Καρυδιά: Με ρίζες ορισμένων από την Σαμοθράκη και καταγωγή όλων από την Αν. Θράκη, την Μικρά Ασία και τον Πόντο

Η Καρυδιά αποτελείται από μίξη κατοίκων της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Με πρωτοπόρο τον Νικόλαο Γκιουλέ που πρωτολειτούργησε πριν 45 χρόνια περίπου μια ταβέρνα στην πλατεία του χωριού δίπλα στο Καρυδόρεμα που διαπερνάει την Καρυδιά, σέρβιρε όλων των ειδών τις λιχουδιές και κατσικάκι σούβλας, όπως και αργότερα ο Νικόλαος Τσαλίκης.

Σε λίγα χρόνια το χωριό εξελίχθηκε σε μέρος που αποτελούσε γαστρονομική απόδραση από την Κομοτηνή και όχι μόνο. Τα τελευταία χρόνια βέβαια οι ταβέρνες του χωριού που ήταν πολλές με πρώτο έδεσμα το σουβλιστό κατσικάκι έχουν μειωθεί με αποτέλεσμα να απομένει μόνο μια, παρ’ όλα αυτά ο κόσμος αλλά και οι φιλοξενούμενοι της Κομοτηνής γνωρίζουν ότι εκεί θα απολαύσουν την καλοκαιρινή δροσιά, αλλά και τον χειμώνα την θαλπωρή του αναμμένου τζακιού. Εκτός όμως των γαστρονομικών απολαύσεων στην Καρυδιά μπορεί κανείς να δει την φιλοξενία αλλά και τον πλούτο των κατοίκων στην ανάπτυξη του χωριού τους που την ξεκίνησαν από την πρώτη στιγμή της εγκατάστασής τους.

Όλοι αυτοί αγαπούν το χωριό τους είτε είναι διδάσκαλοι, είτε διαπρέπουν στις τέχνες σε διάφορα επαγγέλματα και στα γράμματα στην Κομοτηνή. Γι’ αυτό αξίζει να σας μεταφέρουμε σταγόνες από την ιστορία του χωριού και τις προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων της. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα και πολλοί Κομοτηναίοι λόγω του καλού κλίματος και της ωραίας θέας έχουν κτίσει γύρω από το χωριό τα σπίτια τους.

Η Καρυδιά βρίσκεται σε υψόμετρο 75 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Μέχρι το 1920 ονομαζόταν Κουζλούκιοϊ, οπότε από την Επιτροπή Ονοματοθεσίας Οικισμών μετονομάσθηκε σε Καρυδιά. Ο ιατρός της Μαρώνειας Μελίρρυτος στην περιγραφή της ιστορικής και γεωγραφικής από εκκλησιαστικής άποψης της Μητρόπολης Μαρωνείας το 1871 μας ενημερώνει ότι το Κουζλούκιοϊ (Καρυδιά) κατοικείται από 30 χριστιανικές οικογένειες και έχουν νεόδμητο εκκλησία και κοινόν σχολείο. Οι κάτοικοί του είναι όλοι γεωργοί. Μέσα από το χωριό περνάει το ποτάμι Τζάι (Καρυδόρεμα). Σ.Σ. Ο χείμαρρος αυτός περνούσε μέσα από την Κομοτηνή, λόγω όμως των πλημμυρών και καταστροφών που επέφερε πολλές φορές στην Κομοτηνή επί επταετίας των σκέπασαν και εκτρέψανε την ροή του ανατολικά του Κικιδίου.

Η Εκκλησία του χωριού Μεταμόρφωση του Σωτήρος κτίστηκε το 1868 με ενέργειες του τότε Μητροπολίτη Μαρωνείας Άνθιμου που μετά από προσπάθειες εφοδιάσθηκε την άδεια φιρμάνη του Σουλτάνου.

Από το 1922 μέχρι και το 1923 μετά από απογραφή της Γενικής Διοίκησης Θράκης εγκαταστάθηκαν 243 πρόσφυγες που προέρχονταν: 2-3 οικογένειες από την Τραπεζούντα της Αυτοκρατορίας του Πόντου (1204-1461), 2-3 οικογένειες από τις Σοφίδες της Βιζύης Ανατολικής Θράκης, 4-5 οικογένειες από την Προύσα Μικράς Ασίας και 7-8 οικογένειες από το Καρλίκιοϊ (Ψάθη) Ανατολικής Θράκης.

