Αμαξάδες: Με ρίζες ορισμένων από την Σαμοθράκη και καταγωγή από την Ανατολική Θράκη

Αμαξάδες: Βρίσκεται σε υψόμετρο 52 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι μικτό χωριό από εγκαταστάσεις μουσουλμάνων που έρχονται συνέχεια από μικρούς πομάκικους οικισμούς του Παπικίου Όρους.

Η περιοχή στην αρχή ονομαζόταν Μαλ-τεπέ, ύστερα Αραμπατζή-κιοϊ και αργότερα Αμαξάδες.

Νότια δίπλα στο χωριό υπάρχει αρχαίος οικισμός Τούμπα που έχει επιφανειακή προϊστορική κεραμική όπως και οικιστικά στρώματα νεολιθικής εποχής. Νοτιοανατολικά πάλι κοντά στο χωριό βρισκόταν κατά την μυθολογία η πρωτεύουσα του Θράκα βασιλέα των Βιστώνων Διομήδη τα Καρτερά. Αυτός είχε τέσσερα ανθρωποφάγα άλογα που ερχόμενος εδώ ο Ηρακλής πραγματοποίησε το 8ο άθλο του πνίγοντας τους στρατιώτες του Διομήδη στην Βιστωνίδα λίμνη και στην συνέχεια αφού τα αιχμαλώτισε έκανε κομμάτια τον Διομήδη και τον τάισε στα ίδια άλογά του. Επίσης σύμφωνα με τον Ευριπίδη (στο έργο του των Θρακών οι χρυσές ασπίδες) μας αναφέρει ότι η χρυσή ασπίδα του Θεού Άρη που ήταν προστάτης των Θρακών φυλασσόταν στο ναό του στην πρωτεύουσα του βασιλιά Διομήδη.

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ο τόπος αυτός ονομαζόταν "Στάβλοι του Διομήδη" και ήταν σταθμός για ξεκούραση των ανθρώπων και των ζώων των καραβανιών. Εδώ από τους Ρωμαϊκούς χρόνους και μετά διαδραματίστηκαν πολλά άσχημα βίαια γεγονότα, πόλεμοι, φτώχια και θάνατος. Στην περιοχή αυτή έχουμε τον θάνατο δύο Δυτικών μισθοφόρων του Βυζαντίου. Ο ένας είναι ο βασιλιάς των Βησιγότθων Θεοδώριχος Στράβων, πέθανε έξω από τα τείχη και η σύζυγός του τον έθαψε τη νύχτα κάπου εκεί κοντά σε άγνωστο σημείο.

Εκεί πάνω στους "στάβλους του Διομήδη" ανοικοδομήθηκε μια νέα πόλη από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο (491-518) και της έδωσε το όνομά του, ονομάζοντάς την Αναστασιούπολη. Ο Ιουστινιανός επιδιόρθωσε τα τείχη της και κατασκεύασε ένα διπλό τείχος που ξεκινούσε από την πόλη και κατέληγε στις παρυφές του βουνού μήκους 4.000 μέτρων, για την μεταφορά του νερού. 

Το 879 η Αναστασιούπολη εμφανίζεται με το όνομα Περιθεώρη. Το 1307 μπροστά στην πόλη συγκρούστηκαν δύο μεγάλες ομάδες Καταλανών μισθοφόρων, κατά την διάρκεια της μάχης σκοτώθηκε ο αρχηγός της μιας ομάδας Beran ger D' Entenca. Τον έθαψαν και αυτόν εκεί κοντά.

Γύρω στο 1350 περίπου επίσκοπος του Περιθεωρίου ήταν ο μετέπειτα Άγιος Θεοφάνης ο μοναδικός άγιος της Ροδόπης. Η Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου έκτισε προς τιμή του στην Ξάνθη μεγαλοπρεπή ναό. Το 1373 κυριεύτηκε από τον Μουράτ Β' ο οποίος χάρισε την πόλη στον Γενοβέζο σύμμαχό του Ιωάννη Αδούρο. Όταν απεβίωσε και αυτός τον έθαψαν εδώ με μεγάλες τιμές.

Το 1667 πέρασε από εδώ ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή. Όπως και το 1668 ο πρεσβευτής της Γαλλίας Vantele, αυτοί μας ενημερώνουν ότι βρήκανε μια πόλη μισοκατεστραμμένη με φτωχούς ανθρώπους. Στα τέλη του 18ου αιώνα οι Έλληνες κάτοικοι της την εγκατέλειψαν και ενίσχυσαν πληθυσμιακά τον Ίασμο, τον Σώστη, την Σάλπη και τους Ασωμάτους.

