Τραυλισμός! Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Τα άτομα με τραυλισμό δεν υστερούν από τους υπόλοιπους απλά δυσκολεύονται να πουν αυτό που θέλουν. Η επανάληψη φθόγγων, συλλάβων ή και λέξεων, το μπλοκάρισμα στη ροή της γλώσσας είναι κάποια συμπτώματα τραυλισμού που εύκολα γίνονται αντιληπτά από το κοινωνικό περιβάλλον κι έχουν θετικές (άμεση παρέμβαση) ή αρνητικές (γέλια, φόβο) επιπτώσεις στα άτομα.

Τι  είναι ο τραυλισμός, πότε πρέπει να απευθυνθούμε στον ειδικό, πόσο σημαντική είναι η πρώιμη παρέμβαση, ποια συμπεριφορά οφείλουμε να υιοθετήσουμε απέναντι στα άτομα που τραυλίζουν; 

«Ο Χρόνος»  απευθύνθηκε στο Κέντρο Λογοθεραπείας, της Χριστίνας Φραγκοπούλου, της πλέον κατάλληλης για να μας απαντήσει στις σχετικές ερωτήσεις.

Τι είναι ο τραυλισμός;  Σε ποια συνήθως ηλικία εμφανίζεται;
-Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας. Παρόλο που ο τύπος και η ποσότητα των δυσρυθμιών διαφέρουν από άτομο σε άτομο, τα παρακάτω χαρακτηριστικά συνήθως είναι κοινά. Ένα άτομο που τραυλίζει λοιπόν, μπορεί να παρουσιάζει στην ομιλία του:

• Επαναλήψεις ολόκληρων λέξεων (π.χ. το, το, το, το αγόρι)
• Επαναλήψεις τμημάτων λέξεων (π.χ. με…με…με…μετά)
• Επιμηκύνσεις ήχων (π.χ. άάάάάάάάλλος ήταν)
• Μπλοκαρίσματα ήχων, όπου το στόμα διατηρεί σταθερή θέση χωρίς να βγαίνει ο ήχος
• Ένταση στο πρόσωπο
• Διακυμάνσεις στο αναπνευστικό σύστημα (απότομες εισπνοές, κράτημα αναπνοής κ.ά.)
• Σύνοδες κινήσεις σώματος

Η έρευνα έχει δείξει ότι η αναλογία αγοριών/κοριτσιών είναι 1:1 κατά την περίοδο πρώτης εμφάνισης του τραυλισμού (2-5) ενώ ως την στιγμή που εντάσσονται στο δημοτικό η αναλογία μετατρέπεται σε 3:1 όπου υπερτερούν τα αγόρια. Ως την ηλικία των 10 ετών, σύμφωνα με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν, η αναλογία γίνεται 5:1 ή 6:1.

Τα πρώτα συμπτώματα του τραυλισμού ξεκινούν συνήθως στην ηλικία των δύο έως πέντε ετών, η οποία συνυπάρχει με την περίοδο ταχείας ανάπτυξης των δεξιοτήτων λόγου και ομιλίας.

Η έναρξη μπορεί να είναι ξαφνική ή και σταδιακή ενώ κάποιες φορές μπορεί να σχετίζεται με κάποιο σημαντικό γεγονός (αλλαγή περιβάλλοντος, ερχομός νέου μέλους στην οικογένεια, διαζύγιο κ.ά.) που συνέβη στην ζωή του παιδιού.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παρακολουθώντας το προφίλ ομιλίας ενός ατόμου που τραυλίζει, θα παρατηρήσει κανείς ότι μπορεί να έχει πολλές «διαφορετικές» ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να διαφέρει από μέρα σε μέρα και από τη μια κατάσταση στην άλλη διότι επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων. Περίοδοι τραυλισμού συχνά περιλαμβάνουν και φάσεις πλήρως ευχερούς ομιλίας.

Ποια είναι τα αίτια του τραυλισμού; 
-Το ερώτημα αυτό δεν έχει καταφέρει να απαντηθεί ακόμα από το πλήθος ερευνητών που ασχολήθηκαν με το θέμα. Η πιο κοινή απάντηση στο ερώτημα είναι ‘δεν γνωρίζουμε’. Παρόλα αυτά σύμφωνα με την κλινική εμπειρία ατόμων που έχουν εντρυφήσει σε βάθος συμπεριλαμβανομένου και την ερευνητικής τους εμπειρίας έχουν καταφέρει να καταγράψουν κάποιους παράγοντες που πιστεύουν ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση τραυλισμού. Έτσι λοιπόν παράγοντες φυσιολογίας και γλώσσας είναι πιθανό να συμβάλλουν στην έναρξη και ανάπτυξη τραυλισμού, ωστόσο η αλληλεπίδραση αυτών με ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες συμβάλουν στην σοβαρότητα και χρονιότητα της διαταραχής. Έτσι για κάθε παιδί δημιουργείται ένας μοναδικός συνδυασμός παραγόντων οι οποίοι συντελούν στο πόσο ευάλωτο είναι ένα παιδί στον τραυλισμό αλλά και στην πιθανότερη πρόγνωση για το συγκεκριμένο παιδί.

