Πως έβλεπαν οι Οθωμανοί τους Kipti και τους Ρομά εκείνα τα χρόνια και μέχρι σήμερα

Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος

Το 1667 ή 1668 πέρασε και από τη Ροδόπη ο Οθωμανός περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή. Την περιγραφή του ταξιδιού του την αναφέρει στο 8ο βιβλίο του.

Παλιότερα αναφερθήκαμε πάλι από τον «Χρόνο» γι' αυτό το ταξίδι του, σήμερα θα αναφερθούμε για το πόσο απαξιωτικά έβλεπαν και βλέπουν οι Τούρκοι τους Kipti και τους Tσιγγάνους, αυτούς που συνάντησε μέσα στην πόλη της Κουμουλτζίνα.

«Η πόλη λέγεται Κουμουλτζίνα - Κουμουρτζίνα. Με την άλωση όμως του φρουρίου προέκυψε μια διαφορά ανάμεσα στους Εβραίους και στη φάρα των Κοπτών, δηλαδή: τους Τσιγγάνους». Από τη συνέχεια του γραπτού του αυτού διαπιστώνουμε ότι από τότε οι Kipti ζούσαν μέσα στην πόλη της Κομοτηνής μέσα στο κάστρο της, τους οποίους αλλού τους ονομάζει Τσιγγάνους και αλλού Kipti - Κόπτες και ότι η καταγωγή τους είναι από την Αίγυπτο και είναι απόγονοι του Φαραώ.

«Οι τελευταίοι δηλαδή οι Kipti υποστήριζαν πως είχαν δικαιώματα πάνω στο φρούριο απ' την εποχή του Ισκεντέρ (Μεγάλου Αλεξάνδρου). Και οι Εβραίοι τους εκτοπίσανε βίαια και δόλια, λόγω της οικονομικής υπεροχής τους. Τελικά με την μεσολάβηση του Στρατηγού Γαζή Εβρινός, βρήκαν τη λύση: Οι μεν Εβραίοι θα κατοικούσαν μέσα στο φρούριο, αλλά ο υπεύθυνος του κάστρου θα ήταν Τσιγγάνος. Αυτό ισχύει μέχρι σήμερα. Όμως Εβραίοι και Τσιγγάνοι εξακολουθούν να είναι, άσπονδοι εχθροί.

Κατά μια άλλη εκδοχή επειδή στην περιοχή αυτή θεραπεύτηκε η Ρουμτζίνα κόρη του βασιλιά Φίλικου (πατέρα) του Μεγάλου Αλεξάνδρου που ήταν άρρωστη, ο πατέρας της από ευγνωμοσύνη έχτισε την πόλη αυτή και της έδωσε το όνομά της. Αργότερα ο Εβραίος Κουμλού-τσιν την περιτείχισε φοβούμενος τις επιδρομές των τσιγγάνων. Τελικά δόξα στον Αλλάχ η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων. Στην Κουμουλτζίνα εκτός των άλλων αρχών έχει μπέη Τσιγγάνο».

Οι Κόπτες - Kipti της Κουμουλτζίνας
Όλοι οι Τσιγγάνοι της Ρούμελης, που κατάγονται από τους Κόπτες -το λαό του Φαραώ- θεωρούν πατρίδα τους την Κουμουλτζίνα. Γι' αυτό όταν ορκίζονται λένε: «Μα, την Αίγυπτο και μα, την Κουμουλτζίνα μας».

Οι Τσιγγάνοι της Ανατολής, πάλι, έχουν ως κοιτίδα τους την πόλη Μπαλάτ στο Σαντζάκ του Μεντεσέ. Ο σουλτάνος Μωάμεθ ο Επουλφατίχ τους εξόρισε από εκεί και τους ξαπόστειλε στην Ισταμπόλ (Κωνσταντινούπολη), όπου μένουν ακόμη και σήμερα στο προάστιο Μπαλάτ. Το ίδιο έκανε και με τους Τσιγγάνους της Κουμουλτζίνας. Όταν τα δύο τσιγγάνικα φύλα βρέθηκαν μαζί στην Ισταμπόλ, δεν μπόρεσαν να συμβιώσουν αρμονικά.