Δίπλα στους σημερινούς Αμαξάδες στις όχθες της λίμνης Βιστωνίδας μέσα στις καλαμιές την δεκαετία του 1860-70 κρυβόταν οι Κομιτατζήδες ληστές με την ομάδα τους, ο Πέτκος Κυριάκωβ Καλογιαννωφ Βοϊβόδας και ο Πέτκος Ράντεφ Βοϊβόδας από τα Κασσιτερά. Από εκεί χτυπούσαν την Ξάνθη και άλλες περιοχές, παλαιότερα αναφερθήκαμε για την δράση αυτών των Κομιτατζήδων. Εκεί μέσα στις καλαμιές διεξήχθησαν πολλές μάχες με τους Οθωμανούς αστυνομικούς.

Οι κάτοικοι των Αμαξάδων που εγκαταστάθηκαν εδώ μετά το 1922 εκτός από δύο οικογένειες Αρβανιτών από το Ζαλούφι Αν. Θράκης οι υπόλοιποι κατάγονταν από το Καρλίκιοϊ ή Ψάθη Ανατολικής Θράκης. Αργότερα εγκαταστάθηκαν και μερικές οικογένειες Σαρακατσάνων.

Το Καρλίκιοϊ ή Ψάθη είχε 150 σπίτια με 900 κατοίκους. Κάθε οικογένεια είχε στην κατοχή της οικόπεδο 15 περίπου στρεμμάτων, μέσα υπήρχε το πηγάδι και το αλώνι. Ο οικισμός αυτός ήταν τριακοσίων ετών περίπου και οι κάτοικοί του ήλθαν από την Σαμοθράκη, ίσως λόγω των πειρατών! Μέσα στο χωριό είχε δύο εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Αθανασίου, γύρω από το χωριό στα βουνά είχε πολλά παρεκκλήσια, γι' αυτό και ονομάστηκε η περιοχή ιερό όρος. Το χωριό ήταν πολύ μεγάλο αλλά οι κάτοικοί του αποδεκατίστηκαν από την Πανούκλα.

Μετά την Συμφωνία των Μουδανιών και ακολούθως την Συνθήκη της Λωζάννης στις 24 Ιουλίου το 1923 ενημερώθηκαν οι κάτοικοι της Ανατολικής Θράκης ότι πρέπει να εγκαταλείψουν τους τόπους καταγωγής τους. Έτσι άρχισαν τις ετοιμασίες της φυγής. Φόρτωσαν σε κάρα και γαϊδούρια ότι κινητό μπορούσαν, ρούχα, αλεύρι, σιτάρι, άφησαν τις κότες και τα γουρούνια τους και πήραν μαζί τους τις αγελάδες, τα βουβάλια και τα πρόβατα φεύγοντας προς την προσφυγιά. Το πρωί της επομένης μέρας έφτασαν δίπλα στον Έβρο ποταμό ήταν 8 ή 9 Οκτωβρίου. Μέχρι το μεσημέρι είχαν περάσει όλοι οι χωρικοί. 

Φτάνοντας στις Φέρες έμειναν πέντε οικογένειες. Την άλλη μέρα μέσω Αλεξανδρούπολης, Μάκρης, Μαρώνειας φτάσανε στην Στρύμη όπου και εκεί παρέμεινε μια οικογένεια. Ακολούθως έφτασαν στη θέση που χτίστηκε ο Ροδίτης. Εκεί οι οικογένειες άρχισαν να σκορπούν. Μια ομάδα έφυγε προς την Καβάλα, άλλοι έφυγαν για τον Βαλτότοπο Σερρών, την Αθήνα, την Μέλισσα και το Μαγικό Ξάνθης, τις Πηγές Χρυσούπολης, την Κομοτηνή, τους Προσκυνητές, την Καρυδιά, την Μεσσούνη, την Μέση και μια άλλη ομάδα οικογενειών έφυγε προς τη περιοχή των σημερινών Αμαξάδων, εκεί χωρίσθηκαν σε τρεις ομάδες, η μια εγκαταστάθηκε στο Σούνιο, η άλλη στον Πολύσιτο και οι υπόλοιπες οικογένειες του Αλατζά, του Αλεξιάδη, του Γκουβρίκου, του Γκουμάρα, του Ζαφειρίου, του Θεοδωρίδη, του Μανασσή, του Οργανζλή, του Ριζογαλά, του Ρωσσίδη, του Σταυρόπουλου και του Ψαρρά εγκαταστάθηκαν στους σημερινούς Αμαξάδες.

