Διώνη: Με ρίζες πολλών από την Δαμασκηνιά Κοζάνης άλλων από την Σάμο με μίξη με τις Θρακικές Φυλές των Οδρυσών και των Κορπιλών

Η Διώνη βρίσκεται νοτιοανατολικά του νομού Ροδόπης σε υψόμετρο 125 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Μέχρι το 1920 ονομαζόταν Καραγάτζ-κιοϊ (Φτελιά), οπότε από την Επιτροπή Ονοματοθεσίας Οικισμών μετονομάστηκε σε Διώνη. Η Διώνη είναι μυθική θεότητα που είχε γιο τον Θεό Διόνυσο από σμίξιμο της με τον Δία. Διώνη επίσης λέγεται και ένας από τους μεγαλύτερους δορυφόρους του Κρόνου. Ο ιατρός της Μαρώνειας Μελίρρυτος το 1871 στην ιστορική και γεωγραφική περιγραφή της Μητρόπολης Μαρώνειας μας ενημερώνει ότι το Καραγάτζ-κιοϊ (Διώνη) είναι όλοι χριστιανοί, κατοικείται από 60 οικογένειες με νεόκτιστη εκκλησία και σχολείο κοινό. 

Από το 1890 και μετά άρχισαν οι άγριες πιέσεις και απειλές στους βουλγαρόφωνους κατοίκους της από τα όργανα της Βουλγαρίας. Έτσι όλοι οι χωρικοί προσχώρησαν σιγά - σιγά στην Βουλγαρική Εξαρχία εγκαταλείποντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στο χωριό μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία και την Ανατολική Θράκη. Από την Ανατολική Θράκη που αποτελούσαν τα 2/3 του πληθυσμού οι περισσότεροι κατάγονταν από τα χωριά της Ηράκλειας: Βαρνίτσα, Γιλάνθη, Δεβετζήκιοϊ, Δογάτζα, Δολούκιοϊ, Κουρού Τσεσμέ, Μαύραι, Μαχμούτ-κιοϊ, Μουζαλή, Πασάκιοϊ και Σιγλή. Επίσης λίγοι από τον Άγιο Γεώργιο και Τσιφλίκιοϊ Βιζύης. Όπως και μεμονωμένες οικογένειες από την Αδριανούπολη, το Κερμέν Τυρολόης, τον Σκοπό 40 Εκκλησιών και τη Βίγα Δαρδανελίων.

Η Ηράκλεια ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Σάμου. Το 1914, κατόπιν τριήμερης λεηλασίας, που διενήργησαν οι Τούρκοι, η Ηράκλεια και τα γύρω χωριά καταστράφηκαν και όσοι γλύτωσαν, κατέφυγαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Το 1920 επέστρεψαν οι περισσότεροι πίσω και το 1922 εγκαταστάθηκαν στην ελεύθερη Ελλάδα, μεταξύ αυτών και ορισμένοι στην Διώνη.

Το υπόλοιπο 1/3 των οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά το 1923 προέρχονται από το Μιχαλίτσι της Ανατολικής Ρωμυλίας. Το Μιχαλίτσι που ανήκε στον Δήμο Σκουτάρεως βρίσκεται βορειοανατολικά κοντά στο Σβίλεγκραντ και βόρεια της Ορεστιάδας.

Γύρω στο 1880 μια μεγάλη μερίδα κατοίκων από την Δαμασκηνιά Κοζάνης εγκαταστάθηκε στο Μιχαλίτσι ως κτιστάδες και ασβεστάδες. Αυτοί έκτισαν την εκκλησία του χωριού το 1882 σε Ηπειρώτικο στυλ που σώζεται ακόμα. Στο Μιχαλίτσι επίσης βρίσκεται και το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων (10 αιώνα μ.Χ.) και είναι υπό την προστασία της UNESCO. Στο Μιχαλίτσι και στα 8 γύρω από αυτό χωριά σήμερα ζουν ακόμα περί τις 10 οικογένειες Ελλήνων.

