Η πραγματικότητα στο ελληνικό χρηματιστήριο

Η χρηματιστηριακή αγορά βρέθηκε τις τελευταίες ημέρες σε καθεστώς ισχυρών πιέσεων παράλληλα με την επιδείνωση του κλίματος στην αγορά ομολόγων. Γιατί  όμως συνέβησαν όλα αυτά σε μια περίοδο που η χώρα μας βγήκε από την μακροχρόνια  περίοδο των  μνημονίων  και σε όλους είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι τα χειρότερα πέρασαν  και οι επόμενες μέρες που έρχονται  θα είναι καλύτερες;

Η χώρα μας βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο κάτι το οποίο επηρεάζει αρνητικά τις εξελίξεις στην οικονομία. Στην Ιταλία ξέσπασε κρίση εξαιτίας των διαφορών που προέκυψαν μεταξύ της κυβέρνησης και της ευρωπαϊκής επιτροπής για το προϋπολογισμό, η συμφωνία μάλλον  θα αργήσει και στην Βρετανία το Brexit είναι γεγονός. Καταστάσεις  που  επηρεάζουν αρνητικά τις αποφάσεις των  Ευρωπαϊκών Τραπεζών μια και υπάρχει  ακόμη   ανησυχία για τις οικονομίες του νότου. 

Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, η κεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών μειώθηκε κατά 1,8 δις ευρώ σε συνέχεια της μείωσης  των  3,4 δις ευρώ τους προηγούμενους πέντε μήνες. Η αξία των τεσσάρων συστημικών τραπεζών που ελέγχουν σήμερα το 98% της ελληνικής αγοράς, από 33,4 δις ευρώ που ήταν στις 30-6-2014 μειώθηκε σημαντικά και σήμερα υπολογίζεται στα 5 δις ευρώ,  παρά την κεφαλαιακή ενίσχυση της τάξεως των 10.7 δις ευρώ το 2015.

Γιατί όμως οι τραπεζικές μετοχές έχουν υποστεί τόσο μεγάλη ζημία;

Μεγάλα ξένα funds προχώρησαν στην ρευστοποίηση τίτλων που κατείχαν, για τους λόγους που προηγουμένως αναφέρθηκαν, με προοπτική να επανατοποθετηθούν  στο μέλλον σε τιμές χαμηλότερες από τις σημερινές.

Οι μικροεπενδυτές εξαφανίσθηκαν, η διασπορά των τραπεζικών τίτλων  περιορίστηκε  και οι μεγαλοεπενδυτές έχασαν την υπομονή τους και θεώρησαν αναγκαίο να προχωρήσουν σε ρευστοποιήσεις τίτλων, μια και οι τράπεζες δεν λειτουργούν σαν τράπεζες δηλαδή δεν βρίσκουν να αγοράσουν λεφτά λογω έλλειψης ρευστότητας στην εγχώρια  αγορά, άρα δεν δανείζουν και  δεν  κερδίσουν από την διαφορά των επιτοκίων.  Είναι όμως  και ταλαιπωρημένες από τα κόκκινα δάνεια που επηρεάζουν αρνητικά τους επενδυτές αλλά και τις ίδιες,  μια  και μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί λύση να εξυγιάνουν τα χαρτοφυλάκιά τους.

Άλλωστε τα έσοδα των τραπεζών προέρχονται  από προμήθειες παροχής υπηρεσιών και σε όλους είναι γνωστό ότι την διαφορά στο αποτέλεσμα  την κάνουν τα έσοδα  από χρηματοοικονομικές εργασίες.

Όλα αυτά δημιουργούν προβλήματα στον τραπεζικό κλάδο, παρ όλου που τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας έχουν βελτιωθεί, πλην όμως δεν διαφαίνονται προοπτικές ανάπτυξης στο άμεσο μέλλον. Αρνητικό βέβαια είναι και το γεγονός ότι οι ελληνικέ τράπεζες έμειναν εκτός αγορών μια και το ελληνικό δημόσιο δεν έχει τολμήσει μέχρι σήμερα ή δεν μπορεί ακόμη να βγει στις αγορές.  

Έτσι όπως έχει δημιουργηθεί η σημερινή κατάσταση στις τράπεζες  απαιτείται η άμεση λήψη μέτρων, με πρώτη επιλογή την απαλλαγή των τραπεζών από τα  κόκκινα δάνεια τα οποία σήμερα αγγίζουν τα 87 δις ευρώ και θα ήταν  περισσότερα αν οι τράπεζες δεν  είχαν προχωρήσει  σε ρυθμίσεις τους   και δεύτερη επιλογή   την  ενίσχυση της ρευστότητας.

Ήδη στην κυβέρνηση αλλά και στην αγορά ξανασυζητείται το σενάριο της δημιουργίας bad bank (κάτι ανάλογο έγινε με την πώληση της Αγροτικής  Τράπεζας πριν από χρόνια)  ή   δημιουργία ενός ειδικού φορέα στον οποίο θα μεταβιβασθούν τα κόκκινα δάνεια ώστε να αναπνεύσουν οι τράπεζες.