Οι Τσιγγάνοι της Ρούμελης συνεορτάζουν με τους καφίρηδες χριστιανούς το Πάσχα με τα κόκκινα αυγά, με τους πιστούς μουσουλμάνους πάλι το Κουρμπάν Μπαϊράμ και με τους Εβραίους το Καμίς Μπαϊράμ. Επειδή στην πραγματικότητα δεν πιστεύουν σε καμιά συγκεκριμένη θρησκεία, οι ιμάμηδες δεν τους ψέλνουν όταν πεθαίνουν και για να μη μπλέκουν με τους πιστούς μουσουλμάνους, τους έχουν παραχωρήσει ξεχωριστό νεκροταφείο για να θάβουν τους νεκρούς τους (αυτό το διαπιστώνουμε μέχρι και σήμερα σε πολλούς μουσουλμανικούς οικισμούς).

Όμως την αρνησιθρησκεία τους οι Τσιγγάνοι την πλήρωσαν και με άλλο τρόπο: Ο Μωάμεθ ο Επουλφατίχ, μετά τη διπλή φορολογία που τους επέβαλε, τους υποχρέωσε -με δεύτερο φιρμάνι- να πληρώνουν φόρο ακόμα και για τους νεκρούς και το χαράτσι δεν σταματάει παρά μόνο όταν παρουσιάσουν ένα ζωντανό τσιγγάνο, στη θέση κάποιου που πέθανε (ώστε να φορολογείται στο εξής εκείνος και να πάψει η υποχρέωση του νεκρού). Με τα χρόνια, οι Τσιγγάνοι της Ρούμελης ξαναγύρισαν στην Κουμουλτζίνα, ενώ οι Τσιγγάνοι της Ανατολής παρέμειναν στο Μπαλάτ της Ισταμπόλ. Οι Τσιγγάνοι της Ανατολής έγιναν μουσουλμάνοι και εργάζονται ως οργανοπαίχτες και σιδεράδες. Επειδή λοιπόν, στην περιοχή της Κουμουλτζίνας υπάρχουν πολλοί τσιγγάνοι, ο Μπέης της πόλης είναι από την φυλή τους. Η κοπτική γλώσσα, δηλαδή η διάλεκτος των τσιγγάνων Φαραώ της χώρας των Ρουμ είναι ένα αισχρό γλωσσικό ιδίωμα. Σε κάθε έθνος του κόσμου υπάρχουν Τσιγγάνοι, που μιλούν συνήθως και τη γλώσσα της χώρας όπου κατοικούν. Ωστόσο οι Τσιγγάνοι της Ανατολής όπως και οι Τσιγγάνοι της Ρούμελης, Kipti (οι καταγόμενοι απ' την Κουμουτζίνα) έχουν δικό τους, ξεχωριστό γλωσσικό ιδίωμα.

Στα πιο πάνω μέρη, αλλά και αλλού ζει νομαδικά και άθλια, χωρίς πατρίδα (αφού δεν μπορεί να μείνει πια στην Αίγυπτο), καταραμένοι από τον Μωυσή, γυρίζοντας απ' τον ένα τόπο στον άλλο και επιδιδόμενοι σε κλοπές και απάτες, η μερίδα εκείνη του λαού του Φαραώ που δεν πήρε μέρος στη μάχη του Προφήτη με τον Φαραώ της Αιγύπτου.

Όταν οι Τσιγγάνοι ζούσαν ακόμα στην Αίγυπτο ήταν πλούσιοι και ευκατάστατοι. Ήτανε τότε που ο Φαραώ Αβή, με στρατό πολυάριθμο από Τσιγγάνους, κατέλαβε ολόκληρη τη χώρα του Νείλου ποταμού. Τρία χρόνια κράτησε ο φονικός αυτός πόλεμος και χιλιάδες Τσιγγάνοι που υπηρετούσαν στον αιγυπτιακό στρατό, βρήκαν το θάνατο. Οι άλλοι που δεν πήραν μέρος στη διαμάχη και τήρησαν ουδέτερη στάση αποτελούν σήμερα τη φυλή των Κοπτών (Kipti) και ζουν στην Αίγυπτο. Όσοι Κόπτες (Kipti) γλίτωσαν από τον φονικό πόλεμο μετανάστευσαν στη χώρα των Ρουμ. Οι απόγονοι αυτών των Κοπτών - Kipti που καταφύγανε στη χώρα των Ρουμ -δηλαδή οι Τσιγγάνοι- ζουν σε τόση καταφρόνια και ταπείνωση, που ακόμα και νεκροί φορολογούνται. Αναφέρει το Κοράνι (Κεφάλαιο 14, εδάφιο 18), σχετικά γι' αυτούς: «Πάντες οι αλαζόνες και αποστάτες θα εκμηδενισθούν!».