Το 1907 στο χωριό αριθμούσαν 650 Έλληνες. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών που προέκυψε από την Συνθήκη τους Νεϊγύ σχεδόν όλοι οι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν και ήλθαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Τότε 3 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην Πάλλη Ορεστιάδας. Το 1947 εγκαταστάθηκαν στην Πάλλη ακόμα 5-6 οικογένειες προερχόμενες από το Μιχαλίτσι, 4 οικογένειες στα Μαράσια Ορεστιάδας και οι υπόλοιποι στο Λοφάριο Σαπών. Μετά από λίγες μέρες γινόταν ένα πανηγύρι από τους Βουλγαρόφωνους της Διώνης και επειδή οι πρόσφυγες από το Μιχαλίτσι γνώριζαν την βουλγαρική γλώσσα μετέβησαν ορισμένοι στο πανηγύρι όπου οι βουλγαρόφωνοι τους φιλοξένησαν και τους ενημέρωσαν ότι σε λίγες μέρες φεύγουν για την Βουλγαρία και αν θέλουν να εγκατασταθούν στην Διώνη στα σπίτια τους, έτσι αφού ενημέρωσαν τους υπόλοιπους χωριανούς τους όλοι μαζί εγκαταστάθηκαν στην Διώνη στα σπίτια των βουλγαρόφωνων και σε οικόπεδο που τους μοίρασε η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων. 

