Ο αρχιεπίσκοπος του "Όχι"

Επετειακή εκδήλωση ενόψει της 28ης Οκτωβρίου και των 68 ετών από την κοίμηση του εκ Γρατινής καταγόμενου Αρχιεπισκόπου Ελλάδος Χρύσανθου Φιλιππίδη, διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Μορφωτικός Εξωραϊστικός Σύλλογος Γρατινής «Ο Γρατίνος». "Το ποιος ήταν ο Χρύσανθος είναι υποχρέωση όλων μας να το ξέρουμε. Σαν Γρατινιώτες από την μια μας γεμίζει περηφάνια το ότι κατάγεται από το χωριό μας, από την άλλη μας δημιουργεί την ηθική υποχρέωση να προσπαθούμε και να μπορέσουμε να τιμήσουμε αυτόν τον άντρα, αυτό τον ιεράρχη όπως πραγματικά του αξίζει", ήταν το μήνυμα της εκδήλωσης όπως το εξέπεμψε προς το κοινό αυτής ο πρόεδρος του συλλόγου Δημήτρης Θεοδωρίδης. 

Στην κατάμεστη αίθουσα του «Θρακικού Ωδείου Κομοτηνής», για τον ηρωικό Αρχιεπίσκοπο των τριών «ΟΧΙ» το 1941 απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές, μίλησε ο εκκλησιαστικός, ιστορικός, νομικός, κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς "77 χρόνια μετά την κήρυξη του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου ένας Κομοτηναίος Αρχιεπίσκοπος, ένας μεγάλος εκκλησιαστικός και εθνικός άντρας ο οποίος τίμησε την Κομοτηνή και τη Θράκη όσο λίγοι στο νεότερο χρονικό ορίζοντα της πατρίδος είναι ο εκ Γρατινής καταγόμενος και εν Κομοτηνή γεννηθείς Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρύσανθος Φιλιππίδης". 

Στοιχεία από το προσωπικό ημερολόγιο του Αρχιεπισκόπου Ελλάδος Χρύσανθου Φιλιππίδη και από βιβλιογραφικές παλαιότερες και νεότερες ιστορικές επιστημονικές μελέτες, όπως επίσης και από όλους εκείνους οι οποίοι υπήρξαν μάρτυρες αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες, επικαλέστηκε ο κος Σιδηράς για να πει τα παρακάτω: "παρουσιάζουμε από την 28η Οκτωβρίου 1940 μέχρι και τον Ιούνιο 1941 την όλη αντιστασιακή δράση του πρώτου αρχιεπισκόπου της αντίστασης, του λεγόμενου αρχιεπισκόπου του ΟΧΙ Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι αυτός ο άνδρας ο οποίος είδε το φως της ημέρας στην Κομοτηνή, σπούδασε στη Χάλκη στα μεγάλα πανεπιστήμια της Ευρώπης, έγινε μητροπολίτης Τραπεζούντας, χαρακτηρίστηκε πατέρας του ποντιακού Ελληνισμού και εθνικός πατέρας της Ελλάδος τις κρίσιμες ώρες της κατοχής, να αμφισβητήσει κανείς ότι αποτελεί σημείο αναφοράς για τη νεότερη ιστορία του έθνους και την ιδιαίτερη ιστορία της Κομοτηνής και της Θράκης.

Ο κος Σιδηράς προσέδωσε στον Χρύσανθο χαρακτηριστικά πρότυπου θρησκευτικού ηγέτη, λέγοντας "είναι επίκαιρο το μήνυμα, η στάση, η συμπεριφορά και οι επιλογές του Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου τόσο επίκαιρο αυτό το μήνυμα που εκπέμπει με τη ζωή του σε μια περίοδο που η εθνική κυριαρχία έχει καταλυθεί, τα μνημόνια και η επιτροπείες έχουν καταστρατηγήσει την έννοια της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας μας ως κράτους, ως λαού, ως έθνος.

