Η Τριπλή Κατοχή στην Ελλάδα (1941 - 1944) [Μέρος Ζ']

Μετά την γερμανική εισβολή στη χώρα, στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, με την πείνα - λιμό της Κατοχής, την αντίδραση και την αντίσταση της πλειονότητας του ελληνικού λαού. Η επίδραση της Κατοχής και των αγώνων των Ελλήνων, στη Λογοτεχνία και στις καλές τέχνες

12. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΚΑΙ
    Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
    "Και στο χωριό και στην Αθήνα, / πάντα ο λαός, πρώτος μπροστά, / παλεύει μ' άσειστη καρδιά. / Και απ' του λαού την τίμια πάλη, / - σπίθα μικρή, τρανή φωτιά - / απ' την μια άκρη ως την άλλη / της γης θα λάμψει η ΛΕΥΤΕΡΙΑ, αναφέρει η ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη. Η αντίσταση λοιπόν που ξεπήδησε μέσα από την πείνα, το χάος, την εθνική δυστυχία, ήταν έκφραση της θέλησης του λαού να ζήσει, να ελευθερωθεί και να ανοίξει τον δρόμο σε μιαν ανεξάρτητη ΕΛΛΑΔΑ. Ζωντάνεψε τους θρύλους της κλεφτουριάς του 1821. Πόσοι αλήθεια συμπατριώτες μας δεν βασανίσθηκαν και δεν μαρτύρησαν στο υπόγειο κολαστήριο της Γκεστάπο, στην οδό Μέρλιν;

α) Οι Μάχες της Εθνικής Αντίστασης και τα οφέλη απ' αυτές
Εξακόσιες και παραπάνω ήταν οι μάχες που έδωσε η Εθνική Αντίσταση με τους κατακτητές. Οι πιο αξιοσημείωτες απ' αυτές τις μάχες ήσαν: η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, η μάχη του Φαρδύκαμπου στο Μπουγάζι της Σιάτιστας. Οι μάχες επίσης στην Καισαριανή, στην Κοκκινιά, αλλά και στην Νεάπολη και στις Συκιές της Θεσσαλονίκης. Με αυτές τις δυναμικές αναμετρήσεις και τα σαμποτάζ (=δολιοφθορές) που διοργάνωναν οι Έλληνες πατριώτες, προξένησαν στους εχθρούς της Ελλάδος πολλές απώλειες και καταστροφές. Πέτυχαν οι συμπατριώτες μας με τις κινητοποιήσεις τους να κερδίσουν με επιτυχία την μάχη της επιβίωσης του λαού μας, απέτρεψαν την πολιτική και στρατιωτική επιστράτευση των Ελλήνων από τους Γερμανούς, καθώς και την κάθοδο των Βουλγάρων στη Θεσσαλονίκη και στη Δυτική Μακεδονία. Ας θυμηθούμε πως η Μακεδονία είναι το μεγαλύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της χώρας μας και περιλαμβάνει 14 Νομούς.

Ι. Εναντίον ποίων μάχονταν οι Έλληνες πατριώτες;
Είχαν να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες -που αγωνίζονταν για την απελευθέρωση της Ελλάδος- τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές, αλλά και τους Βουλγάρους, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Και όχι μόνον αυτούς, αλλά και τους ντόπιους συνεργάτες τους, δηλαδή τους ταγματοσφαλίτες, τους γερμανοτσολιάδες και τους δωσίλογους, τους Χίτες (παραστρατιωτική οργάνωση). Χωρίς αυτούς, όπως ισχυριζόταν και ο ίδιος ο Χίτλερ, δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτε μόνος του. Αυτοί τον βοήθησαν στην, κατά τόπους, εδραίωση του Χιτλερισμού, σε όλη την Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Καζαντζάκη: "Τα κάστρα από μέσα παίρνονται". Πικρή και οδυνηρή θέση, επαληθευμένη όμως μέσα από την πραγματικότητα.

