«Διαχειριστής- Απολογισμός μιας ζωής»

Σε μια πρώτη ανάγνωση ο Διαχειριστής, το βιβλίο της Φωτεινή Ναούμ είναι μια πραγματεία για την ανεργία και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον ψυχισμό ενός άντρα. Έχει γραφτεί το 2011, στην αρχή της κρίσης άρα ίσως είναι και λίγο προφητικό. Κάθε άντρα; Αυτό είναι μια από τις απορίες που μένουν. Ο βασικός χαρακτήρας του έργου, μέσα από την οπτική του οποίου εξελίσσεται η ιστορία, θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς;

Ο ήρωας μας, ο διαχειριστής, είναι ανασφαλής και σεξουαλικά καταπιεσμένος. Είναι όμως εμφανίσιμος και σε μάχιμη ηλικία, κάνει κάποια εντύπωση στις γυναίκες. Έχει αποξενωθεί μέσα στην ίδια του την οικογένεια, θύμα του εαυτού του αλλά και μέσα στον κόσμο γενικότερα. Κρύβεται στην κουζίνα του σπιτιού του ή περιφέρεται άσκοπα στην πολυκατοικία του (η οικοδομή της μοναξιάς), στο  απέναντι το παρκάκι (ψυχοταφείο!!), στη γειτονιά. Η μουντή του καθημερινότητα είναι διάχυτη και αποπνικτική και εμφανής πολύ νωρίς.

Είμαστε συνεχώς μέσα στο μυαλό του, βλέπουμε τον κόσμο, τα αντικείμενα με τα δικά του μάτια. Παρακολουθούμε το συνεχές αυτολυπητικό του παραλήρημα. Ισως είναι ελαφρώς καταθλιπτικός, είναι όμως αξιοσημείωτο ότι δεν υπάρχει πουθενά καμία υπόνοια για τάση αυτοκτονίας, γεγονός που κάνει ακόμα πιο έντονο το υπαρξιακό αδιέξοδο που ζει ο σχεδόν φυσιολογικός ήρωας μας.

Ερωτεύεται μια γειτόνισσα, τη Βάσω, είναι όμως έρωτας αυτό; Μοιάζει αρρωστημένο αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχει ρομαντισμό και πολύ ευαισθησία. Το βιβλίο δεν δίνει απάντηση. Γενικά δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Το βιβλίο δεν θέτει καν ερωτήματα. Κινείται με κινηματογραφική λογική, καταγράφει συνεχώς και παρατηρεί τον έξω και τον έσω κόσμο, συνήθως με ψυχρό ρεαλισμό, αλλά ενίοτε και με κάποια σουρεαλιστικά, φαντασιακά στοιχεία.

Θέλει τόλμη και άγνοια κινδύνου να γράψεις έτσι για την αντρική ψυχή, αλλά όσο περισσότερο βυθίζεται κανείς στον κόσμο του βιβλίου τόσο διαπιστώνει ότι η Ναούμ έχει το ταλέντο και τα κότσια να μπαίνει βαθιά μέσα στον ήρωα της. Ακόμα και η αθυροστομία που χαρακτηρίζει το βιβλίο ειδικά στα πρώτα κεφάλαια του είναι τελικά ακίνδυνη και χρησιμεύει για να καταδείξει πόσο έχει στενέψει ο νοητικός κόσμος του άλλοτε φυσιολογικού άντρα, ο οποίος έχει βυθιστεί σε μια σχεδόν πρωτόγονη νοητική και συγκινησιακή κατάσταση.

[Σκηνές από το κωλομπαρο. Ολες οι γυναίκες της ζωής του περνούν από το μυαλό του, η κόρη του, η μάνα του… το βιβλίο φλερτάρει με την πρόκληση αλλά δεν γίνεται ποτέ πραγματικά προκλητικό. Όπως ο διαχειριστής που θέλει να πει και να κάνει πολλά, αλλά δεν λέει σχεδόν ποτέ τίποτα.]

Η αίσθηση του στενάχωρου. Σαν τις ταινίες του Γιάννη Οικονομιδη. ΤΟ ΣΠΙΡΤΟΚΟΥΤΟ είχε σαν υπότιτλο «πόλεμος στους 4 τοίχους». Θα ταίριαζε τέλεια στην κατάσταση της οικογένειας του ήρωα, μόνο που ενώ στο σπιρτόκουτο γίνεται χαμός από τις φωνές και τις βρισιές, εδώ ο πόλεμος είναι σιωπηλός. Ολες οι γέφυρες επικοινωνίας του διαχειριστή με την οικογένεια του έχουν κοπεί, αλλά ακόμα και αυτό φαίνεται να μη τον αφορά. 

