Μαθαίνουμε τη μυθολογία της Θράκης

Οι μύθοι, μαζί με τον τόπο, δηλαδή την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, βρίσκονται στην καρδιά της «Μυθοτοπίας», μιας νέας ερευνητικής προσπάθειας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ερευνητικό Κέντρο "Αθηνά" παράρτημα Ξάνθης με τίτλο "Μυθολογικές Διαδρομές στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη", να αναδείξει τον πολιτιστικό πλούτο του τόπου ως άξονα τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής, με αφετηρία τη συστηματική καταγραφή, χαρτογράφηση και ανάδειξη των μύθων. Είτε πρόκειται για μύθους πανελλήνιας εμβέλειας με τοπικές προεκτάσεις είτε αμιγώς για τοπικούς μύθους, η ηλεκτρονική πλατφόρμα «Μυθοτοπία» δίνει το στίγμα κάθε εποχής στη μυθολογική κληρονομιά, συνδυάζοντας συχνά διάφορες παραδόσεις.

Προσεχώς εφαρμογή για κινητά
Τόσο η καταγραφή των μύθων, όπως αυτοί αναδύονται μέσα από κείμενα της αρχαίας ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας, όσο και ο σχετικός σχολιασμός θα διασυνδεθούν με το σύγχρονο τοπίο της περιφέρειας (φυσικό, αρχιτεκτονικό, αρχαιολογικό, πολιτιστικό, γαστρονομικό…) μέσα από την ανάπτυξη πληροφοριακού ιστότοπου και εφαρμογής για κινητά που θα επιτρέπουν τη δημιουργία προσωποποιημένων διαδρομών σε περιοχές της περιφέρειας με απώτερο στόχο την υποστήριξη της ολοκληρωμένης τουριστικής εμπειρίας.

Έτσι, με αφορμή την ανάδειξη της μυθολογικής ταυτότητας της ΠΑΜΘ, συνδέεται το παρελθόν με το παρόν της περιφέρειας και επιτυγχάνεται η ενίσχυση της τουριστικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας της, καθώς οι επισκέπτες της ΠΑΜΘ θα έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τις δικές τους διαδρομές βάσει προσωπικών κριτηρίων (μυθολογικών, αρχαιολογικών, πολιτισμικών, φυσιολατρικών κλπ.).

Επιπλέον, θα αναπτυχθεί ειδική εκπαιδευτική εφαρμογή για την παιδαγωγική αξιοποίηση του παραγόμενου ερευνητικού υλικού από διδάσκοντες και διδασκόμενους στη Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια εκπαίδευση.


Οι μύθοι της Θράκης
Αίμος, Ακάμας Άρης, Βενδίδα, Βορέας, Διομήδης, Διόνυσος, Έβρος, Εύμολπος, Εύφημος, Ηδωνοί, Ηρώ και Λέανδρος, Θάμυρης, Θάσος, Θράκη, Ίσμαρος, Καβείροι, Κίκονες, Κισσές, Λυκούργος, Μάρων, Μουσαίος, Οίαγρος, Ορέστης, Ορφέας, Παγγαίος, Περσεφόνη, Πολυμήστορας, Ρήσος, Ροδόπη, Σίθωνας, Στρυμόνας, Τηρέας, Φιλάμμων, Φινέας, Φυλλίδα.

Αυτά τα ονόματα αντιστοιχούν σε πανελλαδικούς μύθους που σχετίζονται με την Ανατολική Μακεδονία & Θράκη ή τοπικούς. Παρακάτω συγκεντρώσαμε μερικές ενδιαφέρουσες μυθολογικές ιστορίες του τόπου, με πληροφορία από τη «Μυθοτοπία».


ΘΡΑΚΗ
Επώνυμη ηρωίδα της Θράκης, κόρη του Ωκεανού και της Παρθενόπης και αδελφή της Ευρώπης. Είναι επίσης θετή αδελφή της Ασίας και της Λιβύης, θυγατέρες του Ωκεανού και της Πομφολύγης. Γέννησε τον Βίθυ ή Βιθυνό, του οποίου πατέρας ήταν ο Δίας, τον Δόλογκο, του οποίου πατέρας ήταν ο Κρόνος και τον Τριήρη, του οποίου πατέρας ήταν ο Οβριάρεως. Με το όνομα Θράσσα αναφέρεται ως μητέρα του Ισμάρου, τον οποίο απέκτησε μαζί με τον Άρη. Σύμφωνα με την παράδοση, κατείχε αξιόλογες μαγικές δυνάμεις.