Τότε το χωριό ονομάστηκε Αμαξάδες από έναν χωρικό τον Γκουβρίκο που έφτιαχνε δίτροχα κάρα. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους μοίρασε οικόπεδα και βοηθώντας ο ένας τον άλλον έχτισαν τα σπίτια τους. Τους μοίρασε και χωράφια σύμφωνα με τα άτομα που είχε η κάθε οικογένεια.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ένας ήρωας από τους Αμαξάδες έδωσε το αίμα του για την πατρίδα ήταν ο Σαλήμ Αλήμ του Σαλήμ. Πολλά τράβηξαν οι κάτοικοι του χωριού και από την βουλγαρική κατοχή του 1941-1944. Θυμούνται μόνο πείνα, ξύλο και τους Βουλγάρους να έχουν καθαρίσει όλο τον κάμπο από τις χελώνες που τις είχαν για το καλύτερο φαγητό.

Στους Αμαξάδες επίσης εγκαταστάθηκαν και τα εξής σόγια των Σαρακατσάνων μετά το 1950 από τα βουνά της Δράμας: Ήταν του Δαλακούρα, του Κετίπη, του Τζιώτζιου, του Ντίνα, του Χατζόπουλου, του Στάμου, του Μπασδάνη και του Ζάρρα.

Από το Τσελιγκάτο του Γ. Καργιώτη που είχε 35 οικογένειες, 7.000 γιδοπρόβατα και 250 άλογα, εγκαταστάθηκε η οικογένεια του Ντίνα Γιάννου.

Από το Τσελιγκάτο του Κετίπη που είχε 15 οικογένειες, 1.500 γιδοπρόβατα και 40 άλογα εγκαταστάθηκαν στους Αμαξάδες οι οικογένειες των παιδιών του Κετίπη Βαγγέλη, του Χρήστου, του Κώστα και του Γιώργου.

Από το Τσελιγκάτο του Αθ. Λεπίδα (Τσολάκης) που είχε 60 οικογένειες, 18.000 γιδοπρόβατα και 300 άλογα, εγκαταστάθηκε στους Αμαξάδες η οικογένεια του Τζιώτζιου Μήτρου.

Από το Τσελιγκάτο του Μπουτομήτρου που είχε 25 οικογένειες, 4.000 γιδοπρόβατα και 80 άλογα, εγκαταστάθηκε στο χωριό η οικογένεια του Ζάρρα Βασίλειου. 

Από το Τσελιγκάτο του Πιστόλα Νίκα που είχε 40 οικογένειες, 8.000 γιδοπρόβατα και 150 άλογα, εγκαταστάθηκε στο χωριό η οικογένεια του Δαλακούρα Κώστα.

Ο Κώστας Μπασδάνης μας διηγείται: Γεννήθηκα όπως και ο πατέρας μου στο Κατζιαμπούν Αν. Θράκης. Το Τσελιγκάτο έζησε εκεί μέχρι το 1915, οπότε ήλθαμε στη Δράμα και από εκεί στους Αμαξάδες το 1954. Θυμάμαι κάποτε ήλθαν Έλληνες στρατιώτες στο Τσελιγκάτο, τότε άρχισαν να γαυγίζουν τα σκυλιά μας, εγώ τα σταμάτησα και τότε ένας στρατιώτης μου έβρισε τον Χριστό και την Παναγία. Τραντάχτηκα, του όρμησα και του πήρα το τουφέκι, το σπαθί και το καπέλο του και τον έδιωξα.

Το απόγευμα ήλθε ένας αξιωματικός και ρώτησε τι έγινε. Του είπα ότι δεν είναι "Έλληνες χριστιανοί" γι' αυτό θα πάθουν χειρότερα. Στο ίδιο Τσελιγκάτο με εμάς ζούσαν και τα σόγια του Χατζηκυριάκου και του Χατζόπουλου. Το Τσελιγκάτο μας κράτησε από το 1915 μέχρι το 1935 πάνω από το Παρανέστι. Τσέλιγκας ήταν ο Στέργιος Χατζηγιαννάκος.

Γύρω στο 1900 θυμάμαι ο πατέρας μου με μια ομάδα "Κλεφτών" Σαρακατσάνων περικύκλωσαν ένα τουρκικό τρένο που περνούσε γεμάτο χρυσό. Αυτό σταμάτησε αφού έβγαλαν τις γραμμές. Οι Τούρκοι έστειλαν στρατό και τους έπιασαν. Τον πατέρα μου τον έκλεισαν φυλακή για 6 χρόνια. 

Ιερός ναός των Αμαξάδων είναι ο ναός της Αγίας Παρασκευής με εφημέριο τον πρεσβύτερο Γουλή Ηλία.

Πηγές

Ρωσσίδου Αικατερίνη

Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός

Από την Ψαθιά στην Μέση Ροδόπης - Δημητρίου Παπουλιά

Οι Σαρακατσάνοι της Θράκης - Διονύσης Μαυρογιάννης

Σαρακατσάνικα Τσελιγκάτα στα βουνά της Δράμας - Γεώργιος Τσαούσης