Ορισμένοι αρχηγοί οικογενειών από τους εγκατασταθέντες στην Διώνη από την Αν. Θράκη και Αν. Ρωμυλία ήταν οι εξής:
ΑΓΓΕΛΑΚΟΥΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΗΜ.
ΑΔΑΜΑΝΤΙΔΗΣ ή ΡΑΓΚΑΒΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Δ.
ΑΡΒΑΝΙΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ ΣΤ.
ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΔΗΜ. ΠΡΟΓΟΝΗ ΚΑΡΑΜΠΑ Χ.
ΑΥΓΙΤΣΗ ΚΩΝΣΤ/ΝΤΟΥΛΑ ΣΥΖ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΓΕΝΟΣ.ΚΟΚΚΙΝΗ
ΑΥΓΙΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΤ.
ΒΑΛΑΣΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Κ.
ΒΑΡΓΙΜΙΤΖΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ.
ΓΕΩΡΓΑΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΣΥΖ.ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΓΕΝ.ΤΟΠΟΥΖΛΟΥ
ΓΕΩΡΓΑΡΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΓΙΑΓΚΟΓΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΗΜ.
ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ ή ΚΡΥΟΝΕΡΙΤΗΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΣ ΓΕΩΡΓ.
ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ή ΚΡΥΟΝΕΡΙΤΟΥ ΛΟΥΛΟΥΔΑ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ή ΚΡΥΟΝΕΡΙΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΡΓ.
ΓΙΑΝΤΣΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΣΤΕΦ.
ΔΑΓΚΑΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΔΑΝΓΚΑΛΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΔΕΣΤΟΣ ΧΡ.
ΔΟΓΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ.
ΕΞΗΝΤΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΙΩΑΝ.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ
ΘΕΟΔΩΡΑΚΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΕΦ.
ΚΑΖΑΚΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΑΔΑΜ
ΚΑΛΑΚΗ ΜΕΡΣΙΝΑ ΑΠΟΣΤ. ΓΕΝ.ΠΑΣΑΓΚΑΚΗ
ΚΑΛΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΗΜ.
ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ή ΚΑΜΠΟΥΡΤΖΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡ.
ΚΑΜΠΟΥΡΤΖΑΚΗΣ ή ΤΣΑΤΣΑΝΗΣ ΤΡΥΦΩΝ ΣΤΕΦ.
ΚΑΡΑΜΠΑ ΕΛΕΝΗ ΣΥΖ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΕΝ. 
ΔΕΣΠΟΤΗ ΑΠ.
ΚΑΡΑΜΠΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΙΚ.
ΚΑΡΧΑΡΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΙΚ.
ΚΕΧΑΓΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ
ΚΙΟΣΕΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ Γ.
ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΛΕΞ.
ΚΟΥΡΟΥ ΘΕΟΠΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΟΥΡΟΥ ΤΣΙΤΣΙΜΙΩΤΟΥ ή ΜΑΛΙΚΟΥΡΑ ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΣΥΖ. ΧΡΗΣΤΟΥ
ΚΟΥΡΟΥΤΣΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΟΣ ΜΕΛΠΩΣ ΧΗΡΑΣ ΠΑΣΧΑΛΗ
ΚΟΥΡΟΥΤΣΙΩΤΟΥ ΜΕΛΠΩ ΧΗΡΑ ΠΑΣΧΑΛΗ
ΚΡΥΟΝΕΡΙΤΟΥ ή ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ 
ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΣΙΛ.
ΛΑΓΑΚΗ ΧΡΥΣΗ ΣΥΖ.ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΓΕΝ. ΧΕΡΑΚΗ Θ.
ΛΑΓΑΚΗ ΣΟΦΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ΛΑΓΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΣΥΖ.ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΝ. ΓΚΕΣΟΥ Ν.
ΛΑΓΑΚΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Κ.
ΛΑΓΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΕΦ.
ΛΑΓΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ΛΑΓΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ΛΑΜΠΑΚΗ ΠΟΥΣΟΥΛΑ ΣΥΖ.ΧΡΥΣΑΦΗ ΓΕΝ.ΝΤΙΜΤΣΑΚΗ
ΛΑΜΠΑΚΗ ΘΕΟΠΟΥΛΑ ΣΥΖ.ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΓΕΝ. ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ
ΛΑΜΠΑΚΗΣ ΧΡΥΣΑΦΗΣ ΧΡ.
ΛΑΜΠΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΡΥΣΑΦΗΣ
ΛΑΜΠΙΔΗΣ ΕΥΛΑΜΠΙΟΣ ΗΛ.
ΛΑΤΣΟΥΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΛΕΞ.
ΛΕΤΣΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΑΛΕΞ.
ΛΕΤΣΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΕΞ.
ΛΙΤΣΟΥΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΛΕΞ.
ΛΥΜΠΕΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΜΑΚΡΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΧΗΡΑ ΝΙΚ.
ΜΑΛΙΑΚΟΥΡΑ ή ΚΟΥΡΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΣΥΖ.ΧΡΗΣΤΟΥ
ΜΑΛΙΚΩΤΣΗ ΠΑΣΧΑΛΙΩ ΧΗΡΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
ΜΑΛΛΙΑΚΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΘΥΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Ι.
ΜΑΛΛΙΑΚΟΥΡΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΑΛΛΙΑΚΟΥΡΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΜΑΝΤΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΔΑΜ
ΜΑΝΤΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΔΑΜ
ΜΑΝΤΑΚΗΣ ή ΜΑΤΑΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΗΜ.
ΜΑΡΚΑΚΗ ΠΑΓΩΝΑ ΣΥΖ ΧΑΡΑΛ. ΓΕΝ. 
ΚΟΥΣΤΑΛΙΟΥΣ Χ.
ΜΑΡΚΑΚΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΜΑΡΚΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ.
ΜΑΤΖΑΡΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΥΖ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΝ. ΛΑΓΑΚΗ Κ.
ΜΑΤΖΑΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι.
ΜΑΤΖΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΗΜ.
ΜΕΡΛΟΥ ΑΝΝΑ ΧΗΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΜΗΤΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΦΩΤ.
ΜΟΣΧΟΥ ΕΛΕΝΗ ΧΗΡΑ ΑΝΕΣΤΗ
ΜΟΥΖΑΛΙΔΗΣ ή ΜΟΥΖΑΛΙΩΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Ν.
ΜΟΥΖΑΛΙΔΟΥ ή ΜΟΥΖΑΛΙΩΤΟΥ ΛΕΜΟΝΙΑ ΣΥΖ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
ΜΟΥΚΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΣ.
ΜΟΥΤΙΔΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛ.
ΜΟΥΤΟΥΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Π.
ΜΠΑΝΤΕ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΥΖ.ΠΑΝ. ΓΕΝ. ΔΙΑΒΟΛΑΚΗ
ΜΠΑΝΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΡ.
ΜΠΑΡΜΠΕΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Δ.
ΜΥΓΑΚΙΝΑ ΜΑΡΙΓΩ ΧΗΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΝΑΪΔΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΗΜΗΤ. ΔΟΓΑΝΤΖΗ
ΝΑΚΟΥΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΝΑΚΟΥΣΗΣ ΦΩΤΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΥΡ.
ΝΑΤΣΑΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΗΜ.
ΝΙΝΑΤΣΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΗΜ.
ΝΟΥΤΟΥΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Π.
ΝΤΑΓΚΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ Γ.
ΝΤΟΓΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΕΩΡΓ.
ΠΑΝΑΚΗ ΑΓΟΡΑΣΤΗ ΧΗΡΑ ΙΩΑΝΝΟΥ
ΠΑΝΤΑΖΙΔΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
ΠΑΝΩΤΑ ΜΑΡΘΑ ΣΥΖ.ΚΩΝ/ΝΟΥ
ΠΑΝΩΤΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΔΗΜ.
ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ ΣΥΖ.ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΓΕΝ. ΑΛΜΠΑΝΗ
ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΘΩΜΑΪΤΣΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΥΖ. ΚΩΝ. ΓΕ. ΤΟΠΟΥΖΛΟΥ
ΠΑΡΑΣΧΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΕΝ. ΠΙΤΣΙΓΚΑΡΗ
ΠΑΡΑΣΧΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Κ.
ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΕΦ.
ΠΑΤΟΛΑΔΙΤΣΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛ.
ΠΕΤΜΕΖΑ ΑΝΝΑ ΧΗΡΑ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΠΕΧΛΙΒΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚ.
ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΠΟΛΙΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΥΖ.ΚΩΝ/ΝΟΥ ΓΕΝ. 
ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ
ΣΑΒΒΙΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΟΛΥΧΡ.
ΣΑΜΑΪΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΜΑΪΔΟΥ
ΣΑΜΑΪΔΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΑ ΣΥΖ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
ΣΑΝΤΙΚΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤ.
ΣΑΡΧΟΣΗ ΝΕΡΑΤΖΗ ΣΥΖ.ΑΥΓΕΡΟΥ ΓΕΝΟΣ ΚΑΜΠΟΥΡΤΖΑΚΗ
ΣΑΡΧΟΣΗΣ ΑΥΓΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΣΙΓΙΖΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Γ.
ΣΙΔΕΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΤ.
ΣΙΣΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΣΙΣΚΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΣΙΣΚΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚ.
ΣΙΣΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΤ.
ΣΙΣΚΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΣΙΣΚΟΥ ή ΣΤΑΥΡΑΝΑΚΗ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΧΗΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΣΙΣΚΟΥΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚ.
ΣΟΛΕΚΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΠ.
ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ ή ΤΣΟΡΕΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΑΣ.
ΣΤΑΥΡΙΝΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΑΒΒΑΣ
ΤΑΣΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜ.
ΤΖΙΤΖΙΚΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΤΖΙΤΖΙΚΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΤΣΑΚΙΡΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΤΣΟΤΡΑ ΑΝΘΙΜΙΑ ΣΥΖ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Γ. ΙΑΣΣΙΔΟΥ
ΤΣΟΤΡΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΔΗΜ.
ΤΣΟΥΛΙΑ ΛΕΜΟΝΙΑ ΣΥΖ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ Σ.
ΤΣΟΥΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι.
ΤΣΟΥΡΝΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Χ"ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΦΩΤΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΦΤΣΙΑΔΑΚΗ ΜΑΡΘΑ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΧΕΡΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΥΙΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑΣ
ΧΗΡΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Γ.