• Ο Δωσολογισμός στην Ελλάδα κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο
  Ας θυμηθούμε ότι μετά την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα και την εγκατάσταση των Γερμανών σ' αυτήν, κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, με την εγκαθίδρυση των τριών διαδοχικών κατοχικών κυβερνήσεων, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη ενότητα, άρχισαν να ιδρύονται από Έλληνες μικρά αλλά ενεργά "ελληνικά" κόμματα, όπως το ελληνικό - εθνικό - σοσιαλιστικό κόμμα ή δηλωμένες αντισημιτικές οργανώσεις, όπως η Εθνική Ένωση Ελλάδος, γνωστή ως 3Ε, που βοήθησε τις γερμανικές αρχές να πολεμήσουν την αντίσταση του ελληνικού λαού και να στείλουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης Έλληνες πολίτες, Εβραίους στο θρήσκευμα, αλλά και Ρομά.
• Γιατί έγιναν και τι έκαναν
  οι συνεργάτες του εχθρού
  Αυτοί οι Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών εξοπλίσθηκαν από τους Γερμανούς και έδρασαν στο πλευρό τους ως κατάσκοποι, καταδότες, με ή χωρίς κουκούλα και ως βασανιστές, ανέφεραν ιστορικοί και ερευνητές στην τηλεοπτική εκπομπή "Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ" και ανέλυαν τα κίνητρα που οδήγησαν τους Έλληνες αυτούς να συνεργασθούν με τις δυνάμεις Κατοχής.
• Το προσωπικό συμφέρον -σε βάρος όμως των υπολοίπων Ελλήνων- το εθνοτικό μίσος, ο αντισημιτισμός, ο εθνικισμός, ο αντικομμουνισμός, η ιδεολογία του εθνικο-σοσιαλισμού, η ανάγκη της επιβίωσης και ο καιροσκοπισμός, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που οδήγησαν μερικούς πολίτες σε συνεργασία με τον εχθρό. Η έρευνα αποκαλύπτει επίσης, τα βασανιστήρια που υπέστησαν μέλη της Αντίστασης από τους δωσίλογους της ειδικής Ασφάλειας, που έμεινε γνωστή ως τα ελληνικά Ες-Ες. Κατά τα δύο τελευταία χρόνια της Κατοχής, ο πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης, δημιούργησε τα τάγματα εργασίας, που ήταν στρατιωτικά σώματα που συνεργάζονταν φανερά με τους Γερμανούς. Πρόκειται για τους γνωστούς ταγματοσφαλίτες. Αυτοί είναι οι δωσίλογοι (=αυτοί που θα δώσουν λόγο), διότι συνεργάσθηκαν με τον εχθρό της χώρας και με συντακτική πράξη του 1945, ο όρος "δωσιλογισμός" αποτέλεσε "ιδιότυπο αδίκημα" και επιβάλλονταν ποινικές κυρώσεις, σε όσους συνεργάζονταν με τον εχθρό, διότι θεωρήθηκε "Εθνική Αναξιότητα", η συμπεριφορά του πολίτη μιας χώρας, επειδή στρέφεται εναντίον της πατρίδος του ή θίγει με οποιοδήποτε τρόπο τη χώρα του, όταν συνεργάζεται με τους κατακτητές της πατρίδας του.

ΙΙ. Το μπλόκο (Lapanka: στα πολωνικά)
Επρόκειτο, για μια διαδεδομένη γερμανική τακτική ασφάλειας και οικονομικής εκμετάλλευσης, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Χρησιμοποιήθηκε σε κατεχόμενες χώρες, ειδικά στην κατεχόμενη, από τη Γερμανία του Χίτλερ, Πολωνία στην οποία τα Ες-Ες, η Βέρμαχτ και η γερμανική αστυνομία αιχμαλώτιζαν τυχαία ανυποψίαστους πολίτες στους δρόμους των κατεχόμενων πόλεων ή απάγονταν από επιλεγμένες περιοχές της πόλης που είχαν περικυκλωθεί εκ των προτέρων, από τις γερμανικές δυνάμεις. Όσοι πιάνονταν, στέλνονταν, συνήθως, για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία, αλλά μερικοί συλλαμβάνονταν, επίσης, ως όμηροι ή εκτελούνταν σε αντίποινα ή φυλακίζονταν. Μερικοί εστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή εκτελέσθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες σε πολλές επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης. Όλες οι παραπάνω πρακτικές εφαρμόσθηκαν και στην Ελλάδα, αλλά σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, στη διάρκεια της Κατοχής. Ο όρος "Μπλόκο" στην Ελλάδα είχε λίγο διαφορετική μορφή, αλλά το αποτέλεσμα πάντοτε θλιβερό και επίπονο. Ας διαβάσουμε, τι γράφει σχετικά ο Δημήτρης Ψαθάς: "Μπλόκο! Η λέξη αυτή κρέμεται πάνω από την Αθήνα σαν βραχνάς. Τώρα δεν κινδυνεύουν μονάχα οι αγωνιστές, αλλά ολόκληρος ο πληθυσμός. Και ο πιο ειρηνικός άνθρωπος της Αθήνας μπορεί ένα πρωί να ξυπνήσει και να ακούει από την βραχνή φωνή τον τηλεβόα: "Προσοχή! Προσοχή! Όλοι οι άνδρες, από δεκατεσσάρων χρόνων ως τα εξήντα, να μαζευτούν στην πλατεία! Όποιος μείνει μέσα στο σπίτι του, θα τουφεκίζεται επιτόπου! Προσοχή! Προσοχή! Όλοι οι άνδρες στην πλατεία… Μπλόκο στο Περιστέρι! Μπλόκο στην Καισαριανή! Μπλόκο στην Καλλιθέα! Μπλόκο στη Γούβα! Αυτό γίνεται καθημερινά", σημειώνει ο Δ. Ψαθάς. "Για το Μπλόκο της Καισαριανής", τραγουδά η Χαρούλα Αλεξίου, σε στίχους του Νότη Πετριάλη.
Σήμερα η λέξη χρησιμοποιείται: από τους Αγρότες και από την Τροχαία με κάπως διαφορετικό περιεχόμενο.