Βέβαια η δημιουργία bad bank είχε συζητηθεί στο παρελθόν δύο φορές και είχε απορριφτεί από τους θεσμούς, έρχεται όμως σήμερα στην επικαιρότητα μια και δεν έχει βρεθεί λύση. Μια τέτοια λύση θα δώσει στις τράπεζες την ευκαιρία να διαγράψουν από τους ισολογισμούς τους τα κόκκινα δάνεια και να καταστούν μοχλοί ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Είναι όμως πολλοί εκείνοι που υποστηρίζουν, ότι το υπ' αριθ. ένα  πρόβλημα που φρενάρει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας είναι τα κόκκινα δάνεια.

 Από την άλλη μεριά η διαχείριση των κόκκινων δανείων απ' ένα φορέα που θα συσταθεί για το σκοπό αυτό, θα βοηθήσει και τους οφειλέτες οι οποίοι θα πρέπει να έχουν  προτεραιότητα στην  εξόφληση  (αγορά)  των  δανείων τους, με τιμές  ανάλογες με αυτές που πουλιούνται στις ξένες αγορές. Επίσης η προσαρμογή των δανείων στα σημερινά εισοδήματα, η  τμηματική καταβολή (επέκταση του νόμου  Κατσέλη για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις) η εφαρμογή ξένων προτύπων που εφαρμόσθηκαν με επιτυχία σε υπερχρεωμένες χώρες είναι μερικές προτάσεις που θα πρέπει να αξιολογηθούν από ειδικούς για να βρεθεί λύση. Με  αυτό τον τρόπο θα σωθούν τα περιουσιακά στοιχεία των οφειλετών που είναι υποθηκευμένα στις τράπεζες,  αλλά και  θα αποφθεχθεί η αγορά δανείων από ξένα Funds, με ότι αυτό συνεπάγεται. 

Το κυριότερο όμως θα σωθούν οι επιχειρήσεις. Άλλωστε οι μόνοι που δεν ευθύνονται για την κρίση της ελληνικής οικονομίας είναι οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, τα εισοδήματα των οποίων έχουν συρρικνωθεί αλλά οι υποχρεώσεις τους όμως  παραμένουν οι ίδιες. Μην ξεχνάμε ότι η πραγματική οικονομία είναι οι επιχειρήσεις και όταν οι τράπεζες ενισχύθηκαν  στην περίοδο της  κρίσης με 60 δις ευρώ, σήμερα ήρθε η σειρά των  επιχειρήσεων που θα πρέπει να ενισχυθούν όχι με χρήματα, αλλά με περικοπές δανείων και επιδότηση της εργασίας, αντί να επιδοτούνται απ' ευθείας οι άνεργοι. Παράλληλα θα διατηρηθούν και θα αυξηθούν  οι θέσεις εργασίας, οι τράπεζες εξυγιασμένες θα επανέλθουν και θα συμμετέχουν  στην προσπάθεια για την ανάπτυξη της χώρας, η ανεργία θα αρχίσει να υποχωρεί  και σιγά σιγά η οικονομία  θα επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς.

Βέβαια όλα αυτά θα πρέπει να γίνουν γρήγορα, θα πρέπει να λυθούν εξ αρχής τυχόν προβλήματα που θα προκύψουν όπως  πχ ποια  θα είναι η νομική μορφή του φορέα διαχείρισης των κόκκινων δανείων και ποσό γρήγορα θα μπορεί να τεθεί σε λειτουργία, ποιες θα είναι οι εγγυήσεις, αν θα χρειασθούν κεφάλαια και από πού θα βρεθούν,  ποιος θα είναι ο αριθμός των δανείων που θα διαχειριστεί  σε πρώτη φάση  ο φορέας  κ.ά. 

Ως προς την ενίσχυση της ρευστότητας των Τραπεζών το πρόβλημα περιπλέκεται και μια πιθανή χρηματοδότηση των τραπεζών από το κράτος (επανακρατικοποίηση) πιθανόν να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη των δημοσιονομικών της χώρας και των στόχων που έχουν συμφωνηθεί, ίσως όμως να είναι και μονόδρομος μια και δεν υπάρχουν διαθέσιμα στον ιδιωτικό τομέα αλλά και απροθυμία από μεγαλοεπενδυτές του εξωτερικού, λόγω των αποτελεσμάτων των προηγουμένων συμμετοχών. Βέβαια και οι τράπεζες θα πρέπει να λάβουν μέτρα με πρώτη προτεραιότητα την μείωση των λειτουργικών τους εξόδων και την πώληση περιουσιακών τους  στοιχείων. 

Τέλος δεν θα πρέπει να υπάρχει ανησυχία στους καταθέτες γιατί η λύση του κουρέματος των καταθέσεων προς ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών δεν μπορεί να εφαρμοστεί, μια και οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ  είναι εγγυημένες από το ελληνικό δημόσιο και τυχόν ποσά που υπάρχουν σε επιχειρήσεις αν κουρευτούν θα  οδηγήσουν σε περιπέτειες την χώρα,  με πιθανή χρεωκοπία. 

*οικονομολόγος Α.Π.Θ.πρ. περιφερειακός διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς αντιδήμαρχος Οικονομικών Δήμου Κομοτηνής