Καλά Χριστούγεννα από τον Πολιτιστικό Χορευτικό Σύλλογο Θρακών Κομοτηνής

Κάθε τόπος έχει τα δικά του έθιμα και ο κάθε σύλλογος τη δική του πολιτισμική κληρονομία. Εμείς ζητήσαμε από πέντε πολιτιστικούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται στη Ροδόπη να μας καταθέσουν από ένα έθιμο, μία εμπειρία ή ένα βίωμα σχετικά με την περίοδο των εορτών, Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιάς.

Ο πρόεδρος του Μορφωτικού Ομίλου Κομοτηνής Στέφανος Κούκλαρης, η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων Θρυλορίου "Η Κερασούντα και Το Γαρς" Χρύσα Μαυρίδου, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Χορευτικού Συλλόγου Θρακών Κομοτηνής Χρήστος Τζερνικούδης, ο πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών νομού Ροδόπης Γιάννης Τζαμπάζης, η πρόεδρος της Στέγης Πολιτισμού Παράδοσης και Λαογραφίας "Φιλοτέχνες" Ιωάννα Αλμπανίδου. Οι ίδιοι με τη βοήθεια των διοικητικών συμβουλίων των συλλόγων και των μελών, καταθέτουν τα κείμενα των συλλόγων τους.

Στο παρόν δημοσίευμα ο λόγος στον Σύλλογο Θρακών Κομοτηνής!

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΡΑΚΩΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ: Ήθη και έθιμα στη Θράκη με «άρωμα» Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς
"Πουρπούρ(η)ς" Χριστουγεννιάτικο έθιμο του Δωδεκαημέρου από τον κύκλο των μεταμφιέσεων
Ζωντανές τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και τον Θεοφανείων προσπαθούν κάθε χρόνο να κρατήσουν οι κάτοικοι και οι πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής, γιορτάζοντας μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του Χριστιανισμού και διατηρώντας ζωντανές παραδόσεις αιώνων. Τα ήθη και τα έθιμα άλλωστε μαρτυρούν τις βαθύτερες ανησυχίες των ανθρώπων, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.

Τα έθιμα των Χριστουγέννων και τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια αποτέλεσαν κομμάτι της συλλογικής μνήμης του Θρακικού ελληνισμού. Διέφεραν πολλές φορές από χωριό σε χωριό, σχηματίζοντας έναν πυρήνα μιας πολυποίκιλης και δυναμικής λαϊκής παράδοσης. 
Οι προετοιμασίες των Χριστουγέννων στην Θράκη άρχιζαν 40 μέρες νωρίτερα με το ξεκίνημα της νηστείας. Οι ομάδες,  συγκεντρώνονταν  στα καφενεία, στα σπίτια ή ακόμα και έξω στους δρόμους, για να κάνουν πρόβες για τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια και έθιμα που  ήταν γνωστά.

Το εορταστικό Δωδεκαήμερο που ήταν και συνεχίζει να είναι το κέντρο των δρωμένων, ξεκινά από την παραμονή των Χριστουγέννων και φτάνει μέχρι και τα Φώτα. Άρχιζε από την παραμονή, με το σφάξιμο των γουρουνιών που κυριαρχούσε τη μέρα αυτή σ’ όλα τα χωριά αλλά και σε πόλεις της Θράκης. Στη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, οι μεταμφιέσεις ήταν οι χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις της γιορταστικής αυτής περιόδου. Οι μεταμφιεσμένοι, με τον τρόπο τους, θύμιζαν στους συγχωριανούς τους τη μεγάλη μέρα της Χριστιανοσύνης. Τέτοια έθιμα είναι: "Ο Πουρπούρης" στο Ισαάκιο Ορεστιάδας, "Η Κορτοπούλα" στο Φυλακτό Σουφλίου, "Η Καμήλα" στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης και της Ανατολικής Ρωμυλίας, "Τα Ρουγκάτσια" στο Σουφλί, "Ο Μπαμπούσιαρος" στο Ρήγιο Διδυμοτείχου.

 Έθιμα έφεραν μαζί τους και οι ξεριζωμένοι προσφυγικοί πληθυσμοί από τα εφτά χωριά  της παρέβριας περιοχής της Ανατολικής Θράκης (περιοχή Μακράς Γέφυρας) οι οποίοι εγκαταστάθηκαν μετά το 1922 από το Βόρειο Έβρο μέχρι  και  τις Φέρες. Το χριστουγεννιάτικο έθιμο "ΠΟΥΡΠΟΥΡΣ", το οποίο παρουσίασε στην πόλη μας ο Πολιτιστικός Χορευτικός Σύλλογος Θρακών Κομοτηνής την Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου του 2009, προέρχεται από την Ανατολική Θράκη όπου και αναβίωνε τη δεύτερη και πολλές φορές την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων. Με αυτή τη μορφή και ονομασία γίνεται στις μέρες μας στα χωριό Ισαάκιο του Νομού Έβρου του οποίου οι κάτοικοι κατάγονται από την Ανατολική Θράκη. 

