Τουρκία: Θα συνεχιστεί μετεκλογικά και μετασεισμικά η στροφή στην εξωτερική πολιτική;

Η ακτινογραφία της στροφής της Άγκυρας στα θέματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αλλά και γενικότερα στην εξωτερική πολιτική της με τη Δύση καθώς και χώρες της περιοχής, εξετάστηκε στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Αναλύθηκε αν αυτό είναι κάτι συγκυριακό, αν αναμένεται να συνεχιστεί μετά τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας, καθώς και το κατά πόσο θα έχει διαφορά σ’ αυτά τα ζητήματα μια επανεκλογή Ερντογάν ή η τυχόν επικράτηση Κιλιντζάρογλου και της αντιπολίτευσης. Καλεσμένος για τη σχετική συζήτηση ήταν ο Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος.

Μετά το σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου υπάρχει μια αισθητή αλλαγή της στάσης της Τουρκίας σε σχέση με την Ελλάδα σε επίπεδο ρητορικής (από τους Τσαβούσογλου, Ακάρ κι ακόμη και τον ίδιο τον Ερντογάν), αλλά και σημαντική μείωση των παραβάσεων/παραβιάσεων στον εναέριο χώρο της Ελλάδας, σε επεισόδια στη θάλασσα κλπ). Μάλιστα, αν ακούσουμε τον εκπρόσωπο του Τούρκου Προέδρου Ιμπραχίμ Καλίν, μια «χαλάρωση» της έντασης είχε υπάρξει και πριν (η οποία βέβαια δεν μοιάζει να επιβεβαιώνεται από σειρά επιθετικών δηλώσεων όλων των προαναφερόμενων και μόνον τους τελευταίους μήνες πριν το σεισμό).

Πάντως, ο κος Καλίν παρουσίασε σε συνέντευξή του την ατζέντα των επόμενων ζητημάτων που έχουν να διαπραγματευτούν προς επίλυση οι δύο πλευρές και η οποία είναι: η ασφάλεια των συνόρων, ο εναέριος χώρος, θέματα θαλάσσιας υφαλοκρηπίδας, το Λιμενικό, οι διπλωματικές σχέσεις. Επανέλαβε δε την “αξιωματική” θέση της γείτονος, ότι, για να υπάρξει αποτέλεσμα, αυτά τα ζητήματα οφείλουν να συζητηθούν απευθείας μεταξύ των δύο πλευρών και όχι «διαμέσου Παρισιού, Βρυξελλών, Ουάσιγκτον κλπ». Επομένως, κατόπιν όλων τούτων, τα κρίσιμα ερωτήματα που προκύπτουν είναι αν μπορούμε να μιλούμε για στροφή στην πολιτική της Τουρκίας προς την Ελλάδα, αν αυτό διαφαίνεται ως κάτι μόνιμο που θα συνεχιστεί και μετά την 14η Μαΐου ή είναι προεκλογικό και βεβαίως αν εκτός από το σημερινό σύστημα εξουσίας αφορά και το κύριο μέρος της αντιπολίτευσης.

Η ελληνική πλευρά (ΥΠΕΞ, σχολιαστές κλπ) δέχθηκαν με ευαρέσκεια -έως ανακούφιση- την αλλαγή στάσης της Τουρκίας. Ωστόσο, αρκετοί αναλυτές συνιστούν προσοχή ώστε μια θετική αξιολόγηση όλων αυτών από την Αθήνα να μην μετατραπεί σε μέσο εξωραϊσμού της εικόνας της Τουρκίας. Άλλωστε και ο ίδιος ο Ν. Δένδιας, χαρακτηρίζοντας «απολύτως καλοδεχούμενη» την «τεράστια αλλαγή», όπως ανέφερε της τουρκικής στάσης έναντι της Ελλάδας, διευκρίνισε πως δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα και ιδίως να υπάρξουν πρωτοβουλίες πριν τις εκλογές. Ωστόσο, ο Έλληνας ΥΠΕΞ, αναφερόμενος σε μια πιθανή συνέχεια, συμπλήρωσε ότι «όταν μια συγκεκριμένη προσέγγιση δεν οδηγεί σε επιτυχή αποτελέσματα για δεκαετίες είναι μάλλον αφελές να πιστεύεις ότι αν συνεχίσεις το ίδιο πράγμα θα αλλάξει το αποτέλεσμα».

Αυτό θα μπορούσε να αφορά και τους μέχρι τώρα 65 (!) γύρους διερευνητικών επαφών, καθώς αυτές προσκρούουν πέραν όλων των άλλων στην αμφισβήτηση ελληνικής κυριαρχίας με την θεωρία των «γκρίζων ζωνών».

Γενικότερα η Τουρκία όλο το τελευταίο διάστημα παρουσιάζει μια φιλοδυτική στροφή (ουσιαστικού ή τακτικού περιεχομένου μένει να φανεί).

