Οικισμός Ηφαίστου (μέρος Α’)

Ο Ήφαιστος βρίσκεται δυτικά και δίπλα στην Κομοτηνή και στο Βοζβόζη ποταμό σε υψόμετρο 45 μέτρα από τη θάλασσα. Ο οικισμός ως πρόσφατα ονομαζόταν και ονομάζεται από πολλούς Καλκάντζα ή Καλαντζιέ. Ιδρύθηκε το 1938 με τη φροντίδα του Καβαλιώτη Γενικού Διοικητή Θράκης Ευάγγελου Καλατζή, από το όνομα του οποίου ονομάστηκε «Καλαντζιέ». Λόγω γλωσσικής δυσκολίας το «Καλαντζιέ» οι κάτοικοι του οικισμού το έκαναν «Καλκάντζα» και πριν μερικά χρόνια οι υπεύθυνοι της Νομαρχίας Ροδόπης το μετονόμασαν σε «οικισμό Ηφαίστου». Ως το 1935 οι κάτοικοι του οικισμού αυτού κατοικούσαν εντός της πόλεως της Κομοτηνής και συγκεκριμένα στην περιοχή η οποία ονομαζόταν Ντεντελέρ Καραγατζί, στη σημερινή περιοχή απέναντι από το κτίριο του ΙΚΑ, μεταξύ Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Εθνικού Σταδίου. 

Η περιοχή αυτή ήταν βαλτώδης και εστία μολύνσεως. Γι' αυτό και αποφάσισαν να μετεγκατασταθούν σε παραπήγματα της περιοχής του σημερινού «Ηφαίστου». Αλλά και εκεί οι συνθήκες διαβιώσεως ήταν πολύ κακές, γι' αυτό ο Γενικός Διοικητής Θράκης Ευάγγελος Καλαντζής το 1938, φρόντισε για την ανοικοδόμηση ενός νέου οικισμού για την ασφαλή εγκατάσταση τους εκεί. Όλα τα έξοδα μεταφοράς, ανεγέρσεως οικιών κλπ καταβλήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο. Το 1961 έγινε καταστρεπτική πλημμύρα στην Κομοτηνή η οποία κατέστρεψε ολοσχερώς τον οικισμό Καλαντζιέ. Με την πρωτοβουλία του τότε Νομάρχη Ροδόπης Νταουντάκη έγινε ανοικοδόμηση των οικιών, καθώς και του σημερινού δημοτικού σχολείου του οικισμού, στο οποίο φοιτούν τα παιδιά του οικισμού. Τα σπίτια τους είναι μονώροφα και διώροφα. Ορισμένοι κάτοικοι προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερες συνθήκες ζωής, έχουν εγκατασταθεί στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στη Γερμανία, στην Ολλανδία και αλλού.

Αυτοί που διαμένουν εδώ, εργάζονται ως εργάτες σε εργοστάσια, εργάτες γης, αχθοφόροι, άλλοι στον οικισμό έχουν μάρκετ, κομμωτήρια, καφενεία, κρεοπωλεία. Παλιά ορισμένοι ασχολούνταν και με την καλαθοπλεκτική. Στον Ήφαιστο λειτουργεί από το 1922, πριν ακόμα εγκατασταθούν εκεί οι κάτοικοί του και ο ξυλόφουρνος της οικογένειας Λιάπη με πολλές ποικιλίες νόστιμων χωριάτικων ψωμιών. Στον οικισμό εδώ και πολλά χρόνια έχει το γραφείο του και ένας «Χότζας» που τον επισκέπτονται πολλά άτομα από πολλά μέρη της Ελλάδος για να τους λύσει τα προβλήματα τους ερωτικά, εργασιακά, οικογενειακά και άλλα.