Στην αρχή τα χρόνια ήταν δύσκολα και με την δυσπιστία που υπήρχε στις μεταξύ τους συναναστροφές λόγω της καταγωγής τους από διάφορα μέρη, σιγά - σιγά όμως ειδικά με τους γάμους επήλθε η ομόνοια.

Κατά την Βουλγαρική Κατοχή του 1941-44, οι Βούλγαροι έποικοι εγκαταστάθηκαν στα σπίτια των Ελλήνων βάζοντάς τους να διαμένουν ανά 2-3 οικογένειες στα σπίτια που περίσσεψαν ή σε στάβλους και αποθήκες. Την κοινότητα την ανέλαβε Βούλγαρος έποικος όπως και την αστυνομία. Στο σχολείο διδάσκονταν την βουλγαρική γλώσσα έτσι αναγκάζονταν οι περισσότεροι γονείς να μην στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο.

Τους κατάσχεσαν τα χωράφια τους αφήνοντάς τους μόνο ένα μικρό μέρος. Το ξύλο με το παραμικρό ήταν επί καθημερινής βάσης. Λόγω της πείνας πάλι αναγκάζονταν να "κλέβουν" από τα χωράφια τους λίγο σιτάρι και με κίνδυνο μεγάλης τιμωρίας το μετέφεραν στα σπίτια τους, είτε μέσα στα ρούχα των μωρών τους, είτε μέσα στις στάμνες του νερού. Στο σπίτι με τον χειρόμυλο που αποτελούνταν από δύο πέτρινες πλατιές και στρογγυλές πέτρες 40 εκατοστών περίπου έριχναν μια μικρή ποσότητα σιταριού από μια τρύπα που είχε η πάνω μυλόπετρα. Στη συνέχεια γυρνούσαν την πάνω μυλόπετρα από μια ξύλινη λαβή που είχε πάνω στην σταθερή και έτσι άλεθαν το σιτάρι και έπαιρναν το αλεύρι.

Οι έποικοι έστειλαν στην Βουλγαρία περί τα 15 άτομα ντουρντουβάκια (καταναγκαστικά τάγματα εργασίας), γύρισαν όλοι πίσω καταταλαιπωρημένοι και φορτωμένοι αρρώστιες, δυστυχώς τίποτα από αυτά δεν διδάσκονται στα σχολεία. 

Ήταν σχεδόν όλοι αγροίκοι, υπήρχαν βέβαια και μια δύο οικογένειες που συμπονούσαν τους Έλληνες. Όταν δε ήλθε η ώρα να φύγουν φόρτωσαν τα κάρα με ότι κινητό χρήσιμο μπόρεσαν και έφυγαν γυαλισμένοι και καλοταϊσμένοι ενώ είχαν έλθει κουρελιασμένοι και πεινασμένοι. 

Κατά τον Εμφύλιο μια μέρα ήλθαν αντάρτες στο χωριό και τους ενημέρωσαν με τα μεγάφωνα να παρουσιαστούν όλοι στην πλατεία του χωριού γιατί ήθελε να τους μιλήσει ο Καπετάνιος. Ορισμένοι κρύφτηκαν, πήγαν όμως περί τα 70-80 άτομα από τα οποία 17 ήταν νεαρά κορίτσια, μια από αυτές ήταν και η Μουτάκη Αναστασία (Τασούλα) μητέρα του τέως δημάρχου Μαρώνειας Σαπών Ηλία Ιωαννάκη. Αυτά τα κορίτσια οδηγήθηκαν με την βία στο βουνό. Έτσι όλα τα υπόλοιπα άτομα είτε με την θέλησή τους, είτε με την βία οδηγήθηκαν και αυτοί στα βουνά. Από εκεί ορισμένοι επέστρεψαν πίσω, ορισμένοι σκοτώθηκαν σε μάχες με την Αστυνομία και τον Στρατό και οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν σε χώρες του Ανατολικού Μπλόκ. Οι περισσότεροι όταν άνοιξαν τα σύνορα γι' αυτούς επέστρεψαν πίσω.