Τα κεντρικά πρόσωπα του εθίμου είναι ο Πουρπούρ(η)ς και η γυναίκα του. Ο Πουρπούρ(η)ς είναι μεταμφιεσμένος,  φοράει προβιά ή κάπα τσομπάνη (γιαμπουρλούκι), μια μάσκα από νεροκολοκύθα, μούσια και άσπρα μαλλιά και κουδούνια στη μέση. 

Την γυναίκα του υποδύεται άντρας ντυμένος γυναίκα, μια και στο έθιμο παίρνουν μέρος μόνο άντρες. Η γυναίκα είχε συνήθως μουστάκι, τις περισσότερες φορές ζωγραφιστό. Ο Πουρπούρ(η)ς κυνηγάει τους νέους που θέλουν να φιλήσουν ή να κλέψουν τη γυναίκα του και όλοι μαζί περιδιαβαίνουν τους δρόμους του χωριού τραγουδώντας, χορεύοντας, πειράζοντας και κερνώντας κρασί τον κόσμο, ευχόμενοι υγεία και καλή σοδειά. 

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εθίμου ήταν ότι η πρώτη επίσκεψη γινόταν στο σπίτι του παπά του χωριού και κάποιοι από τους νέους που συνόδευαν το ζευγάρι είχαν ριγμένους στους ώμους τους χιμπέδες (δύο υφαντούς σάκους ενωμένους μεταξύ τους ) για να βάζουν μέσα τα κεράσματα που μάζευαν και θα έτρωγαν στο τέλος του εθίμου στο γλέντι που ακολουθούσε.
Στο δρόμο τραγουδούν πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι: "Π’ άρχοντα σπίτια βγαίνουμι σ’ αρχοντικά θα πάμι, έβγα κυρά μ’ καλή κυρά μ’ να διεις τα παλικάρια, ψουμί γυρεύουν τα πιδιά κρασί τα παλικάρια".

Όταν φτάνουν στο σπίτι λένε ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι: "Χριστούγεννα Χριστούγεννα τώρα Χριστός γιννιέτι. Γιννιέτι κι βαφτίζιτι στου μέλι κι στου γάλα. Του μελ’ του τρων οι άρχοντες του γάλα οι αφιντάδες και τα κιρουσταλάγματα στουν Άγιου Κουσταντίνου. Πουλύ κι μεις μι του Χριστό κι ας πούμι τουν αφέντη. Αφέντη μ’ κι αφεντούλη μου πέντε φορές αφέντη. Αφέντη συ στην τάβλα σου χρυσή καντήλα καίει. Κι αν βάλεις λάδι κι κιρί θα φέγγει τα προικιά σου κι αν βάλεις πιρισσότερου θα φέγγει η γειτονιά σου. Όσ’ άστρα έχει ου ουρανός κι φύλλα που τα δέντρα τόσα καλά να δώσει Θιός ιδώ που τραγουδάμι. Άντι κι του χρον".

Έθιμα με παρόμοια χαρακτηριστικά, δρώμενα και συμβολισμούς είναι  "Η Κορτοπούλα" την οποία σαν έθιμο έφεραν στο Φυλακτό οι πρόσφυγες κάτοικοι από την επαρχία Μακράς Γέφυρας και "Ο Μπαμπούσιαρος" που γίνεται στο Ρήγιο του Διδυμοτείχου. Και εδώ πρωταγωνιστές είναι ζευγάρια, Κορτοπούλα και Αράπης στο πρώτο και Μπαμπούσιαρος και η γυναίκα του στο δεύτερο έθιμο, με παρόμοια σενάρια στα δρώμενα τους.

Η λαϊκή παράδοση, μέσω των εθίμων, βρίσκει πρόσφορο πεδίο  τόσο στα χωριά όσο και στις πόλεις. Οι άνθρωποι συνεχίζουν αυτό που οι γονείς και οι παππούδες τους έκαναν πριν πάρα πολλά χρόνια. Χάρη στους πολυάριθμους πολιτιστικούς συλλόγους των χωριών και των πόλεων κρατούνται ζωντανές οι παραδόσεις και ο πλούσιος λαϊκός πολιτισμός του τόπου μας, της Θράκης μας.