Με φροντίδα της ελληνικής πολιτείας, ήδη από το 1949 ιδρύθηκε δημοτικό σχολείο. Το σχολείο αυτό, αρχικά λειτούργησε σε κενή οικία κατοίκου του οικισμού, με ενοίκιο που κατέβαλλε σ' αυτόν το Ελληνικό Δημόσιο, από το 1953 λειτουργεί στο σημερινό σχολικό κτίριο. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά το έτος αυτό, ο μουσουλμάνος βουλευτής Οσμάν Ουστουνέρ ζήτησε ψήφους και από τους κατοίκους του οικισμού. Έτσι λοιπόν ο βουλευτής προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του, τους υποσχέθηκε να τους εξασφαλίσει πόρους από την βακούφικη περιουσία για την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου τους. Και πράγματι από το επόμενο έτος την οικονομική επιβάρυνση της λειτουργίας του σχολείου αυτού την ανέλαβε η Διαχειριστική Επιτροπή της Βακουφικής Περιουσίας των μουσουλμάνων της Κομοτηνής. Εδώ δε βλέπουμε το μέγα λάθος της ελληνικής Πολιτείας. Έτσι από το 1954 το σχολείο αυτό θεωρήθηκε ως μειονοτικό σχολείο, ενώ μέχρι τότε λειτουργούσε ως καθαρά ελληνικό δημόσιο σχολείο, χωρίς καμία ανάμιξη των μειονοτικών παραγόντων και χωρίς βέβαια να διδάσκεται σ' αυτό η τουρκική γλώσσα. 

Όπως τονίσαμε και παραπάνω το 1961 έγινε η πλημμύρα η οποία κατέστρεψε και το σχολείο το οποίο ξαναχτίστηκε με τη φροντίδα του νομάρχη Ροδόπης Νταουτάκη και με χρήματα του Ελληνικού Δημοσίου. Το κτίσμα αυτό είναι το σημερινό 4ο Δημοτικό Μειονοτικό Σχολείο. Πριν 20 χρόνια περίπου ο επιχειρηματίας Πρόδρομος Εμφιετζόγλου έχτισε δωρεάν το νηπιαγωγείο του οικισμού.

Οι κάτοικοι του οικισμού είναι θρησκευόμενοι. Διατηρούν ένα μικρό τζαμί, στο κέντρο του οικισμού στο οποίο πραγματοποιείται η προσευχή της Παρασκευής. Εκτός από αυτό το τζαμί στον οικισμό υπάρχουν και πέντε τεκέδες, γεγονός που σημαίνει ότι εκτός των σουνιτών κατοίκων του οικισμού υπάρχουν και ορισμένοι οι οποίοι ακολουθούν την διδασκαλία των δερβισικών ταγμάτων. Οι πέντε τεκέδες του οικισμού είναι οι εξής: Της Καρά Ναφιέ, στην οδό Τραϊανουπόλεως, αυτός ο τεκές προϋπήρχε στο σημείο αυτό πριν από την εγκατάσταση των κατοίκων στο σημείο αυτό το 1938, αργότερα η Καρά Ναφιέ τον μεγάλωσε λίγο παραπάνω. Δεύτερος παλαιός τεκές που προϋπήρχε και αυτός πριν από την εγκατάσταση τους είναι του Παπατζή Ραΐφ στην οδό Νέστου. Όπως μας διηγείται ο Παπατζή Ραΐφ τον τεκέ αυτόν ο οποίος βρίσκεται απέναντι από το σπίτι του. Ο νέος διοικητής του οικοπέδου έδωσε εντολή σε έναν εργάτη μουσουλμάνο να τον γκρεμίσει. Όταν άρχισε να τον γκρεμίζει εμφανίστηκε στον ύπνο του ο Άγιος και τον ενημέρωσε ότι θα τον τιμωρήσει καθώς και τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου που έδωσαν τέτοια εντολή. Αυτοί δεν τον άκουσαν έτσι σε 39 ημέρες ο μουσουλμάνος εργάτης πέθανε καθώς επίσης σε δύο ημέρες έχασε το χέρι του το παιδί των ιδιοκτητών. Από τότε κάθε μέρα εμφανιζότανε στον ύπνο του ο Άγιος με διαφορετικά πρόσωπα και του έλεγε ότι πρέπει να κτίσει αυτός το σπίτι του. Έτσι ενημέρωσε τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου οι οποίοι του έδωσαν τα απαραίτητα υλικά και τον έκτισε. Όποιος μας λέει κάνει ζημιά σε τεκέ το πληρώνει με μεγάλο κακό. Άλλος τεκές που είναι και ο μεγαλύτερος στον οικισμό βρίσκεται στην οδό Αιγαίου και τον έκτισε ο Καμπούρ Γιασάρ όταν η σύζυγός του είδε στον ύπνο της έναν σεβάσμιο γέροντα να της λέει ότι πρέπει να φροντίσει για την ανοικοδόμηση κάποιου τεκέ. Έτσι ο σύζυγός της έκτισε έναν τεκέ προσευχητάριο, όπου εκτός των διαφόρων συμβόλων υπάρχει και μια ξύλινη λάρνακα (κενοτάφιο), που θεωρητικά αποτελεί τον τάφο του αγίου. Πλάι σ' αυτόν έχει τοποθετηθεί μια πέτρινη πλάκα, η οποία ονομάζεται «πέτρα της εκπλήρωσης της επιθυμίας» και όποιος την κρατήσει στα χέρια του, κατά τα αφηγούμενα ορισμένων ευσεβών κατοίκων του οικισμού, απεικονίζεται πάνω στην πέτρα αυτή η επιθυμία του. 

