάρχει ένα μαρμάρινο επιστύλιο 2,20m x 1m x 15cm περίπου, από πάνω έχει τρεις τρύπες που προφανώς συγκρατούσαν αετωματική επίστεψη, άγνωστο από ποιον αρχαίο ναό προέρχονται. Επίσης υπάρχει μέσα στα νεκροταφεία και πιθανόν μια αρχαία τούμπα τάφος. Τούμπα τάφος υπάρχει και στα νεκροταφεία της Δύμης, όπως και αρχαία μαρμάρινα μέλη στα νεκροταφεία στο Μαυρομμάτι, θρακική σαρκοφάγος υπάρχει και πίσω από το τζαμί της οδού Γεωργίου Νικολάου και μέλη αρχαίου ναού στο 1ο Δημοτικό Μουσουλμανικό Σχολείο, στην οδό Μαυρομιχάλη.

Επίσης θα πρέπει η Αρχαιολογική Υπηρεσία σε συνεννόηση με την Διεύθυνση Βακουφικής Περιουσίας να μεταφέρει στο μουσείο αφού φτιάξουν στη θέση του μαρμάρινου επιστήλιου ένα ωραίο μαρμάρινο τραπεζοειδές για την τοποθέτηση των νεκρών.

Εκτός από τον Ήφαιστο κάτοικοι με την ίδια καταγωγή ζουν στη Ροδόπη στην περιοχή του Πος-Πος, στα νεόκτιστα Μαραθώνος και Σαγγαρίου, στις Σάπες, στα Νεύρα, στο Βέλκιο, στο Μέγα Πιστό, στο Μικρό Πιστό, στην Αρίσβη, στον Άρατο, στα Αμάραντα, στη Βραγιά, στη Βέννα, στην Κρωβύλη, στον Βάκκο, στο Λοφάριο, στον Ίσαλο, στον Ίασμο, στη Μελέτη, στον Πολύανθο, στη Γαλήνη, στη Σάλπη, στην Αμβροσία, στη Διαλαμπή, στο Μωσαϊκό και αλλού.

Παλιά πολλοί κάτοικοι στη Ροδόπη, όπως και ορισμένοι σήμερα, ήταν εγγεγραμμένοι με το επίθετο "Κιπτί". Έτσι είχαν καταγραφεί από την Μικτή Επιτροπή ως μη ανταλλάξιμοι. 

Επειδή όλοι οι πληθυσμιακές ομάδες που αποτέλεσαν τη μειονότητα δεν είχαν φυλετική ή γλωσσική ομοιογένεια, αλλά μόνο θρησκευτική, οι συντάκτες της Συνθήκης της Λοζάνης τους χαρακτήρισαν ως "μουσουλμανική μειονότητα". Η Ελλάδα υιοθέτησε εξαρχής την άποψη αυτή και εξακολουθεί και σήμερα να την υποστηρίζει, επειδή στους πληθυσμούς αυτούς δεν υφίσταται άλλο κοινό γνώρισμα εκτός από τη θρησκεία.

Όσοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί ήταν εγκατεστημένοι στη Θράκη (Ρομά, Πομάκοι, Κιπτί και Τουρκομάνοι) όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης (1923) θεωρήθηκαν ως μη ανταλλάξιμοι αποτελώντας έτσι τις μουσουλμανικές μειονότητες της Δυτικής Θράκης. Ως προς τον τόπο καταγωγής τους, οι Κιπτί κατάγονται από την Αίγυπτο και έχουν εγκατασταθεί επί Βυζαντίου στο βυζαντινό έδαφος και κυρίως στη Θράκη και την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Άλλους τους έχουν φέρει οι πασάδες ως εργάτες γης. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες έχει επιβεβαιωθεί η καταγωγή των Κιπτί από την Αίγυπτο. Η λέξη "Kipti" είναι τουρκική και προέρχεται από την ελληνική "κόπτης" δηλαδή Αιγύπτιος. Στο βάθος των αιώνων βέβαια η λέξη Κιπτί πήρε υποτιμητικό χαρακτήρα. Το να έχεις καταγωγή από την Αίγυπτο που έχει ιστορία και πολιτισμό χιλιάδων ετών, ίσως να είναι τιμή και όχι ντροπή. Ντροπή είναι να καμαρώνεις ότι είσαι Τούρκος μια και είναι γνωστές οι γενοκτονίες που έκαναν οι Τούρκοι σε πολλούς λαούς και μειονότητες. 

Στις οθωμανικές πηγές υπάρχουν σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με τους "Kipti" της Θράκης. Οι παλαιότερες από τις πηγές αυτές είναι του 15ου αιώνα και προέρχονται κυρίως από κυβερνητικά έγγραφα, διοικητικής φύσεως, όπως κανουνναμέδες, φιρμάνια, φορολογικά κατάστιχα, κατάλογοι απογραφής πληθυσμού, δικαστικές αποφάσεις κ.ά.