Πολλοί πιστεύουν πως ένας άνθρωπος που παρουσιάζει κάποια γλωσσική διαταραχή δεν το αντιλαμβάνεται. Ποια είναι η πραγματικότητα και πώς λειτουργεί στην ψυχολογία των ανθρώπων αυτών;
-Αν μιλάμε για την παιδική ηλικία, σαφώς υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ένα παιδί (συνήθως σε πολύ μικρή ηλικία) μπορεί να μην αντιληφθεί ότι παρουσιάζει δυσκολία στον ρυθμό της ομιλίας του, στην περίπτωση αυτή ο παράγοντας «άγνοια» θα μπορούσε να λειτουργήσει και θετικά ως προς την πρόγνωση του τραυλισμού.

 Στην πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων τα παιδιά ή και ενήλικες αντιλαμβάνονται τη δυσκολία τους και συνεπώς αυτό επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία τους. Αυτό θα μπορούσε να αντικατοπτρίζεται στην εικόνα ενός παιδιού το οποίο αποφεύγει την λεκτική επικοινωνία με τους γύρω του, προτιμάει να μην μιλάει ή να μιλάει μονολεκτικά.

Η οποιαδήποτε δυσκολία στην ομιλία συνήθως εκδηλώνεται με δύο τρόπους, είτε μέσω της επιθετικότητας ως άμεση συνέπεια (σύμπτωμα) της δυσκολίας είτε μέσω της εσωστρέφειας (αποφυγή συναναστροφής με συνομήλικους ή οικείους λόγω της δυσκολίας).

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ακόμη και ένα μικρό παιδί που τραυλίζει μπορεί να διαθέτει επίγνωση του τραυλισμού του. Από την ηλικία των τριών ετών τόσο τα παιδιά που τραυλίζουν όσο και τα παιδιά με εύρυθμη ομιλία έχουν την δυνατότητα να αναγνωρίσουν ότι η τραυλική ομιλία διαφέρει από την εύρυθμη.

Τα παιδιά σε αυτό το ηλικιακό φάσμα (3-4 χρονών) όχι απλά διαθέτουν επίγνωση της τραυλικής ομιλίας τους αλλά επίσης είναι πιθανότερο από τα υπόλοιπα της ίδιας ηλικίας παιδιά να σχηματίσουν αρνητική γνώμη για την ομιλία τους. Μάλιστα η αρνητική αυτή αντίληψη ενισχύεται όσο τα παιδιά που παρουσιάζουν τραυλισμό μεγαλώνουν και ο τραυλισμός δεν υποχωρεί.

Υπάρχει θεραπεία για τον τραυλισμό ή είναι κάτι μόνιμο; Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς όταν τα παιδιά τους παρουσιάσουν σημάδια τραυλισμού; 
-Θεραπεία για τον τραυλισμό; Θα σπάσουμε την ερώτηση σε δύο σκέλη: 1) θεραπεία για ενήλικο που τραυλίζει και 2) θεραπεία για παιδιά.

Ξεκινώντας από το πρώτο σκέλος, ο ενήλικας που τραυλίζει από την παιδική του ηλικία, αν και πιστεύεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει την κατάσταση αυτή, όντως δεν μπορεί να ιανθεί πλήρως, ωστόσο μέσω της λογοθεραπείας θα μπορούσε να μετατρέψει τον τρόπο που μιλάει σε έναν ελεγχόμενο, εύκολο και αποδεκτό τρόπο ομιλίας ελέγχοντας τα συναισθήματα του σχετικά με αυτό.  Αυτό που θα καταφέρει είναι να μιλάει πιο εύκολα, μειώνοντας τις εντάσεις και τα μπλοκαρίσματα και να αντιληφθεί ότι η επικοινωνία είναι ένας ευχάριστος τρόπος συναναστροφής με τους ανθρώπους.

Πηγαίνοντας στο δεύτερο σκέλος, θεραπεία τραυλισμού στα παιδιά, εδώ οι επιλογές είναι περισσότερες. Όταν μιλάμε για πολύ μικρές ηλικίες, ο λογοθεραπευτής καλείται να αξιολογήσει σε ποιες περιπτώσεις χρειάζεται παρέμβαση και σε ποιες όχι. Η πλειοψηφία των παιδιών που εμφανίζουν τραυλισμό σε μικρή ηλικία το ξεπερνάνε μόνα τους. Οπότε ας εστιάσουμε στο ποσοστό των παιδιών τα οποία χρειάζονται παρέμβαση. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, αν δεν συντρέχουν και άλλοι λόγοι, η παρέμβαση γίνεται έμμεσα μέσω συμβουλών προς τους γονείς, ενώ σε ακόμη μικρότερο ποσοστό γίνεται άμεση θεραπεία δουλεύοντας με το παιδί. Στη συνεργασία με τους γονείς στόχος είναι να ελεγχθούν και να προσδιοριστούν οι πιθανοί παράγοντες που συντηρούν τον τραυλισμό. 

Όταν οι γονείς παρατηρούν κάποια δυσρυθμία στην ομιλία του παιδιού τους καλό θα ήταν να συμβουλευτούν έναν ειδικό (λογοθεραπευτή) ο οποίος θα μπορέσει να αξιολογήσει την σοβαρότητα της κατάστασης. Μέσω της αξιολόγησης θα μπορέσουν να πάρουν συμβουλές για το πώς να χειριστούν την κατάσταση καθώς όπως αναφέραμε πιο πάνω η εξειδικευμένη βοήθεια είναι αναγκαία διότι ο τραυλισμός διαφέρει σε κάθε παιδί, όπως και ο τρόπος εκδήλωσης και συντήρησης του.
Ευχαριστούμε πολύ!