Η Άγκυρα μέσα σε μερικές εβδομάδες -κάτι που συμπίπτει και με την εκεί επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ Μπλίνκεν- πάγωσε ουσιαστικά το θέμα της χρήσης των S400 και της απόκτησης νέων, επικύρωσε την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Φινλανδίας και από τα μέσα Μαρτίου περιόρισε τη διακίνηση προϊόντων από τρίτες χώρες προς τη Ρωσία τα οποία υπόκεινται σε κυρώσεις και σταμάτησε την παροχή καυσίμων και λοιπών υπηρεσιών που διέθετε στα ρωσικά πολιτικά αεροσκάφη, επιβατικά και εμπορικά στο έδαφός της. Και οι νέες αυτές τάσεις δεν διαφαίνεται λόγος να αναιρεθούν από μια νέα διακυβέρνηση Ερντογάν ή να αλλάξουν από μια τυχόν επικράτηση της αντιπολίτευσης στις εκεί εκλογές. Από την άλλη και μόνον μ’ αυτές τις κινήσεις -και πολύ περισσότερο αν συνεχιστούν- σύμμαχοι και εταίροι φαίνονται έτοιμοι να σπεύσουν να ανταμείψουν την Άγκυρα, χωρίς να έχουν απαραίτητα στο νου τους, ταυτόχρονα, τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και το κυπριακό. Επίσης, ένα συναφές ζήτημα είναι η ταχύτητα με την οποία η Τουρκία επιδιώκει τώρα την επίλυση των προβλημάτων με άλλες χώρες της περιοχής, όπως το Ισραήλ, τη Σ. Αραβία, τα ΗΑΕ κι ακόμη και την Αίγυπτο. Η κατάληξη αυτών των ενεργειών μας αφορά κι εμάς άμεσα, καθώς έχουμε επενδύσει στην ανάπτυξη των σχέσεων μας με όλες τις προαναφερόμενες χώρες.

Τελικά κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η επόμενη μέρα για την Τουρκία την 14η Μαΐου ως προς το πρόσωπο που θα εκλεγεί. Ωστόσο η τυχόν νίκη του Κιλιντζάρογλου και της αντιπολίτευσης (μια και ταυτόχρονα διεξάγονται και κοινοβουλευτικές εκλογές), το ζήτημα είναι αν θα σημάνει κάποια αλλαγή ως προς την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας γενικότερα και ως προς την Ελλάδα ειδικότερα. Π.χ. μια ευρασιανική στροφή της Τουρκίας είχε ξεκινήσει –αν και όχι πολύ εμφανώς- ήδη μετά τις Συμφωνίες του Ελσίνκι του 1999 από μέρος του βαθέως κράτους της, το οποίο αντιδρούσε από τότε στον εξευρωπαϊσμό της γείτονος χώρας, με ό,τι αυτό μπορεί να σήμαινε για τα συμφέροντά του.

Ο Ερντογάν -παρά την επιφανειακή εικόνα που πολλές φορές έχουμε στην Ελλάδα- έμοιαζε να αμφιταλαντεύεται σ ‘αυτό το ζήτημα, τουλάχιστον έως το πραξικόπημα του 2016. Επιπλέον, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα ελληνικά ζητήματα οι θέσεις Κιλιντζάρογλου είναι χειρότερες, όπως διατυπώνονται όλα τα χρόνια που ηγείται του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, της δε συμμάχου του Ακσενέρ εμφανίζονται ως πλήρως ακραίες.

Ακόμη, στο τελευταίο μέρος της συζήτησης, ο Άγγελος Συρίγος ερωτάται για την τελική εικόνα που έχει σχηματίσει για την προεκλογική κατάσταση στη γειτονική χώρα. Μεταξύ των 4 υποψηφίων για τις προεδρικές εκλογές (Ταγίπ Ερντογάν, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, Μουχαρέμ Ιντζέ και Σινάν Ογκάν) ο νυν Πρόεδρος εξακολουθεί να έρχεται δεύτερος σε όλες πλέον τις δημοσκοπήσεις εδώ κι εβδομάδες, πίσω από τον κοινό υποψήφιο της συμμαχίας 6 κομμάτων της αντιπολίτευσης Κιλιντζάρογλου (αν και η διαφορά τους έχει κλείσει). Ωστόσο, ο κ. Συρίγος απαντά με νόημα πως ένας αυταρχικός ηγέτης όπως ο Ερντογάν δεν κάνει εκλογές για να τις χάσει…

Πάντως, τα προγνωστικά πρέπει να θεωρούνται αβέβαια, καθώς είναι δύσκολο να προβλεφθεί η εκλογική συμπεριφορά των 6 εκατ. νέων ψηφοφόρων, των Κούρδων (παρά την απόφαση του HDP να μην κατεβάσει υποψήφιο, ευνοώντας εμμέσως τον Κιλιντζάρογλου), καθώς και των ψηφοφόρων μεταξύ των 15 εκατ. που έχουν πληγεί από το σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, σημαντικό ποσοστό των οποίων έχει μετακινηθεί σε άλλες περιοχές της χώρας, ζει σε πρόχειρους καταυλισμούς κλπ.