ΙΣΜΑΡΟΣ
Μυθικός ήρωας της Θράκης. Σύμφωνα με διαδεδομένη παράδοση, ήταν γιος του Ευμόλπου, καρπό του παράνομου έρωτα του Ποσειδώνα και της Χιόνης. Η Χιόνη, από φόβο για την αντίδραση του πατέρα της, πέταξε τον νεογέννητο Εύμολπο στη θάλασσα. Ο Ποσειδώνας, για να τον προστατεύσει, τον πήρε και τον μετέφερε στην Αιθιοπία, όπου τον παρέδωσε στη θυγατέρα του, Βενθεσικύμη, να τον αναθρέψει. Αφού ο Εύμολπος μεγάλωσε, ο άντρας της θετής του μητέρας τον πάντρεψε με μια από τις κόρες τους. Όταν όμως προσπάθησε να βιάσει την αδελφή της συζύγου του, εξορίστηκε. Με τον γιο του Ίσμαρο πήγε τότε στον Θράκα βασιλιά Τεγύριο, ο οποίος έδωσε στον Ίσμαρο μία από τις κόρες του. Αργότερα ο Εύμολπος εκδιώχθηκε ξανά, καθώς συνωμότησε εναντίον του Τεγύριου. Κατέληξε στην Ελευσίνα, με τους κατοίκους της οποίας συνδέθηκε με φιλικούς δεσμούς. Όταν όμως ο Ίσμαρος πέθανε, ο Τεγύριος τον ανακάλεσε στη Θράκη. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, ο Ίσμαρος ήταν γιος του Άρη και της Θράκης. Λέγεται πως έδωσε το όνομά του στην πόλη της Θράκης Ίσμαρο, παραθαλάσσιο προπύργιο των ομηρικών Κικόνων.


ΚΙΚΟΝΕΣ
Οι Κίκονες ήταν ένας μυθικός λαός της Θράκης, που κατοικούσε στην περιοχή ανάμεσα στη λίμνη Βιστωνίδα και τις εκβολές του ποταμού Έβρου. Η εκτενέστερη αναφορά σε αυτούς εντοπίζεται στην Οδύσσεια του Ομήρου. Εκεί διαβάζουμε πως η πρώτη περιπέτεια του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο ταξίδι της επιστροφής τους από την Τροία στην Ιθάκη έλαβε χώρα στη γη των Κικόνων. Αφού κυρίευσαν την παραθαλάσσια πόλη Ίσμαρο, το γιόρτασαν με γλέντι, φαγητό και κρασί. Όμως δέχτηκαν αντεπίθεση από τους Κίκονες της ενδοχώρας, η οποία τους στοίχισε σε απώλειες, και έτσι στο τέλος αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή και να επιβιβαστούν στα πλοία τους. Στην ομηρική αφήγηση -μεταξύ άλλων- γίνεται αναφορά και στον ιερέα Μάρωνα, ο οποίος έδωσε στον Οδυσσέα δώδεκα αμφορείς με το περίφημο κρασί του.

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, πέρα από τον Ίσμαρο, η Ξάνθεια και η Μαρώνεια, που προφανώς πήρε το όνομά της από τον Μάρωνα, συγκαταλέγονταν στις πόλεις των Κικόνων. Στην Ιλιάδα οι Κίκονες αναφέρονται ως σύμμαχοι των Τρώων με αρχηγό τον Εύφημο ή τον Μέντη. Στον Ηρόδοτο οι Κίκονες αναφέρονται ανάμεσα στους λαούς της Θράκης που αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τον Ξέρξη. Ο Ορφέας, ο μυθικός τραγουδιστής της Θράκης, θεωρείται ότι έχει καταγωγή από τους Κίκονες. Μάλιστα γυναίκες των Κικόνων τον διαμέλισαν, όταν εκείνος απέρριψε τις συμβουλές τους, και σκόρπισαν τα κομμάτια του στους αγρούς, για να ακολουθήσει η αναγέννηση-μετενσάρκωσή του. Η χώρα των Κικόνων αναφέρεται και στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, στην ιστορία του Βορέα, ο οποίος απήγαγε την Ωρείθυια και την οδήγησε εκεί.


ΜΑΡΩΝ
Ο Μάρων υπήρξε ιερέας του Απόλλωνα στη θρακική πόλη Ίσμαρο (ή Ισμάρα). Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιος ήταν πατέρας του. Πιθανολογείται ότι ήταν ή ο Διόνυσος ή ο Ευάνθης (επομένως, σε αυτή την περίπτωση ο Μάρων ήταν εγγονός του Διονύσου και της Αριάδνης) ή ο Οινοπίωνας. Θεωρείται ιδρυτής της Μαρώνειας, της θρακικής πόλης της περιοχής που φημιζόταν για το κρασί της κατά την αρχαιότητα. Το κρασί αυτό προσέφερε ο Μάρων στον Οδυσσέα και τους συντρόφους του, όταν εκείνοι επιστρέφοντας από την Τροία στην Ιθάκη, μετά το τέλος του τρωικού πολέμου, παρασύρθηκαν από τη θάλασσα και έφτασαν στην Ίσμαρο, την οποία και πολιόρκησαν. Παρόλο που κυρίευσαν την πόλη και τη λεηλάτησαν, προστάτεψαν τον ιερέα Μάρωνα και την οικογένειά του. Ο Μάρων θέλοντας να δείξει την ευγνωμοσύνη του στον Οδυσσέα τού πρόσφερε δώρα, μεταξύ των οποίων και το ξακουστό (και πολύ δυνατό) κρασί της περιοχής. Λέγεται, μάλιστα, πως με αυτό το κρασί ο Οδυσσέας κατάφερε να μεθύσει τον Κύκλωπα και να σωθεί μαζί με τους συντρόφους του. Υπάρχει, ωστόσο, και μια αναφορά στο έργο του Διόδωρου του Σικελιώτη, σύμφωνα με την οποία ο Μάρωνας ήρθε γέρος στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Θράκη. Εκεί δίδαξε την τέχνη της παρασκευής του κρασιού. Σύμφωνα πάλι με τον Νόννο τον Πανοπολίτη, ο Μάρωνας ήταν γιος του Σειληνού και ακολούθησε τον Διόνυσο ως ηνίοχός του στην εκστρατεία στην Ινδία.


ΔΙΟΜΗΔΗΣ
O Διομήδης ήταν βασιλιάς των Βιστώνων, ενός θρακικού λαού γνωστού για την αγριότητά του που ζούσε γύρω από τη λίμνη Βιστωνίδα. Ήταν γιος του Άρη και της νύμφης Κυρήνης ή της Αστερίας, κόρης του Άτλαντα, και σύζυγος της Ιπποδάμειας. Δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον Διομήδη που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Ο Διομήδης ήταν γνωστός για τα τέσσερα θηλυκά ανθρωποφάγα άλογά του, που έβαζε να κατασπαράζουν όποιον ξένο έφτανε στη χώρα του. Επειδή τα άλογα ήταν τόσο άγρια, τα είχαν δεμένα με σιδερένιες αλυσίδες, ενώ γύρω από τον στάβλο είχαν τοποθετήσει φρουρά από άντρες για τη φύλαξή τους. Ο όγδοος από τους δώδεκα άθλους που ανέθεσε ο Ευρυσθέας στον Ηρακλή ήταν να σταματήσει αυτήν την αιμοβόρα τακτική του Διομήδη και να παραδώσει ζωντανά τα άλογα στις Μυκήνες. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ο Ηρακλής ξεκίνησε με μiα ομάδα από εθελοντές ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο αγαπημένος φίλος του ο Άβδηρος, γιος του Ήρεμου και της Θρονίας, από τον Οπούντα της Λοκρίδας.
Ο Ηρακλής, φθάνοντας στο παλάτι του Διομήδη και στους στάβλους, νίκησε τους υπηρέτες που φύλαγαν τα άλογα και τα απήγαγε. Μόλις όμως το έμαθαν οι ντόπιοι, του επιτέθηκαν προσπαθώντας να ανακτήσουν τα άλογα. Ο Ηρακλής εμπιστεύτηκε τις φοράδες στον Άβδηρο, αλλά τα ζώα τον παρέσυραν και τον σκότωσαν. Ο Ηρακλής, αφού νίκησε τους ντόπιους, σκότωσε τον Διομήδη και στη θύμηση του φίλου του ίδρυσε σε εκείνον τον τόπο την πόλη Άβδηρα, στην οποία όρισε να γίνονται ετήσιοι αγώνες προς τιμήν του. Στη συνέχεια οδήγησε τις φοράδες στον Ευρυσθέα, ο οποίος τις αφιέρωσε στην Ήρα ή κατ’ άλλους τις άφησε ελεύθερες και κατασπαράχθηκαν από άγρια θηρία στον Όλυμπο. Μια άλλη παραλλαγή του μύθου αναφέρει πως o Ηρακλής σκότωσε τον Διομήδη, προσφέροντάς τον ως τροφή στις φοράδες του που τον κατασπάραξαν.