Στα έγγραφα αυτά, μεταξύ των άλλων, προέρχονται πληροφορίες που αφορούν: Τον πληθυσμό και τη γεωγραφική κατανομή τους, το θρήσκευμά τους, τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, τα περιοριστικά μέτρα που τους επέβαλε κατά καιρούς η οθωμανική εξουσία κλπ. Εκτός από τα κυβερνητικά αυτά έγγραφα πληροφορίες γι' αυτούς τους κατοίκους της Θράκης και γενικότερα της Χερσονήσου του Αίμου, περιέχονται και στα συγγράμματα πολλών Οθωμανών συγγραφέων όπως π.χ. των Ayh-Ali, Kocibey, Evliya Gelebi. Γενικά στις οθωμανικές πηγές αναφέρονται με το όνομα Kipti ή σε πληθυντικό Kiptiyan. Ως προς τη ονομασία (Kipti ή Kiptiyan) ο Τούρκος συγγραφέας Enver M. Serifgil υποστηρίζει ότι πήραν την ονομασία αυτή, επειδή κατά την παράδοση την οποία διατηρούσαν οι περισσότεροι από αυτούς κατάγονται από τους Κόπτες της Αιγύπτου.

Τον 16ο αιώνα πάλι βλέπουμε ότι εγκαταστάσεις "Κιπτί" υπάρχουν και στα τιμάρια των σπαχήδων της Ροδόπης, π.χ. στον Ίσαλο που παλαιότερα ονομαζόταν εκκλησία, στα τσιφλίκια των σπαχήδων ήταν εγκατεστημένες 49 οικογένειες μουσουλμάνων "Κιπτί" και 6 χριστιανών. Στο Σουγκουρλού (Κρανοβούνια) υπήρχαν 11 οικογένειες μουσουλμάνων Κιπτί και δύο χριστιανών. Σε άλλα τσιφλίκια Οθωμανών στρατιωτικών που έφεραν την ονομασία Musellem και Yamak, π.χ. στην Κομοτηνή σε τσιφλίκια του είδους αυτού ήταν εγκατεστημένες 51 οικογένειες "Κιπτί". Έτσι συνολικά τον 16ο αιώνα καταγράφονται 720 οικογένειες "Κιπτί" οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στο χώρο της σημερινής ελληνικής Θράκης. Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Gelebi τον 16ο αιώνα αναφέρεται σε μεγάλο μέρος για τους "Κιπτί" της Κομοτηνής που διέμεναν μέσα στο κάστρο της πόλης και των γύρω περιοχών λέγοντας ότι αυτοί είναι Κόπτες με καταγωγή από την Αίγυπτο. Χαρακτηριστική είναι η φράση των Τουρκομάνων μουσουλμάνων κατοίκων της Θράκης την οποία έλεγαν και λένε πάντα για τους  "Κιπτί" "Onlar bizden degil" (αυτοί δεν είναι από εμάς).

Στις 25-10-1973 είχε επισκεφθεί τη Θράκη ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Κιαμουράν Γκιουρούν. Τότε ενώ επισκέφθηκε πολλές περιοχές της Θράκης οι "Κιπτί" επιμελώς απέφυγαν να συναντηθούν μαζί του. Ως προς τους Κιπτί που εξακολουθούσαν να είναι εγγεγραμμένοι στα δελτία, με τα οποία τους είχε εφοδιάσει η Μικτή Επιτροπή για την ανταλλαγή των πληθυσμών, με το επίθετο "Κιπτί", τους παρότρυνε να το αντικαταστήσουν με άλλο, λέγοντας ότι το επίθετο "Κιπτί" Αιγύπτιος είναι υποτιμητικό γι' αυτούς. Τότε ορισμένοι πείστηκαν και έσπευσαν να αλλάξουν τα επίθετά τους. Η παραπάνω ενέργεια του Τούρκου πρέσβη ήταν μια από τις εμφανείς δραστηριότητες που ανέπτυξε και εξακολουθεί να αναπτύσσει η τουρκική πλευρά προκειμένου να προσελκύσει αυτούς τους ανθρώπους με το μέρος της και να τους καταστήσει φορείς της μεγάλης προσπάθειας της, δηλαδή της Τουρκοποίησης ολοκλήρου του μειονοτικού στοιχείου της Θράκης. Οι κάτοικοι του οικισμού Ηφαίστου πάντα λένε ότι εμείς είμαστε Έλληνες μουσουλμάνοι και δεν ακούνε τις διάφορες ξενοκίνητες σειρήνες που προσπαθούν να τους μεταδώσουν τα ζιζάνια. Όλοι γνωρίζουν καλά την ελληνική γλώσσα με καθομιλουμένη την τουρκική γλώσσα και δεν είναι Ρομά, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με τους κατοίκους του Ηφαίστου, όπως τους αναφέρουν ορισμένοι άσχετοι.

Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει στους κατοίκους του οικισμού είναι ότι το 1997 που εντάχθηκε στο σχέδιο πόλης όλα τα κτίσματα από αυθαίρετα κατέστησαν νόμιμα, μέχρι σήμερα όμως το θέμα της παραχώρησης των οικοπέδων εκ μέρους του Δήμου παραμένει σε εκκρεμότητα. Όλοι οι κάτοικοι του οικισμού ενώ πληρώνουν ΕΝΦΙΑ για τα σπίτια τους δεν μπορούν να προβούν σε καμία συμβολαιογραφική πράξη. Έτσι ενώ ο Δήμος Κομοτηνής έχει την υψηλή κυριότητα των οικοπέδων, οι κάτοικοι εμφανίζονται ως επικαρπωτές.

Αυτό το θέμα, αυτό το καθεστώς ομηρίας, πρέπει άμεσα να λήξει για τους κατοίκους του οικισμού και να μη γίνεται προϊόν εκμετάλλευσης από διάφορους πολιτικούς ή από διάφορα ύποπτα κέντρα. Ένα άλλο θέμα είναι ότι στον οικισμό δεν υπάρχει βιολογική αποχέτευση κάτι που πρέπει να το δει και αυτό το θέμα ο Δήμος Κομοτηνής.

Οι κάτοικοι του οικισμού σήμερα είναι περί τις 3.000 άτομα αλλά πολλοί είναι ξενιτεμένοι μη ξεχνώντας βέβαια τον τόπο καταγωγής τους και τους συγγενείς τους που τους επισκέπτονται συνήθως τον μήνα Αύγουστο. Μετά το 1981 επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου προσελήφθησαν πολλοί νέοι κάτοικοι του οικισμού σαν κλητήρες σε τράπεζες, στη ΔΕΗ, στον ΟΤΕ, ΟΣΕ και αλλού.

Το επίπεδο των κατοίκων του οικισμού τώρα έχει ανεβεί πάρα πολύ, πολλά παιδιά σπουδάζουν στο γυμνάσιο, στο λύκειο και σε πανεπιστήμια, επίσης υπάρχουν εν ενεργεία με καταγωγή από τον Ήφαιστο γιατροί, δάσκαλοι, πυροσβέστης, δικηγόροι και πολλοί άλλοι υπάλληλοι προσφέροντας τις υπηρεσίες τους με ζήλο. 

Σήμερα στον οικισμό του Ηφαίστου ζουν εκτός από ένα μικρό αριθμό νεαρών παραβατικών ατόμων, όπως βέβαια τέτοια άτομα ζουν και σε άλλες περιοχές, όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι είτε οικονομικά αδύναμοι, είτε με καλή οικονομική κατάσταση είναι όλοι νοικοκύρηδες και φιλόξενοι. Και κάτι που πρέπει να αναφέρω είναι ότι θεωρώ τιμή μου που έχω πολλούς φίλους από πολλά χρόνια πριν, από τον οικισμό Ηφαίστου. Στον οικισμό Ηφαίστου έχουν όλα τα χρόνια δημιουργηθεί πολλοί σύλλογοι αλλά τα μέλη των περισσοτέρων συλλόγων εργάστηκαν για τον εαυτό τους. Μέχρι πριν λίγο καιρό δραστηριοποιούνταν ο σύλλογος Κίνηση Πολιτών Συνοικισμού Ηφαίστου "Η Ειρήνη" ο οποίος τώρα έχει ατονήσει, ορισμένα όμως άτομα από τα μέλη του συλλόγου αυτού μεμονωμένα ακόμη ενδιαφέρονται για τα προβλήματα του οικισμού τα οποία τα εκθέτουν στους αρμοδίους. Γι' αυτή τους την ενέργεια είναι άξιοι συγχαρητηρίων.

Τέλος η Πολιτεία, η Περιφέρεια και ο Δήμος θα πρέπει να προσέξουν αυτούς τους ανθρώπους λύνοντας τους τα χρόνια προβλήματα που προέκυψαν από την εγκατάστασή τους και δώθε. 

Εμπρός κύριοι αρμόδιοι οι κάτοικοι του Ηφαίστου χρειάζονται μια καλύτερη μεταχείριση, γιατί έτσι πρέπει, γιατί το αξίζουν και να μην τους θυμάστε μόνο όταν έρχονται οι εκλογές γιατί τότε θα σας ξεχάσουν αυτοί. Γι' αυτό πριν τις εκλογές θα πρέπει η κυβέρνηση να λύσει το πρόβλημα των τίτλων κυριότητας των σπιτιών τους, γιατί ο εμπαιγμός τους όλα αυτά τα χρόνια πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει.

Πηγές
Κάτοικοι συνοικισμού Ηφαίστου
Οι Μουσουλμάνοι της Θράκης - Ευστράτιος Ζεγκίνης