Σταύλοι του Διομήδη - Αναστασιούπολη - Περιθεώριο

Ως γνωστόν ο Ηρακλής σύμφωνα με την μυθολογία ήταν γιος του Δία που τον έκανε με μια άλλη γυναίκα και όχι με την Ήρα η οποία για αυτό τον ζήλευε και τον μισούσε. Κάποια μέρα η Ήρα τον τρέλανε με αποτέλεσμα ο Ηρακλής να κάνει κακό στα παιδιά και την γυναίκα του. Όταν συνήλθε κατάλαβε το κακό που έκανε. Οπότε πήγε στο μαντείο των Δελφών και ρώτησε τι έπρεπε να κάνει για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες του. Εκεί η Πυθία του είπε ότι για να γίνει αυτό θα έπρεπε να πάει στις Μυκήνες και να πάρει εντολή από τον βασιλιά Ευρυσθέα. Ο Ευρυσθέας δεν τον χώνευε και τον έστειλε να κάνει δώδεκα δύσκολους άθλους πιστεύοντας ότι κάπου θα σκοτωνόταν αυτός αφού πραγματοποίησε τους επτά άθλους ήλθε η ώρα να εκτελέσει και τον όγδοο. 

Τότε ο βασιλιάς Ευρυσθέας τον διέταξε να πάει στη Θράκη και να του φέρει αλυσοδεμένα τα τέσσερα ανθρωποφάγα άλογα που κρατούσε ο βασιλιάς των Βιστώνων Διομήδης στους στάβλους του. Όπως είναι γνωστό οι Βίστωνες μια από τις αρχαίες θρακικές φυλές κατοικούσαν γύρω και βόρεια της λίμνης Βιστωνίδας από όπου πήρε και το όνομά της, η λίμνη διαμοιράζεται μεταξύ  του Νομού Ξάνθης και του Νομού Ροδόπης. Εδώ είχε και την πρωτεύουσά του Καρτερά ο μυθικός βασιλιάς Διομήδης. Εδώ και κατά την μυθολογία ήλθε ο Ηρακλής μαζί με τον φίλο του τον Άβδηρο για την πραγματοποίηση του όγδοου άθλου. Για να νικήσει τους στρατιώτες του Διομήδη εφάρμοσε ένα έξυπνο σχέδιο ανοίγοντας ένα μεγάλο χαντάκι σύνδεσε την θάλασσα με την εύφορη πεδιάδα της πόλης του Διομήδη και έπνιξε τους στρατιώτες του, δημιουργώντας έτσι μια λίμνη που την ονόμασε Βιστωνίδα. Στην συνέχεια νίκησε τον Διομήδη σε μάχη που έκανε μαζί του και τάισε τον ίδιο στα ανθρωποφάγα άλογα έβαλε δε τον φίλο του Άβδηρο να τα φυλάει. Τα άγρια άλογα σε μια στιγμή απροσεξίας του Άβδηρου τον κατασπαράξανε. Μετά από αυτό το ατυχές συμβάν ο Ηρακλής έφτιαξε προς τιμήν του αγαπημένου φίλου του κατά μια εκδοχή της μυθολογίας την πόλη των Αβδήρων. Στην συνέχεια οδήγησε τα τέσσερα ανθρωποφάγα άλογα αλυσοδεμένα στις Μυκήνες ολοκληρώνοντας τον όγδοο άθλο του. 

Ο Ευρυσθένης τότε ελευθέρωσε τα άγρια άλογα στον Όλυμπο. Μερικοί λέγουν ότι από αυτά τα άλογα κατάγεται και ο Βουκεφάλας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σήμερα βλέπουμε το σημείο που σύμφωνα με την μυθολογία ζούσαν τα άγρια ανθρωποφάγα άλογα γύρω και βόρεια από την Βιστωνίδα λίμνη να ζουν στο βουνό του Ιάσμου ελεύθερα τα λεγόμενα «άγρια άλογα του Ιάσμου» σε μικρά κοπάδια συνολικά περί τις 200-300 περήφανες ψυχές για τα οποία ποτέ δεν έγινε καμία σοβαρή έρευνα για την σε βάθος χρόνων καταγωγή τους την ομοιότητα το DNA τους με ράτσες αλόγων της υπόλοιπης Ελλάδας ή όχι και της αναγνώρισής τους σαν ράτσα με ιδιαίτερα μοναδικά χαρακτηριστικά. Αυτή η έρευνα και η αναγνώριση της μοναδικής αυτής ράτσας του «θρακικού αλόγου» θα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε από αρμόδιους και ειδικούς  επιστήμονες γιατί και στην πλευρά της Βουλγαρίας στα σύνορα ζουν μικρά κοπάδια αλόγων όπως τα δικά μας ή πηγαίνουν τα δικά μας. Οπότε θα πρέπει πριν γίνει και καταχωρηθεί από τους βουλγάρους η αναγνώριση αυτή και να καταχωρηθεί και αναγνωριστεί από εμάς ως «θρακικά άλογα» .

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ο τόπος δίπλα στην τότε Εγνατία όπως φαίνεται στους χάρτες τους ονομαζόταν «στάβλοι του Διομήδη» και ήταν σταθμός για ξεκούραση των ανθρώπων και των ζώων των καραβανιών.

Σε αυτό το μέρος από εδώ και πέρα θα δούμε επί χίλια και πλέον έτη να διαδραματίζονται πολλά άσχημα βίαια γεγονότα, πόλεμοι, φτώχεια, φόβος, καταστροφές, πόνος και θάνατος είναι γεμάτα όλα τα χρόνια. Από εδώ πέρασαν πολλοί βυζαντινοί αυτοκράτορες και πολλοί δυτικοί μισθοφόροι τους. Εδώ έχουμε τον θάνατο δυο μισθοφόρων. Ο ένας είναι ο βασιλιάς των Βησιγότθων Θεοδώριχος Στράβων που το 481 μ.χ. στρατοπέδευσε έξω από τους «στάβλους του Διομήδη» με 30.000 στρατιώτες αυτοί ερχόμενοι από την Κωνσταντινούπολη προς την Δύση στο δρόμο λήστευαν, κατέστρεφαν και σκότωναν όσους κατοίκους της Θράκης βρίσκανε μπροστά τους. Ειδικά οι κάτοικοι της Ροδόπης πλήρωναν το βαρύ τίμημα των εμφυλίων αντιπαραθέσεων των βυζαντινών αυτοκρατόρων.

Ευτυχώς όμως ο Θεοδώριχος πέθανε έξω από τα τείχη όπου η σύζυγός του τον έθαψε την νύχτα κάπου εκεί κοντά σε άγνωστο σημείο το οποίο ψάχνουν οι αρχαιολόγοι ακόμα, που αν βρεθεί θα είναι σίγουρα ντυμένος με την αρχοντική στολή του, τον οπλισμό του και πολλά πλούτη.

Εκεί επάνω στους « στάβλους του Διομήδη» ανοικοδομήθηκε μια νέα πόλη από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο (491-518) και της έδωσε το όνομα του, ονομάζοντάς την Αναστασιούπολη .

Έκτοτε η Αναστασιούπολη και καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής της θα είναι τόπος δραματικών γεγονότων επιδρομές όπως βούλγαροι, ούνοι, καταλανοί, οστρογότθοι, οθωμανοί θα μπήγουν τα άπληστα νύχια τους στο κορμί της πόλης προκαλώντας της πολλές καταστροφές . Την εποχή του Ιουστινιανού 527-565 διαπιστώνουμε να επιδιορθώνονται τα τείχη της πόλης και να κατασκευάζει επίσης ένα διπλό τείχος που ξεκινούσε από την πύλη και κατέληγε στις παρυφές του βουνού μήκους 4.000 μέτρων περίπου το οποίο χρησίμευε και για μεταφορά νερού από το βουνό. Είναι αυτό που το τέμνει κάθετα ο δρόμος ιάσμου-Αμαξάδες δυο χιλιόμετρα πριν τους Αμαξάδες περίπου. 

Ο Ιουστινιανός επίσης περιτείχισε το λιμάνι της πόλης γιατί οι πειρατές και οι ληστές λήστευαν τους κατοίκους και τα καράβια τους. Ακολούθως η ονομασία Περιθεώρη εμφανίζεται για πρώτη φορά το 879 μ.χ. Το 1203 η πόλη καταστράφηκε από τον τσάρο των βουλγάρων Καλογιάννη ή Σκυλογιάννη και μετέφερε ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της σε ένα σημείο του Δούναβη για να μείνουν υποχρεωτικά. Το 1307 καταλανοί επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη προς την Δύση λεηλατώντας όλη την Θράκη χωρισμένοι σε δυο στρατόπεδα κάποια στιγμή συγκρούστηκαν μπροστά στα τείχη της πόλης. Κατά την διάρκεια της μάχης εδώ σκοτώθηκε ο καταλανός ιππότης Beranger D’ Entenca. Τότε ο σύντροφος του Φερδινάνδος Ινφάντης της Μαγιόρκας τον έθαψε κάπου εκεί κοντά με όλες τις τιμές που του έπρεπε την στολή του τα όπλα του και πολλά πλούτη. Η ανεύρεση του τάφου του είναι στους στόχους των αρχαιολόγων γιατί κάποιοι λένε ότι τον έθαψαν κάπου στην περιοχή του Πόρτο Λάγους και άλλοι σε μια εκκλησία κοντά στο χωριό Σέλινο της Ξάνθης την οποία αργότερα οι Οθωμανοί την μετέτρεψαν σε τεκέ.

Το 1341 ο Ανδρόνικος Γ’ Παλαιολόγος οχύρωσε ξανά το Περιθεώριο. Το 1342 ο βούλγαρος στασιαστής βυζαντινός μισθοφόρος στρατιωτικός Μομιτζίλος κατέλαβε την πόλη. Τότε ο αυτοκράτορας Κατακουζηνός του επιτέθηκε βγαίνοντας έξω ο Μομιτζίλος για να τον αντιμετωπίσει οι κάτοικοι τον κλείνανε έξω από τα τείχη μαζί και τους στρατιώτες του, στην μάχη που ακολούθησε ο Μομιτζίλος σκοτώθηκε ο στρατός του διαλύθηκε και ο αυτοκράτορας Καντακουζηνός παρέδωσε την πόλη στον γιο του Ματθαίο τον Άρχοντα της Γρατινής και όλης της Θράκης. Γύρω στο 1350 επίσκοπος Περιθεωρίου ήταν ο μετέπειτα Άγιος Θεοφάνης ο οποίος συνέγραψε και αυτός τον βίο του οσίου Μαξίμου του Καυσοκαλύβη. 

Η μνήμη του γιορτάζεται την 3η Μαΐου κάθε χρόνο, εκοιμήθη  στα τέλη του 14ου αιώνα. Το 1355 την πόλη κατέλαβε ο Ιωάννης Παλαιολόγος, κατά τους εμφυλίους που είχαν οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Το Περιθεώριο πιθανόν το 1373 κυριεύτηκε από τους Τούρκους. Ενώ την πόλη κατείχε ο Μουράτ Β’ την χάρισε στον Γενοβέζο σύμμαχο του Ιωάννη Αδούρνο Podesta (δήμαρχο) της Φώκαιας στη Μικρά Ασία για τις υπηρεσίες που του πρόσφερε, να την κατέχει για όλη του τη ζωή. Ο Ιωάννης Αδούρνος όταν πέθανε τον θάψανε εδώ σε άγνωστο σημείο με πολλά πλούτη. Το Περιθεώριο ήταν από τις τελευταίες πόλεις της Θράκης που καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς.

Στα τείχη σε ορισμένα μέρη διακρίνονται τα Μονογράμματα των Παλαιολόγων (της περιόδου 1341) και τα ανατρεπτικά των εχθρών IC-XC-N-KA.

Το 1667 περίπου πέρασε από εδώ ο τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή. Αυτός όπως μας ενημερώνει με τα γραπτά του βρήκε την πόλη μισοκατεστραμένη που είχε όρθια όλο και όλο 5 καταστήματα και 50 σπίτια χριστιανών. Το 1668 πέρασε από εδώ και ο πρεσβευτής της Γαλλίας Vantele γυρνώντας από την Κωνσταντινούπολη . Μαζί του είχε και τον Αββά (ιερωμένο) Robert De Dreux ο οποίος μας άφησε πολλές πληροφορίες για την κατάσταση της πόλης και των κατοίκων εκείνης της εποχής με τις σημειώσεις που κρατούσε, σε ένα σημείο λέει Όταν είδαμε ότι ήταν χριστιανοί οι κάτοικοι ζήτησα να με δείξουν την εκκλησία τους. Μου είπαν ότι στην πόλη υπάρχουν δύο εκκλησίες την πρώτη που είδα ήταν μια από τις πιο ωραίες εκκλησίες της Ελλάδος, αλλά λόγω της μη συντήρησης γκρεμιζότανε  σιγά-σιγά. Την δεύτερη εκκλησία που είδα ήταν αφιερωμένη στην Παναγία και πάνω της φαινόταν τα σημάδια της φθοράς και της εγκατάλειψης. ένας φτωχοντυμένος παπάς του είπε ότι ο τόπος ήταν εντελώς κατεστραμμένος από τους Οθωμανούς και τους πειρατές. 

Από τις πολλές προσχώσεις που γίνανε μπροστά στο σπουδαίο λιμάνι του το Περιθεώριο έχασε την αξία του γιατί δεν μπορούσαν να προσδέσουν τα καράβια. Έτσι οι περισσότεροι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν γύρω στα τέλη του 18ου αιώνα και έχτισαν πιθανόν τον Ίασμο. Περίπου 700 χρόνια μετά τις καταστροφές που προκάλεσαν οι καταλανοί σε όλα τα μέρη της Ελλάδος επί 77 χρόνια και ειδικά της Ροδόπης. Όταν το 1990 ο τροβαδούρος Τζουζέπ Τέρο δεν έγινε δεκτός από τον αρχοντάρη της ιερής μονής Βατοπεδίου λόγω της καταλονικής καταγωγής του ενημέρωσε τον φίλο του ποιητή Κάρλες Ντουάρτε και σκέφτηκαν να χρηματοδοτήσουν την αναστήλωση ενός αγιορείτικου μνημείου. Έτσι έδωσαν το ποσό των 240.000 ευρώ και αποκατάστησαν ένα από τα ιστορικά κτήρια της Μονής . ήταν μια συμβολική κίνηση για την συγχώρεση των αμαρτιών των σφαγών και των καταστροφών που προκάλεσαν στην Ελλάδα οι πρόγονοί τους και ειδικά στη Ροδόπη.

Τα τελευταία χρόνια στον ιστορικό ναό της Επισκοπής του Περιθεωρίου όπου ιερουργούν 500 χρόνια περίπου ο τότε επίσκοπος Άγιος Θεοφάνης. Τελούν κάθε χρόνο στην γιορτή του αγίου στις 3 Μαΐου Θεία Λειτουργία χωροστατούντος του μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής όπως και του μητροπολίτη Ξάνθης. Εκεί  παρευρίσκεται πλήθος ιερέων πιστών και επισήμων. Η εκδήλωση αυτή βέβαια γίνεται πάντα με την παρουσία της άξιας προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης κυρίας Χρύσας Καραδήμα.