Άλλος μεγάλος τεκές είναι στην οδό Νέστου του Χότζα Αμέτ, καθώς επίσης και ακόμη ένας μικρός βρίσκεται στην οδό Τραϊανουπόλεως και είναι του Πιτς Αλή. Σε όλους αυτούς τους τεκέδες πηγαίνουν πιστοί όπου ανάβουν κεριά και προσεύχονται ζητώντας την ελεημοσύνη του Αγίου. Όλα τα χρόνια ο οικισμός έχει εμπλουτισθεί και με λίγες οικογένειες της ίδιας καταγωγής με αυτούς από πομάκικα χωριά της Ροδόπης που ήταν εκεί σιδεράδες, καθώς επίσης και από τη Βουλγαρία, το Διδυμότειχο και άλλα μέρα.

Μια κοινωνική εκδήλωση, η οποία έχει πανηγυρικό χαρακτήρα στον οικισμό είναι η τελετή του γάμου. Μετά τη γαμήλια τελετή αρχίζει η διασκέδαση. Την πρώτη μέρα διασκεδάζουν γυναίκες και κορίτσια. Τη δεύτερη μέρα από τις 05:00 το απόγευμα ως τις 09:00 το βράδυ συνεχίζουν πάλι τη διασκέδασή τους οι γυναίκες και τα κορίτσια. Από τις 09:00 το βράδυ και μετά αποσύρονται οι γυναίκες και εισέρχονται οι άνδρες, κυρίως νεαρής ηλικίας, οι οποίοι πίνουν άφθονα ποτά και διασκεδάζουν.  Το γλέντι διαρκεί ως τις 03:00 με 04:00 το πρωί. Στη συνέχεια αποσύρονται στα σπίτια τους και την επαύριον το πρωί ως τις 07:00 το απόγευμα συνεχίζουν και πάλι τη διασκέδαση με άφθονο ποτό. Από τις 07:00 και μετά αρχίζει η διασκέδαση των νεόνυμφων. Η διασκέδαση αυτή διαρκεί συνήθως ως τις πρωινές ώρες και στη συνέχεια αποχωρούν οι οργανοπαίχτες, αφού εισπράξουν την αμοιβή τους. Προς το απόγευμα οι νεόνυμφοι περιέρχονται στη γειτονιά για να φιλήσουν το χέρι των ηλικιωμένων και να πάρουν την ευχή τους, η οποία είναι «Bir yastikta kocayin» που σημαίνει να γεράσετε σ' ένα μαξιλάρι. 

Πηγές

Κάτοικοι συνοικισμού Ηφαίστου

Οι Μουσουλμάνοι της Θράκης - 

Ευστράτιος Ζεγκίνης