Αποδομεί, ξεγυμνώνει ένα ένα συστηματικά τα συστατικά της οικογένειας, γυναίκα κόρη γιος πεθερά, αλλά και του ευρύτερου περίγυρου (γείτονες).

Το βιβλίο είναι γεμάτο με αιχμηρά διεισδυτικά κοινωνικά σχόλια για θέματα που απασχολούν την κοινωνία μας (τζόγος, σχολείο, τα ζευγάρια, ο γάμος σαν τελετή αλλά και τα αδιέξοδα του. Η αντρική φιλία (κουμπάρος Μυτιληνιος) αλλά και ο φορτηγατζής που πιθανόν εκπροσωπεί τον εαυτό που θα ήθελε να έχει ο ήρωας μας και αποδεικνύεται ένα καθοριστικό πρόσωπο της ιστορίας.

Το βιβλίο, αν και φαινομενικά σκληρό, αθυρόστομο και ξεδιάντροπο, ξεχειλίζει από ανθρωπιά και κατανόηση. Η περιγραφή του ζητιάνου- εξαναγκασμένου είναι βαθιά συγκινητική και ευαίσθητη. Κάτω από το αθυρόστομο επίχρισμα, φανερώνει μια βαθιά ευαίσθητη συγγραφέα που αγαπά πολύ όλους τους ήρωες της. Δεν υπάρχουν κακοί στο βιβλίο αυτό…αλλά σχεδόν ούτε καλοί. Υπάρχουν καθημερινοί άνθρωποι, με την ομορφιά και τις αδυναμίες τους.

Παρά τον διάχυτο μηδενισμό του, το βιβλίο έχει πολλά ψήγματα αισιοδοξίας. Παρουσιάζει μια αποτυχημένη και χωρίς αγάπη οικογένεια, αλλά κάπου εμφανίζεται και το ηλικιωμένο αιώνια ερωτευμένο γεροντικό ζευγάρι πωλητών στη λαϊκή. Γενικά τα δίπολα λειτουργούν πολύ καλά και συχνα στην ιστορία αυτή (μίσος και έρωτας, άντρας αντικοινωνικός και σιωπηλός και άντρας κοινωνικότατος και ομιλητικότατος).  

Το βιβλίο αρχίζει συγκρατημένα αλλά βαθμιαία εξελίσσεται. Από το 5^ο και ιδιαίτερα το 6^ο κεφάλαιο η γραφή απογειώνεται, διεισδύει στην ψυχή των ηρώων με οξυδέρκεια και αγάπη για τον άνθρωπο. Η γιαγιά-κορίτσι είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Έχει κινηματογραφική γραφή και ταυτόχρονα μπαίνει βαθιά στον ψυχισμό του ήρωα της. Η Ναουμ κινείται με ευχέρεια ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα.

Η μαγειρική, απαραίτητο συστατικό σε κάθε βιβλίο που σέβεται τον εαυτό του την τελευταία 10ετια (το λέω με κάπως αστεία διάθεση) δε λείπει βέβαια, χάρις στη Βάσω, τη μοιραία γυναίκα του βιβλίου, που βέβαια είναι ο ορισμός της αντιήρωα.

Συνοψίζοντας, ο Διαχειριστής, αποτελεί μια σπαρακτική κ συνάμα ψύχραιμη περιγραφή /καταγραφή των αδιεξόδων του διαχειριστή και του περίγυρου του, μια μικρογραφία μικροαστικής ζωής στην Ελλάδα της κρίσης από μια πραγματικά προικισμένη συγγραφέα.

Η Ναουμ δείχνει πως δεν έχει περιορισμούς. Είναι εμφανώς μια απελευθερωμένη συγγραφέας. Χρησιμοποιεί έξυπνα όλα τα εργαλεία που της παρέχει η λογοτεχνική παρακαταθήκη και το ταλέντο της. Και το αποτέλεσμα είναι απολαυστικό στο διάβασμα και τροφή για σκέψη. Αποτελεί από μόνη της μια κατηγορία που πατάει με την ίδια ευκολία στο εμπορικό χαλαρό μυθιστόρημα και στα βαριά, υπαρξιακά προβλήματα. Δεν γίνεται ποτέ βαρετή. Συχνά μάλιστα είναι πολύ συναρπαστική γεμάτη εκπλήξεις. Αν δεν ξέρετε το έργο της, δώστε της μια ευκαιρία με τον Διαχειριστή. Δεν θα το μετανιώσετε!