Καθ' όλη την διάρκεια του ξενοκίνητου και καταραμένου Εμφυλίου οι χωρικοί την ημέρα εργάζονταν στα χωράφια και στα ζώα τους και το απόγευμα μετέβαιναν στο σιδηροδρομικό σταθμό της Βέννας, όπου διανυκτέρευαν σε αποθήκες του σταθμού, ορισμένοι τότε εγκαταστάθηκαν στην Κομοτηνή. Στην πλατεία του χωριού προς τιμή των ηρώων που έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα ανεγέρθηκε ηρώο με τα ονόματά τους, ήταν: ο Λοχαγός Κούρδογλου Ιωάννης του Χαραλάμπους, ο Γκοντοσίδης Κωνσταντίνος, ο Θωμάς Δημήτριος, ο Καμπουράκης Γεώργιος, ο Παρασχάκης Κωνσταντίνος, ο Πεχλιβανίδης Νικόλαος, ο Σαμαΐδης Χαράλαμπος, ο Τσακιράκης Καριοφύλλης και ο Τσιότρας Αριστείδης.

Κεντρική εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος κτισμένη περίπου το 1870 με εφημέριο τον πρωτ. Νικόλαο Τσουρνακάκη. Στην δυτική είσοδο του χωριού υπάρχει το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους. Όπως υπάρχει και ακόμα ένα παρεκκλήσι και τα δύο αυτά είναι από την εποχή των βουλγαροφώνων. Όλα τα ανωτέρω πριν χρόνια τα επισκεύασαν οι κάτοικοι του χωριού.

Ονομαστός οργανοπαίχτης γκαϊντατζής στο χωριό ήταν ο Δημήτριος Σισκάκης που γεννήθηκε το 1888 στο Μιχαλίτσι Αν. Ρωμυλίας και το 1923 εγκαταστάθηκε στην Διώνη, απεβίωσε το 1988. Από το 1941 μέχρι το 1944 λόγω της Βουλγαρικής Κατοχής η γκάιντα κυνηγήθηκε και οι οργανοπαίχτες αυτοί οδηγήθηκαν σε σταδιακή απαξίωση. Πολλοί μάλιστα τις έθαβαν αφού τις έβαζαν μέσα σε αδιάβροχα σακιά στον κήπο τους.

Ο οικισμός της Διώνης στις 14-8-1924 προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Μοιράνων. Στις 9-7-1925 προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Στρύμης. Στις 14-12-1977 προσαρτήθηκε στον Δήμο Σαπών και από τις 7-6-2010 στον Δήμο Μαρωνείας - Σαπών. 

Από την Διώνη κατάγεται από την πλευρά της μητέρας του ο Ηλίας Ιωαννάκης πρώην δήμαρχος Μαρωνείας - Σαπών, απόφοιτος της Ανωτάτης Μουσικοπαιδαγωγικής Ακαδημίας της Φιλιππούπολης και διδάκτορας. Έχει κυκλοφορήσει και ορισμένες δισκογραφικές εργασίες με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της Θράκης. Το έργο του "Συμφωνική σουίτα Θράκης" έχει μπει σαν επίσημο σήμα της Ε.Ρ.Α. Κομοτηνής.

Ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Διώνης έχει δημιουργήσει λαογραφικό μουσείο με εκθέματα από την ζωή των προγόνων τους μέσα στην έδρα του πρώην Δημοτικού Σχολείου του χωριού.

Πηγές
Άννα Πανώτα
Κυριακή Πολίτου
Βασίλειος Μαντάκης
Νίκος Λιτσούδης
oisapes.mysch.gr - Γιώργος Κεραμιδάς
Καλλιόπη Λιτσούδη

Βρείτε τα τελευταία νέα της Κομοτηνής, της Ροδόπης και της Θράκης ευρύτερα
στο Google News του www.xronos.gr