Το πρότυπο που λέγεται Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος ως εκκλησιαστικός και εθνικός άνδρας είναι ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας. Δεν ξέρω εάν υπάρχουν αναλογίες με το τότε κατά απόλυτο βαθμό πάντως ότι υπάρχουν συνθήκες έκρυθμες που απαιτούν την ισχυρή παρουσία μεγάλων και ισχυρών προσωπικοτήτων αυτό είναι δεδομένο. Ας αντλήσουμε από τα διδάγματα της ιστορίας όχι σαν ένα μουσειακό απολίθωμα αλλά ως μια εμπειρία ζωής για το μέλλον για να μπορέσουμε να σταθούμε στην περπατησιά όπως αυτή ανοίγεται μέσα στους δύσκολούς καιρούς που βιώνει το έθνος". 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο ελληνικός λαός βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα.

Η φασιστική Ιταλία με αρχηγό τον Μπενίτο Μουσολίνι κηρύττει τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδος. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Ιωάννης Μεταξάς, αρνείται με το ηρωικό του "ΟΧΙ" την είσοδο των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Σε αυτήν την κατάσταση δεν θα μπορούσε να απουσιάσει η Εκκλησία. 

Στις 10 Νοεμβρίου ο Αθηνών Χρύσανθος τελεί θεία λειτουργία στον μητροπολιτικό ναό Αθηνών υπέρ ενισχύσεως του Φιλοχρίστου Στρατού. Καθιερώνει καθημερινά συσσίτια, ενώ παραχωρεί το κτίριο το οποίο σήμερα στεγάζονται οι υπηρεσίες της Ιεράς Συνόδου, για την χρησιμοποίησή του από τον Στρατό ως Νοσοκομείο. Η Γερμανική Κατοχή βρίσκει τον Χρύσανθο στην Αρχιεπισκοπή. Από το γραφείο του παρακολουθεί την υποστολή της ελληνικής σημαίας από την Ακρόπολη, και την έπαρση της γερμανικής σβάστιγγος. Δέχεται τρία μηνύματα. Το ένα είναι να συμμετάσχει μαζί με τους άλλους προύχοντες στην επιτροπή παραδόσεως της πόλεως των Αθηνών. Η απάντησή του είναι μοναδική. "Οι Έλληνες ιεράρχες δεν παραδίδουν τας πόλεις εις τον εχθρόν, αλλά καθήκον των είναι να εργασθούν δια την απελευθέρωσιν αυτών".

Το δεύτερο μήνυμα λέει ότι θα πρέπει να μεταβεί στο ναό για να τελέσει δοξολογία. Και πάλι η απάντηση του Χρυσάνθου δείχνει την λεβέντικη και Ρωμαίϊκη ψυχή του: "Δοξολογία δεν έχει θέσιν επί τη υποδουλώσει της πατρίδος μας. Η ώρα της δοξολογίας θα είναι άλλη".

Το τρίτο μήνυμα είναι ότι ο ανώτατος Γερμανός στρατιωτικός διοικητής θέλει να τον επισκεφτεί. Η απάντηση μονολεκτική. "Να έρθει". Ο Γερμανός διοικητής βρίσκεται στο γραφείου του Χρυσάνθου. Η συζήτηση έγινε στα γερμανικά. Ο διάλογος είναι συγκλονιστικός.

Στην συνέχεια ο Χρύσανθος αρνείται να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου λέγοντας: "Δεν μπορώ να ορκίσω κυβέρνησιν προβληθείσαν υπό του εχθρού. Ημείς γνωρίζωμεν ότι τας κυβερνήσεις ορίζει ο λαός και ο βασιλεύς. Εδώ τώρα, ούτε ο λαός εψήφισεν την κυβέρνησιν ούτε ο βασιλεύς την όρισεν".

Μετά από αυτό το γεγονός, ο Χρύσανθος επαύθη από τον θρόνο του στις 2 Ιουλίου του 1941.

Ο κ. Σιδηράς, τέλος, αναφέρθηκε και στην προσωπική του γνωριμία με τον μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο Βαλληνδρά, ο οποίος είχε διατελέσει αρχιδιάκονος του Χρύσανθου, και από του οποίου το προσωπικό αρχείο έχει αντλήσει πολύτιμες πληροφορίες και στοιχεία για την προσωπικότητα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου.