Άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας των Εβραίων φωτίστηκαν σε επιστημονική ημερίδα του ΔΠΘ

Ο μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Βασίλης Ριτζαλέος ήταν ο ιθύνων νους της ημερίδας που έγινε στην Κομοτηνή και έριξε φως σε ένα σχεδόν άγνωστο κομμάτι της τοπικής μας ιστορίας – αυτό που αφορά το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης την περίοδο 1941-1944. 

Η ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής 2 Δεκεμβρίου, κάλυψε ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων που άπτονται του εβραϊκού ζητήματος, ενώ ο ίδιος ο κος Ριτζαλέος επικέντρωσε στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Κομοτηνής κατά την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής. Όπως είχε πει ο ίδιος μιλώντας στον «Χ», «το βράδυ της 3ης Μαρτίου του 1943, μεταξύ 4 και 7:30 το πρωί, οι Εβραίοι της Κομοτηνής μεταφέρθηκαν διά της βίας στην καπναποθήκη πίσω από το ταχυδρομείο, και μετά από δύο ημέρες από το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης ξεκίνησε το ταξίδι προς την Πολωνία, όπου εξοντώθηκαν». 

Περίπου έτσι περιγράφεται η ιστορία των Ελλήνων Εβραίων που κατέληξαν στους φούρνους του Ολοκαυτώματος και το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η ιστορία τους είναι λίγο ως πολύ γνωστό. 

Κάτι που δεν είναι γνωστό όμως, είναι ότι μία ομάδα Εβραίων από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (από την Καβάλα και τη Δράμα) γλίτωσαν το θάνατο ως «εργαζόμενοι» σε Τάγματα Εργασίας της (τότε) Βουλγαρίας, το 1942. Η πληροφορία αυτή αντλείται από το ημερολόγιο του αείμνηστου Σαμουήλ (Σάμη) Λέβη το οποίο παρουσίασε στην ημερίδα ο κος Angel Chorapchiev από το Πανεπιστήμιο της Χάιφα του Ισραήλ. Το συγκεκριμένο ημερολόγιο, όπως είπε ο κος Chorapchiev αποτέλεσε πηγή σημαντικών πληροφοριών για το εβραϊκό ζήτημα και το έναυσμα για περεταίρω έρευνα επί όσων αναφέρει μέσα ο συντάκτης του. Ο κος Chorapchiev, αλλά και ο κος Ριτζαλέος είχαν μάλιστα την τύχη να συναντήσουν διά ζώσης τον εκλιπόντα πλέον Σάμη Λεβή και να αντλήσουν περισσότερες πληροφορίες για την έρευνά τους. 

«Και εδώ στην Ελλάδα, αλλά και στη Βουλγαρία και φυσικά στο Ισραήλ έχουμε πολύ μεγάλη συζήτηση για το εβραϊκό ζήτημα. Ειδικά στην Ελλάδα το συνέδριο στο οποίο βρισκόμαστε είναι η απόδειξη της συζήτησης που έχει ανοίξει και μπορεί να αποτελέσει την αρχή και για άλλες ημερίδες ή συνέδρια». 

Στο ίδιο συνέδριο παρουσιάστηκε και το έργο της κας Μαρίας Βασιλικού που είναι επιστημονική συνεργάτιδα του Institut fur Zeitgeschichte Munchen-Berlin και εδώ και πέντε χρόνια συλλέγει πρωτότυπα έγγραφα που αναφέρονται στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων στην Ελλάδα. «Το ενδιαφέρον είναι πολύ μεγάλο για το εβραϊκό θέμα – ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει στη Γερμανία για το εβραϊκό θέμα της Ελλάδας γιατί υπάρχει ένα μεγάλο βιβλιογραφικό κενό για το τι συνέβη στην Ελλάδα την περίοδο της Κατοχής με τους Έλληνες Εβραίους». 

Η κα Βασιλικού μετέφερε στον «Χ» και την εμπειρία της από τον τρόπο που αντιμετωπίζει η γερμανική κοινωνία το εβραϊκό ζήτημα, μιας και δραστηριοποιείται εκεί: «δεν είναι καθόλου ταμπού το εβραϊκό θέμα στη Γερμανία και αυτό είναι πολύ τιμητικό για τη γερμανική κοινωνία, που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και να μάθει παραπάνω γι’ αυτά που ήδη ξέρει για την ανατολική Ευρώπη και τη δυτική Ευρώπη, αλλά και για να ανακαλύψει καινούργιους χώρους ιστορικής αλήθειας όπως είναι η έρευνα του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα». Η κα Βασιλικού θεωρεί επίσης ότι «στη Γερμανία το εβραϊκό ζήτημα έχει φωτιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, όμως η μοίρα των Εβραίων στην νοτιοανατολική Ευρώπη και τα νότια Βαλκάνια είναι λιγότερο γνωστή και γι αυτό είναι και το ενδιαφέρον μεγαλύτερο και δίνονται χρηματοδοτήσεις ώστε να γραφούν περισσότερα έργα και κείμενα και βιβλία για να φωτίσουν αυτή την ακόμα άγνωστη πλευρά στην γερμανόφωνη κοινωνία». 

Η ημερίδα τέθηκε υπό την αιγίδα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ο κοσμήτορας του οποίου –κ. Κ. Χατζόπουλος- χαιρετίζοντας από το βήμα και αφού εξήρε το ερευνητικό έργο του Βασίλη Ριτζαλέου, έκανε μία αναφορά στην κατεδάφιση της εβραϊκής συναγωγής της Κομοτηνής και μετέφερε την πικρία του για αυτό το γεγονός που συνέβη περίπου το 1980. «Ο εθνικισμός έχει καταστρέψει πολλά μνημεία» είπε ο κος Χατζόπουλος και έκλεισε σημειώνοντας πως «η ιστορία της Κομοτηνής δεν άρχισε το 1920, αλλά πολύ νωρίτερα και σε αυτή την ιστορία σημαντική θέση κατέχουν τα θρησκευτικά μνημεία όλων των θρησκειών που ασπάστηκαν οι κάτοικοι αυτής της περιοχής στη διάρκεια του χρόνου». 

Προσκεκλημένος της ημερίδας ήταν και ο μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής Παντελεήμων ο οποίος αφού χαιρέτισε την προσπάθεια ανάδειξης της τοπικής ιστορίας μετέφερε και μία ιστορία στο κοινό για να δείξει τη στήριξη που παρείχε η ελληνική κοινωνία στην τότε εβραϊκή μειονότητα. Είπε λοιπόν ο σεβασμιότατος ότι στη Ζάκυνθο επί Κατοχής είχαν κληθεί ο δήμαρχος και ο μητροπολίτης από τον Γερμανό επιτετραμμένο και τους είχε ζητηθεί να συμπληρώσουν σε μία κόλλα χαρτί τα ονόματα όλων των Εβραίων κατοίκων του νησιού. Μετά από μία ολονύχτια σύσκεψη μεταξύ τους, οι δύο άνδρες αποφάσισαν τελικά να γράψουν στον κατάλογο μόνο τα δικά τους ονόματα, είπε ο κος Παντελεήμων, όντας συγκινημένος. 

Στην ημερίδα συμμετείχαν σημαίνουσες επιστημονικές προσωπικότητες που ασχολούνται με διάφορες πτυχές του εβραϊκού ζητήματος και έκλεισε με συζήτηση με το κοινό.