β) Ήρωες και Ηρωίδες της Εθνικής Αντίστασης
Η αντίδραση των Ελλήνων στη γερμανική εισβολή, συνετέλεσε στο να αντισταθούν ο Έλληνας και η Ελληνίδα στον εχθρό. Η αντίσταση ξεκίνησε αμέσως σχεδόν με την συνθηκολόγηση της Ελλάδος, τον Απρίλιο του 1941, εναντίον των δυνάμεων Κατοχής της χώρας, με στόχο την απελευθέρωση της Ελλάδος. Αρχικά υπήρξε προϊόν αυθόρμητων ενεργειών, μεμονωμένων πολιτών ή μικρών ομάδων ανθρώπων, αλλά σταδιακά απέκτησε οργανωμένη μορφή με την ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων.

• Έδωσε η εθνική Αντίσταση ηρωίδες σαν την 32χρονη Ηλέκτρα Αποστόλου, προερχόμενη από εύπορη αστική οικογένεια, που, αν και υπέστη φρικτά βασανιστήρια, δεν πρόδωσε κανέναν. Οι βασανιστές της πέταξαν το μισοκαμένο και παραμορφωμένο πτώμα της στους δρόμους της Αθήνας.
• Γνωστή, επίσης, και η 17χρονη Ελληνοπούλα Ηρώ Κωνσταντοπούλου, που παρά το μικρό της ηλικίας της, γνώριζε τέσσερις ξένες γλώσσες. Μαζί με άλλες 49 κρατούμενες εκτελέστηκε στην Καισαριανή με 17 σφαίρες, όσα και τα χρόνια της, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1944, ένα μήνα πριν την απελευθέρωση της χώρας, στις 12 Οκτωβρίου του 1944. Οι τελευταίοι στίχοι της έλεγαν τα εξής: "Υπομονή και υπομονή, / καρτέρι και καρτέρι /και τούτος ο Σεπτέμβρης, / την Λευτεριά θα φέρει". Στήθηκε μνημείο προς τιμήν της και γυρίστηκε και κινηματογραφική ταινία το 1981, με τον τίτλο: 17 σφαίρες για έναν άγγελο.
• Ήρωας της Εθνικής Αντίστασης υπήρξε και ο καθηγητής ξένων γλωσσών, ο Ναπολέων Σουκατζίδης, Μικρασιάτης, γιος δασκάλων. Ήξερε πολύ καλά: Αγγλικά, ρωσικά, γαλλικά και τουρκικά. Ενώ μπορούσε να γλιτώσει την εκτέλεση στην Καισαριανή, την 1η Μαΐου του 1944, λόγω της ιδιότητάς του σαν διερμηνέας, δεν δέχθηκε να τουφεκισθεί στη θέση του κάποιος άλλος ή πολλοί άλλοι ίσως 200!, όπως διευκρινίζει ο Δημήτρης Ψαθάς, στο βιβλίο του: ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ.
  Ο Σπύρος Τζόκας, φιλόλογος - συγγραφέας, στο έργο του: Ο Κύκλος των "μάταιων" πράξεων, που είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα, γραμμένο το 2014, αναφέρεται στη ζωή του Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Επίσης, γυρίσθηκε και κινηματογραφική ταινία δραματική, το 2017, με τίτλο: "Το τελευταίο σημείωμα", σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη. Βασίζεται στην εκτέλεση των 200 Ελλήνων πολιτικών κρατουμένων ως αντίποινα για τον θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού από Έλληνες αντάρτες το 1944.