Σημειώσεις συντάκτη
Διαβάζοντας προσεκτικά τα λεγόμενα του Οθωμανού περιηγητή Εβλιά Τσελεμπί στο πέρασμά του από την Κομοτηνή διαπιστώνουμε ότι οι πληροφορίες του ειδικά οι ιστορικές αποτελούνται από μια μίξη φανταστικών και πραγματικών γεγονότων και ορισμένες μάλιστα με μεγάλη χρονική διαφορά από την πραγματικότητα, επίσης μας δίνει πολλές πληροφορίες για τους Kipti - Κόπτες - Τσιγγάνους - Ρομά, πως τους βλέπουν οι Οθωμανοί υποδεέστερους από αυτούς καθώς επίσης και για την εγκατάστασή τους στην Κομοτηνή που ίσως και να ήταν ένας ενδιάμεσος σταθμός για άλλα μέρη της Ελλάδας και της Ευρώπης. Επίσης κατά τα λεγόμενά του οι κάτοικοι του φρουρίου της Κομοτηνής είναι μόνο οι Εβραίοι οι οποίοι έχουν εκτοπίσει τους Kipti - Τσιγγάνους εκτός του φρουρίου της πόλης και ίσως από τότε να διέμεναν στη σημερινή περιοχή γύρω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, δεν μας αναφέρει όμως τίποτα για τους χριστιανούς που συνήθως πονηρά αποφεύγει, ενώ κάνει πλήρη περιγραφή όλων των οθωμανικών μνημείων, προσκυνήματα, ιερά τεμένη, χαμάμ, χάνια, αγορά, παζάρια, μεντρεσέδες κλπ.

Είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι Kipti - Κόπτες κατάγονται από την Αίγυπτο, εξού και η ελληνική λέξη Γύφτος που είναι παραφθορά της λέξης Αιγύπτιος. Οι Ρομά πάλι κατάγονται από την Βόρεια Ινδία. Τους μεν Kipti τους έφεραν οι Οθωμανοί πασάδες ως εργάτες γης στα τσιφλίκια τους αλλάζοντάς τους τη γλώσσα από αιγυπτιακά σε τουρκικά, όπως και οι Ρομά που ήταν περιπλανώμενες ομάδες Ινδών που εγκαταστάθηκαν στην τότε γεωγραφική περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Με καταγωγή από την Αίγυπτο στην Κομοτηνή είναι οι: Κάτοικοι του οικισμού Ηφαίστου, των Νεόκτιστων Μαραθώνος, Νεόκτιστων Σαγγαρίου, τους Πος - Πος κλπ. Στην υπόλοιπη Ροδόπη υπάρχουν στις Σάπες, στο Μαυρομμάτι, στη Σάλπη, στον Πολύανθο, στη Μελέτη, στον Ίσαλο, στην Αρίσβη, στην Άγρα, στα Νεύρα, στον Σώστη, στο Μωσαϊκό, στην Αμβροσία, στη Βέννα, στο Βέλκιο, στην Εργάνη, στη Βραγιά, στον Ίασμο στον Άρατο και αλλού.

Ρομά εκτός από την Κομοτηνή που υπάρχουν από πολλά χρόνια στο Αλάν - Κογιού λόγω του πληθυσμού τους που αυξήθηκε έχουν χτίσει σπίτια και διαμένουν στο τέρμα της οδού Αδριανουπόλεως, στα Νεόκτιστα Περδίκα όπου εκεί διαμένουν και Πομάκοι από χωριά του ορεινού όγκου της Ροδόπης, επίσης διαμένουν και στα Νεόκτιστα Στρυμόνος, Πηνειού, Δωδεκανήσου κλπ.

Στην υπόλοιπη Ροδόπη οικογένειες Ρομά υπάρχουν και διαβιούν μαζί με τους υπόλοιπους χριστιανούς και μουσουλμάνους σε όλους τους οικισμούς που προανέφερα. Σε όλα τα Πομακοχώρια επίσης ζούσαν από 1-2 οικογένειες Kipti που ήταν σιδεράδες και κατασκεύαζαν με το καμίνι είδη οικιακής χρήσης και σιδερένια εργαλεία, ινιά κλπ για τους αγρότες, καθώς επίσης ασχολούνταν και με το γάνωμα των οικιακών σκευών.