Το Καρλίκιο ή Ψάθη ή Χιονοχώρι είχε 130 οικογένειες με 900 κατοίκους, οι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν εκεί πριν 300 χρόνια από την Σαμοθράκη λόγω των πειρατών. Ήταν κτισμένο στα πλάγια του Ιερού Όρους με τα πολλά μοναστήρια. Το 1913 οι Τούρκοι αφού λεηλάτησαν την εκκλησία τους την Αγία Παρασκευή όπως και άλλες εκκλησίες της περιοχής την έκαψαν. Σήμερα διαμένουν εκεί μουσουλμάνοι από τη Γευγελή και τα Διπόταμα Δράμας.

Τον Οκτώβριο του 1922 οι Καρλικιώτες αφού πέρασαν τον Έβρο ποταμό διασκορπίστηκαν σε διάφορα χωριά της Ροδόπης όπως στην Στρύμη, στους Προσκυνητές, στην Ξυλαγανή, στην Μέση, στους Αμαξάδες και 7-8 οικογένειες εγκαταστάθηκαν για λίγο στο Ρούμπελη Τσιφλίκι στη θέση του σημερινού Κρανοβουνίου και αργότερα στην Καρυδιά. Ορισμένες από τις οικογένειες αυτές ήταν του Γελάτου, Καμπάνταη, Τσιριγκάνη, Κατίκα, Δεληγεωργίου και Χρυσάνθης Καμπάνταη.

Οι εγκατασταθέντες πρόσφυγες στην Καρυδιά για λίγο καιρό διέμεναν μαζί με περί τις 10 οικογένειες βουλγαρόφωνων που δεν είχαν φύγει ακόμη οι οποίοι μετά την συμφωνία Μολλώφ και Καφαντάρη το 1924 αναχώρησαν για την Βουλγαρία.

Όπως μας ενημερώνει ο 90χρονος σήμερα Στέργιος Πεταλωτής όταν πρωτοήλθαν οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στα εγκαταλειμμένα σπίτια του βουλγαρόφωνων αφού τα επισκεύασαν, ορισμένοι έκτισαν μόνοι τα σπίτια τους. Οι χωρικοί προμηθευόταν νερό από 2-3 πηγάδια που αργότερα τοποθέτησαν επάνω τους τουλούμπες. Αφού τους μοίρασαν τα χωράφια άρχισαν να καλλιεργούν δημητριακά και καπνά. 

Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο 46 παλικάρια της Καρυδιάς πήγανε να πολεμήσουν για την πατρίδα. Δύο ήρωες έδωσαν τη ζωή τους ήταν ο Σάββας Βουτσίδης του Ματθαίου και ο Ιωάννης Βογιατζίδης του Νικολάου.

Στην Βουλγαρική Κατοχή του 1941-1944 οι Βούλγαροι έποικοι εγκαταστάθηκαν στα σπίτια των Ελλήνων βάζοντας τους να διαμένουν 2-3 οικογένειες σε ένα σπίτι. Στους Έλληνες φερόταν πάντα όπως το αφεντικό στον υπάλληλο. Γνωστό βέβαια ήταν και το βουλγάρικο ξύλο που με την παραμικρή παράβαση κατ' αυτούς την πλήρωναν οι Έλληνες. Λόγω αυτής της πολιτικής των Βουλγάρων εποίκων εκείνη την εποχή ορισμένες οικογένειες μετακινήθηκαν μετά τον Στρυμόνα Ποταμό σε περιοχές που δεν βουλγαροκρατούνταν.

Κατά την περίοδο του Εμφυλίου πολλοί κάτοικοι έφυγαν στα βουνά ως αντάρτες πιστεύοντας στο απατηλό όνειρο, από αυτούς ορισμένοι άφησαν τα κόκαλά τους εκεί, οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν ως πολιτικοί πρόσφυγες σε χώρες του Ανατολικού Μπλοκ. Οι περισσότεροι επέστρεψαν πίσω επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου. Κατά τον Εμφύλιο πάλι ορισμένες οικογένειες έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Κομοτηνή. Στον πόλεμο της Κορέας σκοτώθηκε και ο ανθυπολοχαγός Ηλιόπουλος Αθανάσιος. 

Την δεκαετία του 1960 παρουσιάσθηκε ένα νέο μεταναστευτικό κύμα προς την Δυτική Γερμανία όπου εργάσθηκαν ως εργάτες στα εργοστάσια. Πηγαίνοντας προς την Κομοτηνή στο τέλος της οδού Φιλιππουπόλεως στα μουσουλμανικά νεκροταφεία υπήρχε "Ο φόρος" όπου πλήρωναν ένα μικρό ποσό όσοι από την Καρυδιά και τα βόρεια χωριά έμπαιναν στην πόλη σε έναν υπάλληλο φοροεισπράκτορα.

Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ενώ οι άλλες δύο μικρότερες είναι αφιερωμένες στον Άγιο Αθανάσιο που κτίσθηκε κατά τον 19ο αιώνα. Την εκκλησία αυτήν πριν χρόνια την αναπαλαίωσε με δικά της έξοδα η Καπλανίδου Δέσποινα. Στο χωριό υπάρχει και το παρεκκλήσι του Άγιου Λαζάρου. Εφημέριος του χωριού είναι ο πρεσβύτερος Ιωάννης Τρέσαλος. Στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα που εορτάζει στις 6 Αυγούστου παλιά υπήρχε και το Αγίασμα του Αϊ Σωτήρος το οποίο μετά από κάποια χρόνια στέρεψε. Στο παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου από παλιά μέχρι και σήμερα θυσιάζουνε ένα αρσενικό μοσχάρι (κουρμπάνι), που αφού το βράζουν σε μεγάλα καζάνια το μοιράζουν στους πιστούς. Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου τιμάται επίσης στην Καρυδιά παρόλο που δεν υπάρχει εκκλησία στο όνομά του. Οι Καρυδιώτες επειδή τον νιώθουν προστάτη τους τον τιμούν κάθε χρόνο στην μέρα του, με το παραδοσιακό κουρμπάνι (θυσία) επειδή στην πατρίδα αυτήν την ημέρα προσλάμβαναν βοσκούς για τα ζώα τους. Παλαιότερα πάλι στην γιορτή των Θεοφανείων κάθε νοικοκυρά του χωριού θυσίαζε έναν κόκορα στην είσοδο του ναού του Αγίου Αθανασίου και άφηνε το κεφάλι του στον Άγιο.

Τα παλιά χρόνια τα παιδιά στις 31 Δεκεμβρίου γυρνώντας τα σπίτια έλεγαν τα θρακιώτικα κάλαντα: Σούρβα - σούρβα γερό Κουρμί / γερό κουρμί, γερό σταυρί / σαν ασήμι, σαν κρανιά / κι του χρόνου ούλ' γιροί / ούλ' γιροί, καλό καρδή / Σούρβα - σούρβα για χαρά / για καρύδες, για παρά / για σταφίδες, για μπαντέμια / για ένα ξυλουκέρατου / χρόνια πολλά, καλή χρονιά. 

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καρυδιάς από το 1993 διατηρεί Πολιτιστικό Κέντρο στο χωριό στις εγκαταστάσεις του παλιού Δημοτικού Σχολείου. Εκεί λειτουργεί τμήμα εκμάθησης παραδοσιακών χορών, επίσης διοργανώνει πλήθος εκδηλώσεων κάθε χρόνο και συμμετέχει σε εκδηλώσεις άλλων συλλόγων και φορέων.

Η Καρυδιά από το 1997 ανήκει στο Δήμο Κομοτηνής. Από τον οικισμό αυτό προέρχονται και οι ρίζες του τέως βουλευτή και υπουργού Γεωργίου Πεταλωτή. 

Θα κλείσουμε με ένα ποίημα του λαϊκού ποιητή Άγγελου Φουκαρά που σήμερα δεν βρίσκεται στην ζωή και αναφέρεται στο χωριό του:

Το χωριό μου με νούφαρο μοιάζει / σε μια πράσινη λίμνη μικρή. / Το χωριό μου μικρό χελιδόνι / σε ρυάκι που πίνει νερό. / Μακρινά δύο παράλληλα όρη / μια κοιλάδα στη μέση λεπτή./ Ένας δρόμος στην πόλη που βγάζει. / Το ποτάμι μια κοίτη ρηχή. / Λίγα σπίτια μικρά σκορπισμένα / σκεπασμένα με δένδρα ψηλά. / Το χωριό μου μια άγνωστη φλέβα / αιμοδότης σε ήλιου καρδιά. / Το χωριό μου μικρό ξακουσμένο / στο φαράγγι του κρύου Βοριά / ανεμώνη όπου έζησε μόνη / σε χειμώνα πικρή λησμονιά. / Το χωριό μου χαρά θα γνωρίσει / και τραγούδι προόδου θα πει / μιαν αυγή που αηδόνι θα γίνει. / Το χωριό μου αυτό το κρυμμένο / που σε χάρτη δεν είναι γραμμένο.

Πηγές

Στέργιος Πεταλωτής

Αβραάμ Αμεριάδης

Γιάννης Νικολαΐδης «Ακριτών γενεά»

Δημήτρης Παπουλιάς 

«Από την Ψαθιά στην Καρυδιά»