• Οι περισσότεροι, εξάλλου, γνωρίζουμε την Λέλα Καραγιάννη που πήρε την επωνυμία "Μπουμπουλίνα" λόγω της συγγένειάς της με την αγωνίστρια του 1821: Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Ήταν παντρεμένη με τον Σμυρνιό φαρμακοποιό, Γιώργο Καραγιάννη, με τον οποίο απέκτησε 7 παιδιά, τα οποία ήσαν: ο Γιώργος, ο Βύρων, η Ιωάννα, η Νεφέλη, η Ηλέκτρα, ο Νέλσων και η μικρή Ελένη, σύμφωνα με το βιβλίο του Αλέξανδρου Ζαούση, αριστούχου Διδάκτορα της Χειρουργικής, που έχει τίτλο: Λέλα Καραγιάννη, Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής, 1941-1944.
  Η οικογένειά τους φιλοξένησε στο σπίτι τους, πολλούς συμμάχους Άγγλους, αξιωματικούς και στρατιώτες. Ο Γερμανός ανακριτής τη χαρακτήρισε σαν την μεγαλύτερη κατάσκοπο των Βαλκανίων και εισηγήθηκε να εκτελεσθεί χωρίς δίκη. Αφού βασανίσθηκε φρικτά, στην οδό Μέρλιν και αυτή και τα πέντε από τα εφτά παιδιά της και συγκεκριμένα: η Ιωάννα, η Ηλέκτρα, η Νεφέλη, ο Βύρων και ο Νέλσων, μεταφέρθηκαν όλοι τους στο Χαϊδάρι, όπου και εκτελέσθηκαν για την εθνική τους δράση. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, λίγο πριν από την απελευθέρωση, σε δύο καμιόνια, δηλαδή μεγάλα φορτηγά, αυτοκίνητα (με ανοικτή ή κλειστή καρότσα, ανατρεπόμενη ή όχι) φορτώθηκαν 71 μελλοθάνατοι, από τους οποίους οι έξι ήσαν γυναίκες και τουφεκίσθηκαν. Στην μικρή Χαράδρα, στο Δαφνί, υπάρχει σήμερα μια μαρμάρινη πλάκα, που γράφει: Εδώ πλήρωσαν στους Γερμανούς τα ματωμένα λύτρα, για την ελευθερία της Ελλάδος, έξι Ελληνίδες και 65 Έλληνες.
• Για την αντιστασιακή του δράση, κρατούμενος των Γερμανών στο Χαϊδάρι, υπήρξε και ο καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Εμμανουήλ Κριαράς. Συνελήφθη από τα Ες-Ες λόγω μιας κακής σύμπτωσης, όπως είπε ο ίδιος σε συνέντευξή του στο περιοδικό "Ταχυδρόμος" και στον δημοσιογράφο Ηλία Κανέλλη:
  "Λίγες μέρες πριν από τη σύλληψή μου στο Χαϊδάρι, την 1η Μαΐου 1944, είχαν εκτελεσθεί από τους Γερμανούς 200 κρατούμενοι", αναφέρει ο υπεραιωνόβιος καθηγητής, που πέθανε 108 χρόνων. "Έμεινα εκεί μέχρι την αποφυλάκισή μου -άδειαζαν τότε το Χαϊδάρι. Την ημέρα που απελευθερώθηκα εγώ, είχαμε αποφυλακισθεί συνολικά 700. Θυμάμαι σαν τώρα τη στιγμή που με την συντροφιά μου βαδίζαμε προς την πύλη του στρατοπέδου, τραγουδώντας τα τραγούδια που συνήθως λέγαμε εκεί. Τότε εγώ φώναξα: Τον εθνικό ύμνο, παιδιά! Και όντως αρχίσαμε όλοι τον εθνικό ύμνο και πηγαίναμε προς την πύλη του στρατοπέδου, τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο, όντας ακόμη μέσα στο στρατόπεδο!
  Οι Γερμανοί μας κοιτούσαν κατηφείς, αλλά δεν μας πείραξαν… "Τρελή, πολύ τρελή η σκέψη μου, λέω μιλώντας εκ των υστέρων. Γιατί μπορούσε να γίνει μεγάλο κακό".
  Ο παθιασμένος δημοτικιστής, ο άνθρωπος που διαμόρφωσε το μονοτονικό σύστημα της γραφής μας και μαχητικός ιδεολόγος, ήταν τότε που συνελήφθη, την ημέρα της Πεντηκοστής του 1944, από τις Αρχές Κατοχής, 38 χρόνων.