Μία "αρχιτεκτονική" ομιλία με ιστορικά στοιχεία για την Κομοτηνή

Ο αρχιτέκτων Κώστας Κατσιμίγας είναι μία από τις γνωστές φυσιογνωμίες της Κομοτηνής, τόσο από την ενασχόληση του με τα κοινά, όσο όμως και από την ενασχόληση του με την ιστορία της πόλης μας την οποία συνηθίζει να βλέπει μέσα από το «αρχιτεκτονικό» πρίσμα της επαγγελματικής του ιδιότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο ετοίμασε μία ενδιαφέρουσα ομιλία – παρουσίαση στην οποία έδωσε τον τίτλο «Η μετεξέλιξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Κομοτηνής μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος (1920-2017)» και την παρουσίασε στο αμφιθέατρο της παλιάς Νομικής το βράδυ της Τρίτης 9 Μαΐου. Όσοι παρακολούθησαν τη συγκεκριμένη ομιλία-παρουσίαση είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την αρχιτεκτονική μεταμόρφωση της Κομοτηνής από το 1920, οπότε και ενσωματώθηκε στον εθνικό κορμό, μέχρι και σήμερα. 

Πέρα όμως από τις εικόνες, η ομιλία εμπεριείχε και πολλά ιστορικά στοιχεία αφού ο κος Κατσιμίγας αναφέρθηκε στην ίδρυση της πόλης μας το 1206, που προέκυψε από την καταστροφή της Μοσυνούπολης, τη μετατροπή της από κάστρο σε πόλη μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε και γίνεται πρωτεύουσα οθωμανικού Σαντζακίου και εδράζονται πλέον σε αυτήν σημαντικές υπηρεσίες της εποχής. 

Στις αρχές του 1900 η Κομοτηνή επηρεάζεται σημαντικά από τους βαλκανικούς πολέμους και όλα τα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα που συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή και φτάνουμε στο 1920 που η πόλη μας ενσωματώνεται στον ελληνικό κορμό. Τότε, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κος Κατσιμίγας, η πόλη είχε  20.000 κατοίκους, ενώ μετά το 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών, αυτός ο αριθμός έφτασε τους 31.000. 

Εξιστορώντας τα γεγονότα, ο κος Κατσιμίγας μένει στη δικτατορία του Μεταξά για να πει πώς «Το σημαντικό έργο που έγινε στη Μεταξική δικτατορία είναι η μεταφορά των αθιγγάνων από την περιοχή του σημερινού μουσείου και του θερινού θεάτρου και του υγειονομικού στον Ήφαιστο το 1937 με 1938. Ταυτόχρονα δημιουργούνται από το Μεταξικό καθεστώς πολλοί χώροι πρασίνου, όπως η Νυμφαία και το πάρκο της περιφέρειας. Σημαντικό έργο της περιόδου ήταν το παράρτημα του γυμνασίου αρρένων».

Το 1937 έγινε επίσης το πρώτο Νοσοκομείο, ενώ από το τέλος του μεταξικού καθεστώτος είναι μία «νεκρή» περίοδος σε ό,τι έχει να κάνει με τα έργα υποδομής. Είναι μία περίοδος που δεν γίνεται τίποτα, ενώ το φόντο της είναι πολεμικό. 

Από το 1950 και μετά, με δήμαρχο τον Δήμητρη Μπλέτσα, που ο κος Κατσιμίγας χαρακτηρίζει «φωτισμένο», αρχίζουν να γίνονται πράγματα «κοσμογονικά» σύμφωνα με τον ίδιο: «Η Κομοτηνή μετατρέπεται σιγά - σιγά με έναν φωτισμένο δήμαρχο τον Δημήτριο Μπλέτσα. Τότε αποκτά καταρχήν ύδρευση, αποκτά σύστημα αποκομιδής απορριμμάτων με ζωήλατα απορριμματοφόρα, και σταδιακά ηλεκτροδοτείται. Επίσης την δεκαετία του 50 έγιναν και σημαντικές τροποποιήσεις του σχεδίου πόλεως στην πλατεία».

«Στην περίοδο της χούντας έγιναν πράγματα», συνέχισε ο κος Κατσιμίγας εξηγώντας πως: «τα χουντικά καθεστώτα ξεπερνούσαν με πολύ μεγάλη ευκολία γραφειοκρατικά εμπόδια όπως τις απαλλοτριώσεις, και  έτσι μπορέσανε και κάνανε σημαντικές διανοίξεις ελεύθερων χώρων όπως ο χώρος που έγινε η νομαρχία και κατασκευή κτιρίων όπως είναι η νομαρχία, το δημοτικό κατάστημα και το νοσοκομείο». Η χούντα επίσης τοποθέτησε και φωτεινούς σηματοδότες, ενώ από το ’74 και μετά γίνεται το Πανεπιστήμιο (1978) και στη συνέχεια η ΒΙ.ΠΕ., η οποία λίγα χρόνια αργότερα (1984) προκαλεί την ανέγερση της Εκτενεπόλ. 

Στη δεκαετία του ’80 κατασκευάζονται πολλά σχολεία, συνεχίζεται η ανάπτυξη του πανεπιστημίου με επιπλέον κτίρια, ενώ, σύμφωνα με τον κο Κατσιμίγα «από το 1980 μέχρι και το 2010, για 30 χρόνια έχουμε μια καλπάζουσα ανάπτυξη της πόλης, αύξηση του πληθυσμού από τις 30.000 στις 51.000 και βλέπουμε και την πόλη να μεταμορφώνεται. Βλέπουμε να γίνονται πεζοδρομήσεις, αναπλάσεις και φτάνουμε μέχρι και τον 21ο αιώνα που έχουμε και κάποιες ατυχείς παρεμβάσεις όπως αυτή του πάρκου η οποία δεν ήταν ό,τι καλύτερο ή ο ποδηλατόδρομος που είναι μια κακοσχεδιασμένη παρέμβαση. Εκεί που άρχισε η στέρηση είναι λόγω της οικονομικής κρίσης την τελευταία πενταετία όπου δεν μπορεί να καταλογιστεί ευθύνη σε κανέναν και ίσως είναι ευκαιρία να ξαναδούμε κάποια πράγματα».    

Στην εκδήλωση δόθηκε απάντηση και για τον γάιδαρο που κοσμούσε την αφίσα της εκδήλωση. Την απάντηση έδωσε ο ομιλητής: Ο γάιδαρος πολεοδόμος είναι το ζώο που κινείται με το ένστικτό του προσαρμοζόμενο στο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή στα εμπόδια που βρίσκει πηγαίνει αριστερά και δεξιά, βρίσκει μια πέτρα, ένα δέντρο και κινείται ζιγκ ζαγκ σύμφωνα με αυτά τα εμπόδια που βρίσκει μπροστά του. Όταν στο γάιδαρο πρόσθεσαν και ρόδες και ένα κάρο από πίσω το μονοπάτι του γαϊδάρου έγινε δρόμος και οι πόλεις μεγαλώνοντας χτίζανε τα σπίτια τους και τα οικοδομήματά τους δεξιά και αριστερά από αυτόν το δρόμο. Άρα την χάραξη των ευρωπαϊκών πόλεων την έχει κάνει ο γάιδαρος. Αυτή είναι η θεωρία και η άποψη ενός Ελβετού μηχανικού ο οποίος ισχυριζόταν ότι ο άνθρωπος ως νοήμων και γεωμετρικό ον οφείλει να χαράζει και να σχεδιάζει τις καινούργιες πόλεις με ευθείες γραμμές.

Έτσι είχαμε στην Κομοτηνή μια πόλη σχεδιασμένη από γάιδαρο. Όμως με το σχέδιο πόλης του 1933 το οποίο συνέταξαν απότακτοι αξιωματικοί του τσαρικού στρατού για λογαριασμό του ελληνικού κράτους, ακολούθησαν την θεωρία εκείνης της εποχής του γερμανικού ορθολογισμού, δηλαδή, της απόλυτης γεωμετρίας και των ευθειών γραμμών. Αυτό εφαρμόστηκε στις προσφυγικές γειτονιές εξ απαρχής, στις υπόλοιπες γειτονιές όμως που πήγε να εφαρμοστεί υπήρξαν πάρα πολλές δυσκολίες. Υπήρχε κομμάτι της Κομοτηνής που προσαρμόστηκε στην καινούργια πραγματικότητα των ευθειών γραμμών κυρίως προς το κέντρο, ενώ στις συνοικίες παρέμεινε η πόλη που χάραξε ο γάιδαρος. Και βέβαια εδώ τίθεται το ερώτημα ποιες είναι πιο ανθρώπινες οι πόλεις του γαιδάρου ή του ανθρώπου, η απάντηση δεν είναι εύκολη. Νομίζω ότι είναι ένας συνδυασμός των δυο", κατέληξε ο ομιλητής. 

Στο αμφιθέατρο παλιάς Νομικής για την ομιλία «Η μετεξέλιξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Κομοτηνής μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος (1920-2017)», βρέθηκαν μεταξύ άλλων ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Μουσταφά Μουσταφά, ο περιφερειάρχης Χρήστος Μέτιος, ο δήμαρχος Κομοτηνής Γιώργος Πετρίδης, ο αντιδήμαρχος Νίκος Σωτηρακόπουλος, η πρόεδρος της ΔΚΕΠΠΑΚ Νατάσα Λιβεριάδου, η πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κομοτηνής Κλεοπάτρα Στογιαννίδου, ο πρόεδρος των Δημοτικών Σφαγείων Θέμης Τζενετίδης, δημοτικοί σύμβουλοι όπως ο Γιώργος Ζηλούδης, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ροδόπης Γιώργος Κυμπαρίδης,  απλοί πολίτες και πολλοί φοιτητές.
Την οργάνωση της έκθεσης είχαν η Μαρία Δημάση πρόεδρος του τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών και η Ελπίδα Βόγλη επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας. Στον προαύλιο χώρο της αίθουσας εκτέθηκαν εικόνες από την Κομοτηνή του 1920, εικόνες που επιμελήθηκαν ο σύλλογος Εβριτών Ροδόπης σε συνεργασία με το 3ο Γενικό Λύκειο Κομοτηνής.